تغذيه كودك

استقلال كودك با غذا خوردن آزاد رشد مي كند والدين بايد از تغذيه اجباري كودك خودداري كنند و كودك را هنگام غذا خوردن آزاد بگذارند تا احساس استقلال كودك رشد كند و با احساس رضايت از امر تغذيه، از غذا خوردن لذت ببرند. به مادران توصيه مي شود، غذاهاي متنوعي براي كودك تهيه كنند و به او اجازه امتحان تمام غذاها را بدهند تا كودك از بين آنها غذاي مورد علاقه خود را انتخاب كند و از تحميل سليقه خود در انتخاب غذا به كودك بپرهيزند. يك برنامه غذايي متعادل، شامل غذاهايي است كه علاوه بر رفع گرسنگي، مقدار لازم و كافي از هر يك از عناصر غذايي و مواد مغذي براي وصول به تندرستي كامل را در برداشته باشد. دیجی لود در ادامه به موارد پر اهمیت در تغذیه کودک به روش درست و اصولی آن اشاره می نماید.

تغذيه كودك :

يكي از مهمترين راه ها براي اطمينان از تأمين نيازمندي هاي تغذيه اي كودك، استفاده از چهار گروه اصلي غذايي، شامل گروه شير و لبنيات، گروه نان و غلات، گروه گوشت و تخم مرغ، حبوبات و مغزها و گروه ميوه و سبزي است.

غذاي دلخواه كودك را تهيه كنيد و اگر به دلايلي كودك ميل به خوردن غذا ندارد، از يك اسباب بازي مورد علاقه كودك براي تشويق او به غذا خوردن اسنفاده كنيد. مواد غذايي مقوي و مورد نياز كودك را به غذاي او اضافه كنيد. مثل : اضافه كردن گوشت گوساله به ماكاراني، البته اين كار بايد به احتياط صورت گيرد. به طوري كه كودك به تدريج به غذاي جديد علاقه مند شود.

براي كم كردن حساسيت كودك نسبت به غذا، او را در تهيه غذا دخالت دهيد، مانند پختن و مخلوط كردن مواد غذايي با يكديگر و يا دادن غذا به عروسك. فاصله بين وعده هاي غذايي كودك را كنترل كنيد، چون كودك گرسنه براي خوردن غذاي جديد نسبت به كودكي كه در فواصل غذا با خوردن تنقلات سير شده است، تمايل بيشتري نشان مي دهد. ضمناً فاصله زماني دادن تنقلات تا وعده هاي اصلي غذا (ناهار و شام) را نيز كنترل كنيد. براي تشويق كودك به غذا خوردن، از ظرف غذاي مخصوص كودكان استفاده كنيد. اگر كودك شما در مرحله اي از رشد (سال اول زندگي) است كه از بازيهاي دهاني لذت مي برد. مثل: (فوت كردن، قلقل كردن، صدا درآوردن و گازگرفتن) 5 دقيقه قبل از خوردن غذا به او اجازه انجام اين بازي ها را بدهيد. اين كار موجب حساس و فعال شدن ناحيه دهان كودك مي شود.

از تغذيه اجباري كودك خودداري كنيد. گاهي اوقات به نظر مي رسد مادران به هنگام بي اشتهايي كودك نسبت به مسأله رشد و نمو كودك حساس مي شوند. آنان در مورد نقش مادري خود احساس ناتواني مي كنند و در نتيجه سطح اضطراب آنان بالا مي رود و قادر به تغيير درست علايم بي اشتهايي در كودكشان نيستند و هنگام غذا دادن به كودك وقتي با امتناع كودك از غذا خوردن مواجه مي شوند، احساس ناكامي مي كنند.

نكات علمي در مورد تغذيه كودكان :

«تغذيه مطلوب» سرآغاز سلامتي است. تغذيه مطلوب مي تواند فرد را در برابر بيماري هاي آينده محافظت نمايد. يك رژيم غذايي سالم بايد كليه گروههاي اصلي غذاها را دربرگيرد. اين گروههاي اصلي غذايي عبارتند از: غلات (نان، برنج، ماكاراني و …) ، سبزيجات، ميوه ها، محصولات لبني، گوشت و پروتئين ها (انواع گوشت ها، تخم مرغ، حبوبات) . چربي ها در بالاي هرم غذايي قرار گرفته اند و به مقدار كمتري مورد استفاده قرار مي گيرند. تحقيقات اخير، حاكي از آن است كه تنها عده اندكي از كودكان آمريكايي همة توصيه هاي غذايي هرم تغذيه را به كار مي برند. يكي از كمبودهاي اصلي در برنامه غذايي بسياري از كودكان، كلسيم است. كه در فرآورده هاي لبني و سبزيجات داراي برگ هاي تيره يافت مي شود. كلسيم نقش مؤثري در كاربرد بهينه قلب، ماهيچه ها و سيستم عصبي داراست و فشار خون را در حد مطلوب نگه مي دارد. اما بيشترين كاربرد كلسيم در ساختمان استخوان هاست تا فعاليت جسمي را در طول عمر فراهم نموده و خطر شكستگي استخوان ها را در آينده كاهش دهد.

دانشمندان تأكيد مي كنند كه كمبود كلسيم در رژيم غذايي در دوران كودكي احتمال ابتلاء به پوكي استخوان را افزايش مي دهد كه تا سنين پيري، پنهان باقي مي ماند. يك تعادل مثبت در ميزان كلسيم كه عبارتست از: جذب بيشتر و دفع كمتر آن در خلال كودكي، نوجواني و جواني باعث مي شود كه رشد استخوان ها با حداكثر تراكمشان صورت گيرد. اما در طي نوجواني است كه به حداكثر رساندن ميزان جذب كلسيم بسيار مهم است. چرا كه سرعت رشد و دريافت كلسيم استخوان ها در سنين صورت مي گيرد. تحقيقاتي كه توسط «انستيتوي بين المللي رشد كودكان و سلامت انسان ها» انجام شده است، نشان مي دهند كه در سنين نوجواني «دريچه اي به سمت فرصت ها» وجود دارد كه مي توان در خلال آن سالها بانك كلسيم استخوانها را افزايش بخشيد.

كودكان به چه ميزان كلسيم نياز دارند؟

رهنمودهاي كسب كلسيم در منابع تغذيه مصرفي، توصيه مي كنند كودكان 4 تا 8 ساله بايستي هر روز 800 ميلي گرم كلسيم به دست آورند. اين ميزان با مصرف روزانه 2 تا 3 ليوان شير كم چرب تأمين مي گردد.

كودكان و كلسيم : چه كسي به اندازه مصرف مي كند؟

متأسفانه بسياري از كودكان به ميزان توصيه شده، كلسيم به دست نمي آورند. پيمايش هاي
بين المللي تغذيه اي حاكي از آنند كه بيش از نيمي از كودكان زير 5 سال ميزان توصيه شده مصرف كلسيم را به دست نمي آورند. در واقع كودكان تنها حدود 800 ميلي گرم در روز، كلسيم جذب مي نمايند كه بسيار كمتر از ميزان نياز آنها جهت رشد به هنجار است. چنين مصرف ناكافي كلسيم، خطر ابتلاء به پوكي استخوان و شكستگي ها را در سنين بالاتر افزايش خواهد داد.

چه كسي به اندازه كلسيم مصرف مي كند؟

كلسيم در كجا موجود است؟

«انستيتوي بين المللي رشد كودكان و سلامت انسان ها» بر اين باورند كه شير كم چرب يا فرآورده هاي لبني كم چربي بهترين منابع كلسيم هستند. چرا كه علاوه بر اين كه سرشار از كلسيم هستند، داراي مواد غذايي ديگري نيز مي باشند كه به جذب بيشتر كلسيم كمك مي كند. شيره علاوه بر كلسيم، مواد غذايي ضروري ديگري را نيز نظير ويتامين D ، پتاسيم، منيزيم و … فراهم مي آورد كه در رشد سالم انسان و سلامت استخوان ها مؤثر هستند.

سبزيجاتي كه داراي برگ هاي سبز و تيره هستند نيز، منابع سالمي جهت كسب كلسيم محسوب مي گردند. اما حداقل مصرف 5 وعده انواع كلم در روز نياز است تا به اندازه 4ـ3 ليوان شير، كلسيم رساني كند.

چند نکته:

ـ در زمينه كاهش اشتها در كودكان

(عامل اصلي كاهش اشتها در كودكان)

1ـ ابتلا به بيماريهاي عفوني و انگلي (خصوصاً دستگاه گوارش و تنفس)

2ـ رژيم غذايي يكنواخت و فقدان مواد مغذي كه بر اشتها اثر دارند (مثل روي، آهن)

3ـ سوء تغذيه

4ـ غصه، حسادت و اضطراب در كودكان

5ـ زخم هاي دهاني (مثلاً به علت دندان درآوردن)

علل امتناع كودك از خوردن غذاهاي جامد در دوران تغذيه تكميلي و نحوه مقابله والدين با آن ها:

كودك ممكن است بيمار باشد يا كودك در اثر مبتلا به بيماريهاي عفوني، انگلي، زخم در دهان يا سوزش گلو، اشتهاي خود را به غذا از دست مي دهد. در اين صورت كودك را بايد براي معالجه نزد پزشك بُرد.

كودك ممكن است غمگين باشد اغلب كودكان به واسطة ورود نوزاد جديد، بيماري يا غيبت مادر غمگين مي شوند و اشتهاي خود را از دست مي دهند. در اين صورت كودك غمگين نيازمند عشق و محبت بيشتر خصوصاً در هنگام غذا خوردن است.

دندان هاي كودك ممكن است در حال نيش زدن باشند، به كودك وسيلة تميز و سفت مثل: قاشق بدهيد تا بجود. ممكن است نحوه معرفي غذاي جامد توسط مادر صحيح نبوده است.

به عنوان مثال: تأخير در شروع تغذيه تكميلي (اغلب شيرخوران در صورت تأخير در شروع غذاي كمكي از 9 ماهگي به بعد تمايل خود را به خوردن غذاهاي ديگر و پذيرش مزه و طعم هاي جديد از دست مي دهند.)

پافشاري زياد مادر به خوراندن غذاهايي كه كودك نسبت به خوردن آن ها علاقه اي ندارد. اين امر باعث مي شود كه كودك از زمان غذاخوري خاطره خوشي نداشته باشد.

خوراندن مقادير زيادي مايعات شيرين و شيريني در فواصل وعده هاي غذايي، استفاده از شيشه و سرپستانك در تغذيه تكيلي كودك.

والدين چه كمكي مي توانند به مشكل غذا خوردن كودكان و كاهش اشتهاي آن ها بكنند؟

1ـ كودكان بايد در هنگام غذا خوردن احساس گرسنگي كنند. براي اين منظور كمي فعاليت پيش از غذا و عدم مصرف شيريني يا مايعات شيرين در بين وعده هاي غذايي كمك مي كند. لازم به ذكر است كه كودك نبايد در هنگام غذا خوردن خيلي خسته و خواب آلود باشد.

2ـ در تغذيه كودكان از غذاهاي مورد علاقه آن ها استفاده كنيد. اكثر كودكان غذاهايي با طعم كمي شيرين را دوست دارند و غذاهاي شور و ادويه دار را نمي پسندند.

3ـ در غذا دادن به كودك صبور باشيد. كودكان را به غذا خوردن تشويق كنيد و به واسطه حرف زدن و محبت كردن به آن ها اين زمان را براي كودكان لذت بخش كنيد. كودكان همچنين تمايل به استقلال دارند و اگر به آن ها اجازه به كارگيري مهارت هاي جديد مثل: استفاده از انگشتان براي غذا داده مي شود ممكن است مقدار بيشتري غذا بخورند.

از پافشاري و اصرار زياد در مواقعي كه كودك تمايلي به خوردن ندارد، اجتناب شود. هرگز به زور به كودك غذا ندهيد. ولي در عين حال نسبت به غذاغ خوردن او بي تفاوت نباشيد. در صورت امتناع كودك از خوردن غذا، مي توان 1 يا 2 ساعت بعد مجدداً امتحان كرد و يا تا وعده بعدي غذا منتظر ماند.

4ـ در اين فاصله از دادن هرگونه ماده غذايي ديگر يا مايعات شيرين خودداري كنيد.

5ـ كودك را براي خوردن تمجيد كنيد و در اين زمان به او توجه بيشتري در مقايسه با زماني كه از خوردن غذا امتناع مي كند، نشان دهيد.

6ـ در صورت عدم تمايل كودك به خوردن انواع غذاها، با استفاده از روش هايي چون تغيير در تركيب، مزه، بافت و نحوه طبخ غذاها او را به خوردن تشويق كنيد. با تزيين غذاها به شكل هاي جالب نظير شكل حيوانات، گل، عروسك و غيره. بشقاب غذاي كودك را برايش جالب كنيد تا او به خوردن آن ها تشويق شود.

7ـ اگر كودك از خوردن ماده غذايي كه برايش مفيد است، امتناع مي كند مي توان آن ماده غذايي را با غذاي مورد علاقه اش مخلوط كرد و يا به طعم و يا شكلي درآورد كه مورد پذيرش
كودك است.

8ـ كودكان معمولاً در كنار ديگر كودكان به غذا خوردن تشويق مي شوند. به طور كلي حضور افراد مورد علاقه كودكان، آن ها را به غذا خوردن راغب مي سازد.

9ـ در سال دوم عمر از دادن شير مادر بلافاصله قبل از غذا خوردن و يا فواصل آن اجتناب شود. ولي در سال اول كاملاً عكس اين مطلب، يعني اول شير مادر و سپس غذاي كمكي
توصيه مي شود.

10ـ به تغذيه كودكان در هنگام بيماري و دوران نقاهت بايد توجه بيشتري كرد.

در دوران بيماري بايد به غذاي كودك بيشتر توجه كرد. چون:

1ـ نياز كودك به مواد غذايي افزايش مي يابد.

در دوران بيماري براي اين كه بدن بتواند با عوامل بيماري زا مقابله كند نياز به انرژي و مواد معدني دارد كه بايد از طريق غذا تأمين شود. اگر به شخص بيمار غذا داده نشود، بدن او ضعيف شده و نمي تواند در مقابل عوامل بيماري زا مقاومت كند. در اين صورت بيماري او شديدتر مي شود و ديرتر بهبود پيدا مي كند. در طول دوران بيماري اگر غذاي كافي مصرف نشود، چربي ذخيره در بدن براي توليد انرژي مصرف مي شود و عضلات تحليل مي رود و در نتيجه وزن كمتر مي شود.

2ـ اتلاف مواد غذايي از بدن كودك بيشتر مي شود. زيرا:

اگر بيماري با علائمي مثل اسهال، استفراغ و يا تب همراه باشد. در هر سه حالت، مواد غذايي بدن از دست مي رود. در تب نيز با /// حرارت بدن، انرژي بيش از حد عادي

3ـ دريافت مواد غذايي كمتر مي شود.

معمولاً در دوران بيماري به ويژه كودك به شدت بي اشتها مي شود. اگر زخم در دهان و يا گلودرد داشته باشد، اگر اثر سرماخوردگي و گرفتگي بيني براي نفس كشيدن مشكل داشته باشد، غذا خوردن براي كودك سخت مي شود. پس مي بينيد كه در دوران بيماري از يك طرف نياز كودك به مواد غذايي افزايش مي يابد چون مي خواهد با عامل خارجي مقابله كند و هم زمان دريافت غذا به دليل بي اشتها كم مي شود. و از طرف ديگر از طريق تب، اسهال، استفراغ، اتلاف غذا و انرژي هم پيش مي آيد. همه اين عوامل دست به دست هم مي دهند و وزن كودك كم مي شود و اين آغازي است براي توقف و يا تأخير رشد كودك كه با مراقبت رشد و عتوجه به روند منحني رشد كودك مي توان آن را ديد.

در اين حالت به مادر توصيه كنيم تا حد امكان به كودك غذا بدهد. چون باعث مي شود وزن كودك كم نشود و يا وزن كمتري را از دست بدهد و روند بهبودي كودك سريعتر شود.

روش غذا دادن به كودك :

ـ قبل از غذا دادن به كودك دست و صورتش را بشويد تا احساس آرامش كند.

ـ غذا دادن به كودك بيمار مشكل و خسته كننده است و بايد سعي كنيد با صبر و حوصله زيادي به كودك غذا بدهيد.

ـ در طول بيماري، كودك را به خوردن غذا تشويق كنيد. حتي اگر مقدار كمي غذا بخورد بهتر از آن است كه چيزي نخورَد.

ـ در حالتي كه كودك خواب آلود است به او غذا ندهيد.

ـ از غذاهايي كه در حالت سلامت، كودك به آن ها علاقه بيشتري دارد به او بدهيد.

ـ غذاهاي نرم مثل: سوپ، فرني و پوره به او بدهيد.

ـ براي نرم كردن غذا از شير يا روغن مايع استفاده كنيد.

ـ اگر كودك تب دارد وقتي تب او پايين آمد به او غذا بدهيد.

ـ كودك را مجبور به خوردن غذا نكنيد. چون باعث تهوع در او مي شود.

ـ در صورت گرفتگي بيني قبل از دادن غذا به او ، بيني اش را تميز كنيد.

ـ به كودك بيشتر از قبل غذا بدهيد و دفعات وعده غذايي را زياد كنيد.

روش تغذيه كودك اسهالي :

ـ در صورتي كه شيرخوار دچار اسهال شده، دفعات شيردهي را زياد كنيد.

ـ غذاهاي آبكي و سوپ به كودك بدهيد.

ـ براي جبران آبي از دست رفته، مايعاتي مثل: دوغ، اُ. آر. اس. و لعاب برنج و … بدهيد.

ـ علاوه بر غذاهاي آبكي، كته، گوشت ماهيچه و مرغ به او بدهيد.

ـ موز، اسفناج و … را كه داراي پتاسيم هستند به كودك بدهيد.

ـ از دادن نوشابه و آب ميوه سنتي بره كودك اسهال خودداري كنيد.

بايد توجه داشت كه كودكان مبتلا به اسهال به علت دفعات اجابت مزاج، آب بدنشان را به همراه سديم و پتاسيم از دست مي دهند. براي جلوگيري از خطر كم آبي و مرگ در آنان بايد غذايشان بيشتر شود تا سريعتر بهبود يابند.

تغذيه كودكي كه استفراغ مي كند :

ـ در صورتي كه كودك تهوع دارد، دادن غذا را تا چند ساعت قطع كنيد. ولي هر 10 دقيقه 2ـ3 قاشق به او مايعات سرد بدهيد.

ـ بعد از اين چند ساعت از قطع شدن استفراغ در او گذشت، 6ـ8 قاشق غذا شير يا پوره رقيق به او بدهيد.

ـ اگر بعد از شير يا پوره استفراغ نكرد، بعد از دو ساعت به همان ميزان به او شير يا پوره بدهيد.

تغذيه دوران نقاهت :

برخلاف دوران بيماري كه كودك بسيار بي اشتها است. در دوران نقاهت، به طور واضح اشتها كودك بيشتر مي شود. اين زمان بهترين فرصت براي جبران وزن از دست رفته كودك در دوران بيماري است. بايد حتماً به مادر آموزش داده شود كه از اين فرصت استفاده كند و همواره پيامهاي زير را به خاطر داشته باشد:

ـ تعداد وعده هاي غذاي كودك را بيشتر كند. (به جاي 5 وعده 6 وعده غذا به كودك بدهد.)

ـ در هر وعده غذا، نسبت به قبل مقدار غذاي بيشتري به كودك بدهد.

ـ غذاي كودك را نسبت به قبل مقوي تر تهيه كنيد.

ـ پيش از شروع تغذيه كودكان بيمار، مي توان دست و صورت آن ها را شست تا احساس راحتي كنند. به علاوه تميز كردن بيني گرفته كودكان بيمار پيش از تغذيه، عمل غذا خوردن را برايشان آسانتر مي كند.

ـ در تغذيه كودكان بيمار، از غذاهايي كه خوردن آن ها براي اين نوع كودكان آسانتر است. مثل: شير، فرني، سوپ و انواع پوره جات و … استفاده كرد.

گرمازدگي1 :

گرمازدگي، اكثراً شرايطي كه فرد در محيطي گرم بوده و گرماي بدن نتواند دفع شود، به خصوص در مواردي كه فرد فعاليت بدني زيادي دارد روي مي دهد.

علائم :

فرد گرمازده اغلب خسته و گيج مي شود و ممكن است دچار برخي علائم از قبيل: سرددر، گرفتگي عضلات، پوست خشك داغ، آهسته و در موارد پيشرفته عدم هوشياري شود كه در صورت عدم رسيدگي به بيمار مي تواند كشنده باشد.

اقدامات اوليه :

براي كمك به فردي كه دچار گرمازدگي شده است بايد وي را به مكاني خنك مثل: زير سايه بان يا اتاق برده لباس هاي وي را از بدن خارج نمود. يك ملحفه نازك مرطوب روي بدن وي كشيده شود و هرچند دقيقه يك بار ملحفه را مرطوب كرد تا به تدريج بدنش خنك شود. به او مايعات خنك خورانده شود تا رسيدن دماي بدن به حدود دماي طبيعي، مرطوب كردن ملحفه و بدن را بايد ادامه داد. پس از انجام كمك هاي اوليه بايد فرد مصدوم را به مركز فوريت پزشكي رساند.

براي جلوگيري از گرمازدگي، بايد موارد زير را رعايت كرد:

1ـ پوشيدن لباس ضخيم و غيرقابل نفوذ در فصول گرما، كه مانع تبخير عرق و دفع گرما
مي شود، خودداري كرد.

2ـ هنگام فعاليت شديد بدني به قدر كافي مايعات نوشيدني مصرف شود.

3ـ فعاليت بدني را در مناطق داراي آب و هواي گرم به تدريج طي 3 تا 4 هفته براي عادت كردن بدن به گرما بايد افزايش داد.

4ـ در فعاليت ورزشي گروهي، گرمازده شدن يكي از افراد به معناي در خطر بودن ديگران است و بايد اقدامات احتياطي را براي بقيه افراد در نظر داشت.

خوردن و مصونيت غذايي :

آلرژي هايي از قبيل خارش گلو، خارش پوست و مشكلات تنفسي از جمله موارد رايج در كودكان هستند كه با تغذيه صحيحي قابل پيشگيري مي باشند. متأسفانه پدر و مادراني كه به آلرژي مبتلا هستند اين عارضه را تا حدود 20 الي 30 درصد به فرزندانشان منتقل مي كنند. اما آنها مي توانند با كنترل تغذيه كودكانشان از همان روزهاي نخستين مانع از انتقال آلرژي به آن ها شوند. به اعتقاد يكي از متخصصين تغذيه كودكان در آلمان شيرمادر، كودك را در مقابل آلرژي مصون مي كند. مواد تشكيل دهنده شيرمادر داراي خاصيت حفاظتي ضدآلرژي هستند.

پروتئين هاي موجود در تخم مرغ، شيرگاو و يا دانه هاي سويا به علت متفاوت بودن با هم نوعان خود در شيرمادر قادر به ايجاد عكس العمل در ارگانيسم كودك مي باشند كه اين عكس العمل همراه با خارش پوست، گلو و يا حتي مشكلات تنفسي است. سيستم مصون نگهدار بدن قادر به تشخيص /// خطرساز و بي خطر نيست. شيرمادر به گونه اي است كه تركيبات پروتئين هاي آن براي سيستم ايمني بدن كودك شما پروتئين هاي هم نوع تلقي مي شود و بدن در مقابل آن مقاومتي نمي كند. به همين لحاظ شيرمادر در 6 ماه اول زندگي كودك توصيه مي شود و يكي ديگر از مزاياي شيرمادر اين است كه داراي عناصر بنيادي است و باعث مي شود سيستم دفاعي بدن كودك را بسازد تا در مقابل آلرژي قوي شوند.

1ـ منبع iranmania

1ـ منبع irib