چگونه پیشینه پژوهش بنویسیم؟

مطالعه این مقاله به شما در درک و نحوه تهیه پیشینه پژوهش با هدف ارائه بعنوان پروژه دانشگاهی یا درج در پایان‌نامه کارشناسی ارشد یا رساله دکتری کمک خواهد کرد. پیشینه پژوهش در حقیقت مقاله‌ای پیرامون تحقیقات انجام شده در شاخه‌ای علمی مشخص می‌باشد که دانشجو با نگارش آن میزان توانایی خود در یافتن محتوا و همچنین توانایی علمی خود را بنمایش گذاشته و می‌تواند توجیح مناسب برای پروپوزال خود را ایراد نماید.

چگونه پیشینه پژوهش بنویسیم؟

پیشینه پژوهش به خلاصه و توضیحی از تمامی دانش موجود و آخرین وضعیت تحقیقات صورت گرفته درباره موضوعی مشخص همانگونه که در کتب و مجلات نشر یافته‌اند می‌پردازد. بطور معمول دانشجویان با دو نوع پیشینه پژوهش سروکار خواهند داشت که نوع ابتدایی آن بعنوان بخشی از کار کلاسی دانشجو در رابطه با فراگیری روش تحقیق در رشته مرتبط با آن درس مطرح شده و دیگری بصورت مقدمه یا پیشگفتاری برای مقاله‌ای طولانی بمانند پایان نامه یا گزارش تحقیق نوشته می‌شود. نکته قابل توجه اینجاست که بسته به نوع پیشینه پژوهشی که می‌خواهید تهیه کنید میزان تمرکز بر روی فرضیه یا موضوع پایان نامه نیز تغییر خواهد کرد. بمنظور درک تفاوت میزان تمرکز بر روی موضوع می‌توانید پیشینه پژوهش‌های چاپ شده در مجلات را مطالعه کرده و با فصل اول پایان نامه یا رساله‌ای دیگر در رشته تحصیلی خود بررسی کنید.

محتوای پیشینه پژوهش ارائه دهنده چهار مطلب مهم می‌باشد که ابتدایی‌ترین آنها بررسی تحقیق‌های انجام شده در یک زمینه خاص می‌باشد. در وهله دوم خلاصه‌ای از اطلاعات مهمی که در تحقیقات بررسی شده بدست آمده‌اند تهیه شده تا در مرحله سوم با کاوش درباره کاستی‌های فرضیات و دیدگاه‌های موضوع مورد نظر، خلاء موجود در دانش فعلی شناسایی شده و با مطرح نمودن موضوعاتی که محل بحث می‌باشند، موضوعاتی که تحقیق درباره آنها مکمل دانش موجود باشد را عنوان کند. در نهایت با هدف انتقال هر چه بهتر مطلب بایستی بتواند پیشینه پژوهش‌های انجام شده را بصورت منظم ارائه نماید.

هدف از ارائه پیشینه پژوهش

شما را نسبت به خلاء موجود در دانش فعلی آگاه می‌سازد.
شما را از تکرار تحقیقات درباره موضوعی قدیمی باز می‌دارد.
امکان نمایش بنیان تحقیقات شما را بر پایه ایده‌ها و علم موجود فراهم می‌سازد.
سایر محققین فعال در حوزه مشخص شده را شناسایی نموده و امکان بهره گرفتن از دانش ایشان را فراهم می‌نماید.
نشان دهنده ژرفای دانش شما درباره موضوع تحقیقاتتان می‌باشد.
تحقیقات مهم انجام شده در شاخه مورد نظر را مطرح نموده و نمایشگر مطالعه شدن آنها توسط شماست.
بستر علمی مناسب برای ارائه مقاله را فراهم آورده و نمایش جایگاه تحقیقات شما نسبت به سایرین را ممکن می‌سازد.
دیدگاه‌های مخالف را مشخص می‌نماید.
با ارائه دیدگاه متفاوتی نسبت به تحقیقات شما، این فرصت را خلق می‌کند تا متوجه شوید که آیا در حال تحقیق درباره موضوعی تازه هستید یا اینکه بر اساس شواهد تازه می‌خواهید موضوعی قدیمی را بررسی نمایید.
مهارت شما در انجام تحقیقات را با نمایش چگونگی بدست آوردن و جمع‌آوری اطلاعات نشان می‌دهد.
اطلاعات و ایده‌های مرتبط با پروژه تحقیقاتی شما را شناسایی می‌کند.
شیوه‌های تحقیق مرتبط با موضوع پروژه تحقیقاتی شما را شناسایی می‌کند.

محتوای پیشینه پژوهش

پیشینه پژوهش نیز بمانند هر مقاله‌ای از سه بخش مقدمه، بدنه و نتیجه‌گیری تشکیل می‌شود که در ادامه به هر یک پرداخته‌ایم:

مقدمه: بخش مقدمه به توضیح موضوع پرداخته و اهمیت آن را بیان میکند. بدین منظور ابتدا به شرح تحقیقات انجام شده در باب موضوع پرداخته و سپس با شناسایی موضوعات بحث برانگیز در حوزه یا سوالات بوجود آمده درباره تصورات پیشین بر اثر نتایج تحقیقات جدید می‌پردازد. در مقدمه ممکن است تاریخچه یا پیشینه موضوع مطرح شده و با ارائه هدف یا شرح پایان نامه نتیجه‌گیری نماید. در مقالاتی که تنها بعنوان یک پیشینه پژوهش ارائه خواهند شد این توضیحات امکان ارزیابی و جمع بندی درباره آخرین نتایج در این شاخه از علم را فراهم آورده ولی در پیشینه پژوهشی که بعنوان مقدمه‌ای از پایان نامه یا گزارش تحقیقات استفاده می‌شود نشانگر این نکته است که چطور پیشینه پژوهش می‌تواند دلیل روشنی برای انجام تحقیقاتی باشد که نویسنده می‌خواهد انجام دهد.

تصویر i – نگارش منظم مقالات با استفاده از استاندارد‌های موجود به درک محتوای آنها توسط خواننده کمک می‌کند.

بدنه: بدنه پیشینه پژوهش بطور معمول به ارزشیابی و شرح خلاصه‌ای از وضعیت کنونی دانش در شاخه علمی مشخصی اختصاص دارد که در متن آن به زمینه‌های اصلی، موضوعات تازه و یافته‌هایی پرداخته شده است که نقطه اختلاف یا اتفاق نظر محققین می‌باشد. در صورتیکه از پیشینه پژوهش با هدف ایجاد پیش زمینه‌ای برای تحقیقات خود بهره می‌برید، بایستی سعی کنید تا از جریان شرح شده در آن برای توجیح طرح تحقیقاتی خود استفاده کنید و بهمین دلیل در آن تنها به موضوعاتی بپردازید که به پروژه تحقیقاتی شما کمک خواهد کرد.

نتیجه: بخش نتیجه‌گیری ضمن خلاصه سازی تمامی شواهد علمی ارائه شده به اهمیت آنها اشاره نموده و در صورتیکه می‌خواهید از پیشینه پژوهش بعنوان مقدمه‌ای برای تحقیقات خود استفاده کنید، اشاره نمودن به خلا علمی موجود و همچنین چگونگی رسیدن به طرح تحقیقاتی فعلی و همچنین روش تحقیق آن با تکیه بر تحقیقات پیشین نیز ضروری می‌باشد. حال در صورتیکه هدف شما از تهیه پیشینه پژوهش تنها پروژه کلاسی می‌باشد، تنها لازم است که به کاربرد‌های عملی نتایج تحقیقات و پتانسیل تحقیقات آینده در این زمینه اشاراتی داشته باشید.

گام به گام نگارش پیشینه پژوهش

یافتن موضوع: با نگاهی به شاخه علمی مطالعات خود و در نظر داشتن علاقه شخصی می‌توانید زمینه‌های تحقیقاتی دارای پتانسیل را بعنوان موضوع تحقیقات خود انتخاب کنید. برای کسب راهنمایی بیشتر می‌توانید از اساتید مشاور یا راهنما کمک گرفته، مطالب ارائه شده در تازه‌ترین سمینار‌ها را مطالعه کرده، به جدیدترین دستاورد‌های شاخه علمی خود چشم دوخته و با تفکر درباره همه اطلاعات جمع‌آوری شده اقدام به تصمیم گیری نمایید.

تصویر i – نگارش منظم مقالات با استفاده از استاندارد‌های موجود به درک محتوای آنها توسط خواننده کمک می‌کند.

مرور پیشینه تحقیقات: با جستجوی کلمات کلیدی در دسترس اقدام به کاوش در دو یا سه بانک اطلاعاتی درباره رشته خود نمایید. سپس با نگاهی به منابع ارائه شده در تازه‌ترین پیشینه پژوهش‌ها و همچنین مقالات یافته شده، قادر به یافتن مقالاتی قابل توجه خواهید شد تا ضمن استفاده از مقالاتی که با دیدگاه شما هم راستا هستند، به دیدگاه‌های مخالف خود نیز اشاره نمایید. در صورت عدم دسترسی به بانک‌های اطلاعاتی دانشگاهی می‌توانید از کتاب‌ها، مجلات، مقالات تحقیقاتی، پایان‌نامه و رساله‌ها، مقالات شرح سمینار‌ها، وبسایت‌ها، اسناد دولتی، قوانین، استاندارد‌ها، آمار، فهرست کتب مربوطه، لغت‌نامه‌ها و دایره المعارف و همچنین روزنامه‌ها نیز بهرمند شوید.

انتخاب مقالات: در این مرحله بایستی ابتدا به علایق علمی خود توجه داشته، سپس ضمن توجه به سلیقه دیگران بازه زمانی مورد نظر برای تهیه پیشینه پژوهش خود را مشخص سازید. سپس بایستی حتما توجه نمایید که زمینه تحقیقاتی خود را به نحوی انتخاب کنید تا پیشینه پژوهشی لازم درباره آن وجود داشته باشد. سرانجام با استفاده منسجم از منابع اطلاعاتی شما قادر به مدیریت زمان خود شده، می‌توانید با انتخاب استراتژی مناسب برای جستجو و انتخاب مقالات اقدام به ثبت نتایج نمایید. شما با مرور تاریخچه ثبت شده از جستجو‌ها قدرت تصمیمگیری درباره موضوع و چگونگی جستجوی آن را خواهید یافت.

حال برای شروع بکار موضوع پیشینه پژوهش خود را در نظر گرفته و چکیده‌ای از آن تهیه کنید تا درک بهتری از کلیدواژه‌های بکار رفته در نتایج خود بدست آورید. برای درک بهتر کلیدواژه‌ها ابتدا موضوع را باز نموده و چارت مشخصی از موضوعاتی که بایستی بدانها پرداخته شود تهیه کنید و آنگاه با بدست آوردن کلمات کلیدی بکار رفته در آن اقدام به جستجوی کلمات مترادف برای هر یک نمایید تا بتوانید هر چه بهتر اقدام به انتخاب مقالات برتر نمایید.

تصویر iii – استفاده از واژه‌نامه‌ها و دایره المعارف گوناگون شانس یافتن کلمات مناسب را افزایش می‌دهد.

مطالعه و ارزیابی مقالات: در زمان مطالعه مقالات بایستی به نگرش سایر محققین توجه داشته، با در نظر داشتن روش تحقیق ایشان از شیوه آزمون، سوژه‌ها و موارد آزمایش شده اطلاع کسب کنید. سپس با ارزیابی یافته‌های تحقیقات انجام شده و نتایج آنها به نتیجه واحدی دست پیدا کنید. در نهایت در نظر داشته باشید که می‌توانید از متخصصینی که نتایج تحقیقات ایشان یا آزمایشگاهشان را در مقالات دیده‌اید استفاده کرده، با نگاهی به نظریات، نتایج و روش‌های تحقیقاتی بحث برانگیز به نظریاتی که بیشترین اقبال عمومی را در بر داشته‌اند توجه کنید.

سازماندهی مقالات: طبقه‌بندی مقالات بایستی با توجه به الگو‌هایی باشد که در آنها تکرار شده و در صورت عدم موفقیت در یافتن الگوی مشخص می‌توانید آنها را پیرامون موضوعی خاص سازماندهی کنید. برای یافتن این الگو‌ها بایستی به یافته‌هایی که عمومیت داشته و یا بیشترین تناقض را ایجاد کرده‌اند توجه داشته، ضمن در نظر گرفتن دو یا سه موضوع داغ تحقیقاتی به نظریاتی که تاثیر گذار هستند بپردازید.

توسعه پایان‌نامه: با توجه به مشاهدات خود اقدام به نگارش یک یا دو جمله پیرامون خلاصه نتایج حاصل شده از تازه‌ترین موضوعات و پیشرفت‌ها در زمینه علمی خود نمایید.

سازماندهی پیشینه پژوهش: در صورت جامع بودن پیشینه پژوهش خود بایستی با کمک گرفتن از کاغذ‌هایی که حاوی موضوعات یافته شده هستند اقدام به مرتب نمودن، طبقه‌بندی و سازماندهی موضوعاتی که می‌خواهید بدانها در مقاله خود بپردازید نمایید. توجه داشته باشید که می‌توانید در صورت نیاز اقدام به خلق موضوعات جدید نموده و به سایر موضوعات در بطن آنها اشاره کنید.

تصویر iv – استفاده از کاغذ یادداشت در بررسی دقیقتر موضوعات و یافتن ارتباط میان آنها بسیار موثر است.

نگارش بدنه مقاله: با دنبال کردن موضوعات طبقه بندی شده در مرحله قبل از ارتباط منطقی میان هر بخش با بخش‌های قبل و بعد خود اطمینان حاصل کرده و مطمئن شوید که تیتر هر بخش در عوض اشاره به یک محقق یا نظریه پرداز مهم، اشاره مستقیمی به موضوع محتوای آن دارد.

بررسی محتوای مقاله: در این مرحله با نگاهی به جملات ابتدایی هر پاراگراف از روشن بودن موضوع پرداخته شده در آنها و ارتباط منطقی میان تمامی آنها اطمینان حاصل کنید. بعنوان مثال شرح تحقیقات انجام شده بواسطه بیان اسامی محققین و موسسات تحقیقاتی دیدگاه مناسبی برای ارائه موضوعات از دیدگاه تحقیقاتی نمی‌باشد. برای جلوگیری از چنین اشتباه رایجی بایستی توجه کنید که مقاله شما پیرامون موضوعی خاص شکل گرفته باشد تا بتواند به نقد و بررسی موضوع از دیدگاه یک محقق بپردازد، پس با جهت دهی پارگراف‌های نامناسب در راستای سایر پاراگراف‌ها قادر به تصمیمگیری درباره حذف اطلاعات اضافی، افزودن اطلاعات تکمیلی یا تغییر نگرش درباره تمامی مقاله خواهید شد.

ویرایش مقاله

در نهایت شما بایستی اقدام به ویراستاری مقاله خود نمایید تا بتوانید از سوء تفاهماتی که در انتقال محتوا بوجود می‌آیند جلوگیری نمایید، پس بدین منظور ابتدا تمامی مقاله را بلند خوانده تا ضمن اطمینان حاصل کردن از مکان مناسب علائم نگارشی نسبت به تصحیح اشتباهات موجود در دستور زبان جملات اقدام نمایید تا بر شفافیت محتوا بیافزایید.

هدف از تهیه پیشینه پژوهش در اکثر علوم، بجز علوم انسانی، نمایش تسلط محقق بر تحقیقات مهمی است که تا کنون در زمینه علمی مورد نظر تهیه شده‌اند، پس از پرداختن به مقالات مهم، بروز بودن آنها و همچنین مرتبط بودنشان اطمینان حاصل کنید. از صحیح بودن منابع اشاره شده و همچنین نقل قول‌های سایر منابع مطمئن شده و از شیوه مناسب ذکر آنها آگاه شوید.

تصویر v – ویراستاری مقاله بایستی با حوصله و در زمان مناسب و توسط فردی مسلط به شاخه علمی مورد بحث صورت بگیرد.

عدم ارتکاب به سرقت ادبی از مهمترین موضوعاتی است که بایستی بوسیله ذکر منبع اطلاعات و یا عنوان نکردن عینی جملات مورد توجه قرار گرفته شود. برای درک بهتر این موضوع بهتر است بدانید که ذکر تنها چند کلمه از منبعی دیگر بایستی با ذکر صفحه مقاله مورد استفاده همراه شده باشد.

نگارش متون بایستی شیوا و علمی بوده و از پرداختن به موضوعات با زبان محاوره‌ای و یا داستانی خودداری نمایید. جملات بایستی فاقد هرگونه خطای دستوری یا املایی بوده، ضمن اطمینان حاصل کردن از شیوایی و وجود ارتباط منطقی میان جملات به تفکیک موضوعات با استفاده از سوتیتر‌ها دقت نمایید.

منبع:

https://www.lib.uoguelph.ca/get-assistance/writing/specific-types-papers/writing-literature-review