باشگاه سالمندان با رویکرد پویایی : پایان نامه ارشد مهندسی معماری

معماری یکی از هنرهای بسیار فاخر ایران زمین میباشد که ریشه در فرهنگ و مدنیت هزاران ساله ما دارد . هنری که امروزه با تلفیق علوم مهندسی به یک رشته بسیار جذاب دانشگاهی در کشورمان تبدیل شده و بدلیل همین ریشه فرهنگی از رشته های بسیار پرطرفدار دانشگاهی میباشد. در ادامه به سری جدیدی از پایان نامه های کارشناسی ارشد رشته معماری میپردازیم . پایان نامه حاضر با عنوان “باشگاه سالمندان با رویکرد پویایی با فرمت قابل ویرایش WORD  به شما دانشجویان و کاربران گرامی معرفی می گردد.

چکیده پایان نامه باشگاه سالمندان با رویکرد پویایی :

سالمندی به سال‌های نزدیک یا پیشی‌گرفته از میانگین طول عمر بشر اشاره دارد. افراد سالمند قابلیت‌های احیاشونده محدودی دارند و بیش از دیگر بزرگسالان در معرض بیماری، سندرم‌ها و کسالت هستند. اهمیت طراحی فضاهایی مطلوب برای این قشر باتوجه به محدودیت هایی که دارند در جوامع شهری فعلی بر کسی پوشیده نیست. از این رو در ت‍ح‍ق‍ی‍ق‌ حاضر پ‍س‌ از آش‍ن‍ای‍ی‌ ب‍ا بیان م‍س‍ئ‍ل‍ه‌، اهمیت این موضوع، پیشینه تحقیقات صورت گرفته، فرضیه ها، سوالات تحقیق و اهداف ‌ب‍ه‌ م‍ب‍ان‍ی‌ ن‍ظری‌ ع‍ام‌ طرح‌ ک‍ه‌ ج‍ن‍ب‍ه‌ ذه‍ن‍ی‌، ای‍ده‌ای‌ دارند پرداخته می شود. باتوجه به آنکه رویکرد این پژوهش پویایی است لازم است در مبانی، به مباحثی در حیطه روانشناسی سالمند اشاره گردد.

دراین فصل نظریه های پیرامون سالمندی، جایگاه سالمندان در دوره های مختلف و اجتماع، خانه های سالمندان و ویژگی های فیزیکی و روانی سالمندان پرداخته شده و مصادیق آسایش آنها بررسی می گردد. فصل سوم به بررسی نمونه های موردی ایرانی و خارجی در این زمینه پرداخته و نقاط قوت و ضعف هریک را بر می شمارد تا در طراحی مدنظر قرار گیرد. فصل چهارم، مطالعات بستر طرح شامل کلیه نقاط قوت ،ضعف، پتانسیل ها و برنامه فیزیکی مجموعه را مطرح نموده و مقدمه ای برای ارائه طرح پیشنهادی محسوب می شود. در نهایت فصل پنج به معرفی طراحی معماری باشگاه سالمندان با رویکرد پویایی پرداخته و نتیجه گیری می نماید.

شیوه تحقیق در این نوشتار، تلفیق نتایج برگرفته از مطالعات اسنادی و کتابخانه‌ای، پیرامون شاخصه‌های مبین عملکرد مطلوب مجموعه هایی برای سالمندان می‌باشد و در این پژوهش بیشتر نتایج داوری، مقایسه و جمع‌بندی معمارانه آراء و نظریه‌ها ارائه خواهد شد سپس نتایج پژوهش‌ها با تأکیدی بر بیانی تحليلي- توصيفي برای دست‌یابی به اصول جامعی در طراحی این عملکرد مهم در جامعه مطرح خواهد شد. این پژوهش بر آن است تا با محوریت قرار دادن عامل روانشناسی سالمند و به دنبال آن حفظ پویایی اجتماعی این قشر، تأثیر آن را در شکل‌گیری  فضاهایی برای سالمندان بررسی کند و درانتها ماحصل تحقیقات فوق را در طرحی عملی ببیند.

واژه های کلیدی: پویایی اجتماعی ، روانشناسی سالمند، باشگاه سالمندان.

اهمیت موضوع:

اصولا ” خانه سالمندان ” مفهومی است که در سالیان اخیر در فرهنگ ما مطرح شده است، قبلا در نگرش های ارزشی و اجتماعی مردم ایران، لزوم توجه به چنین مبحثی نبوده است. ظاهرا به دلیل ظهور شرایط جدید در تمامی زمینه های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در چند دهه ی اخیر، اجبارا باید برای حداقل بخشی از جمعیت سالمند ایران، به فکر برنامه ریزی های مناسب به منظور ساخت این گونه فضاهای سکونتی ویژه در ایران نمود .

با توجه به دلایلی که در زیر آورده شده است انتظار می رود که به زودی در شهرها مردم با یک نیاز آشکار برای ورود سالمندان به خانه های سالمندی رو به رو شوند ، نیازی که هم اکنون به صورت پنهان وجود داردبخشی از دلایل نیاز به وجود خانه های سالمندی با کیفیت عبارتند از:

-افزایش طول عمر و بالا رفتن نسبت سالمندان در جمعیت کل

– کوچک شدن خانواده و تغییر آن از حالت سنتی به مدرن و در نتیجه کاهش میزان جذب و پذیرش سالمندان در خانواده های جدید

– گسترش آپارتمان نشینی و تغییر فضای زیستی برای خانواده ها

– اشتغال زمانی در خارج از خانه و احتمالا کار نوبتی در شب و تنها ماندن سالمندان در آپارتمان

– اشتغال مردان در شغل دوم یا سوم و کاهش حضور آنها در کنار سالمندان و بی سرپرست ماندن سالمندان

– افزایش اشتغال زنان و کاهش حضور ان ها در خانه و در کنار سالمندان

– علاقه زوج های جوان به کسب اشتغال بیشتر و دوری از دخالت سالمندان در امور زندگی آن ها

-کاهش باروری و به وجور آمدن سالمندان تنها و بی فرزند

اما در کنار شرایطی که در بالا و برای خانواده سالمندان ذکر شد ،کاهش درآمد، افزایش اوقات فراغت، از دست دادن توانایی ها، از دست دادن همسر، از دست دادن استقلال، بروز برخی معلولیت ها و عزلت روزافزون که با کهولت همراه هستند مواردی است که نیاز سالمند به توجه و مراقبت بیشتر را نوجیه می کند.

– افزایش بیماری ها و معلولیت ها در کهنسالی و نیازآنها به پرستاری ویژه که ارائه آن درخانواده مشکل است، نیاز رو به افزایش سالمندان برای کمک گرفتن از دیگران در امور شخصی و مشکلات ناشی از آن مثل حمام کردن، بهداشت و تغذیه به ویژه در مورد سالمندان معلول و بیمار که فاقد همسر هستند و در خانه فرزندان و بستگان زندگی می کنند لزوم وجود مراکزی برای نگهداری این افراد از جامعه را توجیه پذیر می سازد.

شکل ماشینی زندگی کنونی ،آپارتمان نشینی و فضای کوچک منازل ،کاهش تعداد فرزندان، مهاجرت فرزندان به سایر کشورها، و دور شدن آنان به هر شکل از والدین ، باعث می وشود که سالمندان دچار معضلات و مشکلات تنهایی، افسردگی ، اضطراب و در نهایت بیماری های جسمی و روانی شوند.

از سوی دیگر ، برخی از افراد، در نگاه اول به خاطر تغییر توضیع سنی مضطرب شده و افزایش تعداد سالمندان را مصیبتی بزرگ می دانند. آن ها نگران این مسئله هستند که جامعه برای افراد سالمند زودرنج، دارای وضعیت نامساعد، و نیازمند مراقبت ویژه، چه خواهد کرد. در صورتی که با اطمینان می توان گفت که اجرای یک برنامه ی صحیح، نه تنها موجب به تاخیر افتادن سالمندی و حذف برخی از مشکلات انان میگردد، بلکه معنایی تازه به زندگی سالمندان می بخشد.

فهرست مطالب پایان نامه باشگاه سالمندان با رویکرد پویایی :

چکیده  1

فصل اول: کلیات

1-1- بیان مسئله 3

1-2- اهمیت موضوع  4

1-3- پیشینه تحقیق  6

1-4- فرضیه ها 8

1-5- سوالات تحقيق  8

1-6- هدف تحقیق  8

1-7- اهداف مشخص    10

1-8- روش تحقیق  10

فصل دوم: مبانی نظری

2-1- فضای شخصی؛ معنا، روش ها و نظریه 13

2-1-1- شیوه های بررسی فضای شخصی  13

2-1-2- دیدگاه های نظری در مورد فضای شخصی  14

2-1-3- تفاوت فرهنگی در فضای شخصی  14

2-1-4- عوامل مرتبط با فضای شخصی  17

2-1-5- ناهنجاری شخصی  18

2-1-6- عوامل شخصیتی وابسته به فضای شخصی  20

2-1-7- عوامل فرهنگی  22

2-1-8- روابط افراد و فضای شخصی  26

2-2- سالمند و سالمندی  30

2-2-1- تعریف سالمندی  30

2-2-2- نظریه افلاطون و ارسطو درباره سالمندی  32

2-2-3- پیری  33

2-2-3-1- مفهوم پیری  33

2-2-3-2- مراحل پیری  34

2-2-3-3- نشانه های پیری  34

2-2-4- سالمندان فصل کمال شخصیت   37

2-2-5- دیدگاه و نظر اسلام راجع به سالمندان  37

2-2-5-1- سالمندان در قرآن  37

2-2-5-2- سالمندان در احادیث و روایات   37

2-2-6- دیدگاه های مختلف در مورد سالمندان  38

2-2-6-1- سالمندان در فرهنگ و ادبیات ایرانی  39

2-2-6-2- سالمندان در قانون جمهوری اسلامی ایران  38

2-2-6-3- نظریه های مربوط به سالمند و خانواده 39

2-3- خانه های سالمندان  40

2-3-1- جایگاه سالمندان در اجتماع  40

2-3-1-1- جایگاه اجتماعی سالمندان در گذشته 40

2-3-1-2- جایگاه اجتماعی سالمندان در جوامع امروزی  41

2-3-2- معضلات زندگی خانوادگی برای سالمندان و خانواده ها 42

2-3-2-1- اختلاف پیر و جوان  44

2-3-2-2- دخالت ها 44

2-3-2-3- سلب قدرت و استقلال از سالمندان  44

2-3-2-4- سوء رفتار با سالمندان  44

2-3-2-5- تغییر نقش ها در خانواده ها 44

2-3-3- دلایل سپردن سالمندان به خانه های سالمندان  45

2-3-3-1- دلایل خانوادگی  45

2-3-3-2- دلایل اقتصادی  46

2-3-3-3- دلایل اجتماعی – فرهنگی  47

2-3-4- مزایا و معایب خانه های سالمندان  47

2-3-5- پیدایش خانه های سالمندان در جهان  48

2-3-6- پیدایش خانه های سالمندان در ایران  49

2-3-7- ساختار جمعیت و مسائل اجتماعی، اقتصادی سالمندان  50

2-3-7-1- ساختار جمعیتی کشورهای جهان  50

2-3-7-2- متوسط عمر در جهان  52

2-3-7-3- جمعیت سالمندان در جهان  53

2-3-7-4- جمعیت سالمندان در ایران  53

2-3-7-5- جمعیت سالمندان در استان تهران  54

2-3-7-6- جمعیت سالمندان در شهرستان تهران  55

2-3-7-7- مقدمه ای بر مسائل اجتماعی، اقتصادی سالمندان  56

2-3-7-8- پایگاه اجتماعی سالمندان  57

2-3-7-9- وضعیت اشتغال سالمندان  58

2-3-7-10- اشتغال و رفاه سالمندان  58

2-3-7-11- سطح سواد سالمندان در کشور 59

2-3-7-12- سطح سواد سالمندان در تهران  60

2-3-7-13- بیوگی و تفاوت های جنسی  60

2-3-7-14- وضعیت تاهل سالمندان در کشور 61

2-3-7-15- وضعیت تاهل سالمندان در تهران  61

2-3-7-16- لزوم ایجاد خانه های سالمندان در ایران  62

2-3-8- ویژگی فیزیکی و روانی سالمندان 63

2-3-8-1- کلیات   63

2-3-8-2- ویژگی های جسمانی 64

2-3-8-3- تغییرات ظاهری 65

2-3-8-4- تضعیف قوای حرکتی و ماهیچه ها 65

2-3-8-5- كاهش عملكرد دستگاه گوارش   66

2-3-8-6- تغييرات عملكردي قلب و عروق  66

2-3-8-7- تغییر در حافظه و هوش   66

2-3-8-8- ضعف بینایی  67

2-3-8-9- ضعف شنوایی  67

2-3-8-10- ضعف حس چشایی و بویایی  67

2-3-8-11- ضعف لامسه 68

2-3-8-12- سایر تغییرات جسمانی  68

2-3-9- نیازهای جسمانی سالمندان  69

2-3-9-1- آسایش حرارتی و برودتی سالمندان  69

2-3-9-2- نورپردازی مناسب جهت ارتقای عملکرد بینایی در سالمندان  72

2-3-9-2-1- نور طبیعی  72

2-3-9-2-2- نور مصنوعی  74

2-3-9-3- رنگ آمیزی مناسب جهت ارتقای عملکرد بینایی در سالمندان  75

2-3-9-4- توصیه های طراحی و نکات فضایی  77

2-3-9-5- ویژگی های روانی، احساسی و شخصیتی سالمندان  78

2-3-9-5-1- جنبه های زیست شناختی  78

2-3-9-5-2- جنبه های روانشناختی  79

2-3-9-5-3- جنبه های جامعه شناختی  79

2-3-9-6- توصيه هاي طراحي  80

فصل سوم: نمونه موردی

3-1- آسايشگاه زعفرانيه 84

3-2- آسايشگاه دادخواه 86

3-3- آسايشگاه فرزانگان  87

3-4- خانه سالمند کهریزک   87

3-5- سرای سلامتی مشهد  97

3-6- خانه سالمندان «Guild house» در فيلادلفيا 98

3-7- خانه سالمندان شهر دایمن در هلند  100

3-8- خانه سالمندان دو اوورلوپ   103

3-9- سرای سالمندان اشمیدن  105

3-10- ارزيابي مطالعات موردي  113

3-10-1- جزئيات ديدگاه ها 114

3-10-2- شرايط خانه سالمندان  114

3-10-3- موقعيت قرارگيري  114

3-10-4- چگونگي طراحي معماري فضاها، امكانات و تجهيزات موجود 115

3-10-5- چگونگي طراحي محوطه و فضاهاي بيروني، امكانات و تجهيزات موجود 115

3-10-6- شرايط سالمندان ساكن  116

3-10-7- شرايط جسماني و رواني سالمندان ساكن در خانه هاي سالمندان  116

3-10-8- جمع بندي مطالعات موردي خانه هاي سالمندان  117

فصل چهارم: مطالعات بستر طرح

4-1- پیشینه منطقه 120

4-1-1- مطالعات تاریخی تهران  120

4-1-1-1- تاریخچه شهر تهران  122

4-1-2- مطالعات اجتماعی شهر تهران  124

4-1-3- مطالعات جغرافیایی و اقلیمی شهر تهران  127

4-1-3-1- عوارض طبیعی  128

4-1-3-2- شرایط هواشناسی  129

4-1-3-3- سایر اطلاعات اقلیمی  131

4-2- مشخصات جغرافیایی و اقلیمی منطقه 22  132

4-2-1- موقعیت جغرافیایی منطقه 22  132

4-2-2- اقلیم منطقه 22  133

4-2-3- اصول تقسیمات شهری منطقه 22  135

4-2-3-1- ناحیه یک   135

4-2-3-2- ناحیه دو  136

4-2-3-3- ناحیه سه 136

4-2-3-4- ناحیه چهار 136

4-2-3-5- ناحیه پنج  136

4-2-3-6- ناحیه شش    137

4-2-4- توپوگرافی منطقه 22  137

4-2-5- منابع آب موجود در منطقه 22  138

4-2-6- محیط فرهنگی منطقه 22  138

4-2-7- شبکه حمل و نقل منطقه 22  139

4-2-8- بررسی آلاینده های هوای منطقه 22  141

4-2-8-1- حمل و نقل شهری  141

4-2-8-2- منابع خانگی و تجاری  141

4-2-8-3- منابع صنعتی  141

4-2-8-4- عملیات ساختمانی و راه سازی  142

4-2-8-5- منابع متفرقه 142

4-2-9- کاربری زمین در وضع موجود منطقه 22 تهران  142

4-2-10- اهداف ایجاد منطقه 22 شهرداری تهران  143

4-2-10-1- منطقه ۲۲ به عنوان قطب علمی – تحقیقاتی  143

4-2-10-2- منطقه ۲۲ ، قطب تفریحی- گردشگری تهران  144

4-2-10-3- منطقه ۲۲ قطب توسعه اقتصادی  144

4-3- اصول فنی و استانداردهاي طراحی خانه سالمندان  148

4-3-1 کلیات   148

4-3-2- مکانیابی مناسب برای خانه سالمندان  149

4-3-3- جهت گیری مناسب   150

4-3-4- ورودی اصلی  150

4-3-5- هال ورودی  152

4-3-6- اتاق نشینمن  153

4-3-7- کتابخانه 154

4-3-8- اتاق غذاخوری  154

4-3-9- آشپزخانه 156

4-3-10- اتاق خواب   157

4-3-10-1- پنجره در اتاق خواب   158

4-3-10-2- وسایل مورد نیاز در اتاق سالمندان  159

4-3-11- تختخواب   159

4-3-12- کمد  159

4-3-13- میز کنار تختخواب   160

4-3-14- امکانات آشپزی و شستشو  160

4-3-15- اتاق کارکنان  160

4-3-16- اتاق مدیریت   161

4-3-17- اتاقهای درمانی و توانبخشی  161

4-3-18- رختشويخانه مركزي  164

4-3-19- انبار وسايل  162

4-3-20- سرویسهای بهداشتی  162

4-3-20-1- توالت   162

4-3-20-2- دستشویی  162

4-3-20-3- حمام 163

4-3-21- ارتباط عمومی فضاها در خانه های سالمندان  163

4-3-22- آسانسور 165

4-3-23- رامپ و سطوح شیبدار 165

4-3-24- پلکان  165

4-3-25- راهروها 167

4-3-26- بازشوها 168

4-3-26-1- درها 168

4-3-26-2- پنجره ها 168

4-3-27- تراس های خصوصی  169

4-3-28- تراس های مشترک   169

4-3-29- محوطه باغبانی  170

4-3-30- محوطه بازی برای فرزندان میهمان  171

4-3-31- مبلمان و اثاث ثابت   171

4-3-32- کفپوش های مناسب   172

4-3-33- نرده های کمکی  173

4-3-34- نشانه ها 173

4-3-35- رهنمودهای عمومی در رابطه با خانه های سالمندان 174

4-4- برنامه‌ی فیزیکی طراحی خانه سالمندان  174

4-4-1 فضاهای اجتماعی  174

4-4-1-1- فضاهای آموزشی  175

4-4-1-2- فضاهای فرهنگی – مذهبی  176

4-4-1-2-1 کتابخانه 176

4-4-1-2-2- آمفي تئاتر(سالن چند منظوره) 177

4-4-1-2-3- نمايشگاه 178

4-4-1-2-4- نمازخانه 178

4-4-1-3- فضاهای ورزشی 179

4-4-1-3-1- سالن ورزشي 179

4-4-1-3-2- مسيرهاي پياده روي در فضاهاي بسته 179

4-4-1-4- فضاهای فراغتی 180

4-4-2- جدول ریز فضاها 181

فصل پنجم: نتیجه گیری

5-1- فرآیند طراحی  190

5-1-1- فضاهای اقامتی  192

5-1-2- قسمت درمانی و ورزشی  192

5-1-3- قسمت کارگاهی و نمایشگاهی  193

5-2- دیاگرام فضایی  194

5-3- نقشه ها و مدارک   196

فهرست جدول ها

جدول 1-1- شناخت کلی درباره برخی منابع موجود در این پژوهش    6

جدول 2-1- جدول جمعيت سالمندان در كل كشور 54

جدول 2-2- جدول جمعيت سالمندان در استان تهران  55

جدول 2-3- جدول جمعيت سالمندان در شهرستان تهران  55

جدول 2-4- جدول وضعیت اشتغال سالمندان در کشور 58

جدول 2-5- توزيع جمعيت 60 ساله و بالاتر به تفكيك وضع سواد طي سال هاي 55-1375  60

جدول2-6- توزيع سالمندان بر حسب وضع سواد به تفكيك جنس، سال  60

جدول2-7- توزيع خانوارهاي معمولي يك نفره با سرپرستي خانه سالمندان، 1375. 61

جدول 2-8- جدول سن و توانایی سالمندان  64

جدول 4-1- میانگین آمار درجه حرارت ایستگاه مهرآباد. 130

جدول 4-2- میانگین بلند مدت رطوبت نسبی ماهانه در ایستگاه مهرآباد. 130

جدول 4-3- جدول ريز فضاها 181

فهرست نقشه ها

نقشه 5-1- سایت پلان و پلان ها 196

نقشه 5-2- سایت پلان و جانمایی توده های ساختمانی  197

نقشه 5-3- پلان همکف   198

نقشه 5-4- پلان مبلمان طبقه اول  199

نقشه 5-5- پلان مبلمان همکف. 200

نقشه 5-6- پلان اندازه گذاری همکف. 201

نقشه 5-7- پلان ستون گزاری طبقه همکف. 202

نقشه 5-8- مقاطع و نماها 203

نقشه 5-9– دیتیل ها. 204