اثرات بالقوه کاربری اراضی بر یکپارچگی اکولوژیکی و زون بندی مناطق حفاظت شده : پایان نامه ارشد مهندسی کشاورزی منابع طبيعي- محيط زيست

کشور عزیزمان ایران با توجه به تنوع اقلیم ، آب و هوای مطبوع و اراضی وسیعی که در اختیار دارد در صورت مدیریت در عرصه کشاورزی میتواند یکی از قطب های بلامنازع کشاورزی دنیا باشد و با پرورش دانش آموختگان خبره در گرایش های مختلف رشته کشاورزی میتوان به این مهم نایل آمد.دیجی لود در ادامه به معرفی پایان نامه های کارشناسی ارشد رشته کشاورزی میپردازد. پایان نامه حاضر با عنوان”  اثرات بالقوه کاربری اراضی بر یکپارچگی اکولوژیکی و زون بندی مناطق حفاظت شده (مطالعه موردی پناهگاه حیات وحش قمیشلو)” با گرایش مهندسي منابع طبيعي- محيط زيست و با فرمت Word (قابل ویرایش) تقدیم شما دانشجویان عزیز میگردد.

چکیده اثرات بالقوه اثرات بالقوه کاربری اراضی کاربری اراضی بر یکپارچگی اکولوژیکی و زون بندی مناطق حفاظت شده (مطالعه موردی پناهگاه حیات وحش قمیشلو):

همه کشورها، مناطق حفاظت‌شده را به‌منظور حفظ دائمی وضع زندگی و طبیعی آن­ها و همچنین ایجاد محیط مناسب برای تکثیر و پرورش جانوران وحشی و رشد رستنی‌ها در شرایط کاملاً طبیعی تحت حفاظت قرار می‌دهند. اما بعد از برقراری این مناطق مدیران همچنان با چالش­هایی روبرو هستند. یکی از اقداماتی که در سرتاسر دنیا به این منظور صورت می­گیرد، زون­بندی می‌باشد. زون بندی یک ابزار کلیدی توصیه شده برای مدیریت مناطق حفاظت‌شده است. بااین‌حال عدم زون بندی در بسیاری از کشورهای درحال‌توسعه رایج است و این مناطق برای رسیدن به اهدافی که برای آنها طراحی شده­اند، دچار مشکلات بزرگی می‌شوند. یکی از مشکلاتی که بعد از زون­بندی ممکن است مناطق حفاظت‌شده با آن روبرو شوند اثرات کاربری‌های پیرامون این مناطق روی این مناطق است. بنابراین لازم است در مطالعات، خصوصاً مناطق حفاظت‌شده­ای که نزدیک مراکز جمعیتی هستند، محیط پیرامونی را در نظر گرفته شود.

در این مطالعه که در پناهگاه حیات‌وحش قمیشلو در استان اصفهان انجام شده است، اثرات این کاربری‌های روی زون­ها مورد بررسی قرار گرفته است. به این صورت که ابتدا منطقه مورد مطالعه یک‌بار بدون در نظر گرفتن محیط پیرامونی و یک‌بار هم با در نظر گرفتن کاربری‌های محیط پیرامونی در بافر 10 کیلومتر زون­بندی شده است. سپس این دو نوع زون­بندی باهم مقایسه شد.

در این مطالعه جهت شناسایی کاربری­ها، از تصویر ماهواره لندست 8 سنجنده OLI استفاده شده است. برای زون­بندی با استفاده از روش ارزیابی چند معیاره (MCE) مبتنی بر فرآیند تحلیل سلسله‌مراتبی (AHP) برای وزن­ده ی معیارها و روش ترکیب خطی-وزنی برای تلفیق لایه ­ها استفاده گردید. برای استانداردسازی معیارها نیز از روش فازی استفاده گردید. بعد از تهیه نقشه زون­ها با استفاده از روش MOLA نقشه نهایی زون­ها برای هر دو نوع زون­بندی تهیه گردید. در این مطالعه از 113653 هکتار مساحت منطقه مورد مطالعه، 25% برابر با 25/28413 هکتار به زون امن، 60% برابر با 8/68191 هکتار به زون حفاظت، 8% برابر با 10228 هکتار به زون تفرج گسترده، 5% برابر با 53/1136هکتار به زون تفرج متمرکز و گسترده و 5% برابر با 6/5682 هکتار به زون بازسازی تعلق گرفت. زون فرهنگی نیز با یک بافر 500 متری در اطراف آثار باستانی روی نقشه نهایی منطقه مشخص شده است.

نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد که حضور کاربری‌های اطراف پناهگاه قمیشلو باعث جابجایی مکانی زون­ها شده است. به‌طوری‌که قسمت غربی زون امن حذف شده و به سمت شرق پناهگاه کشیده شده است و جای زون امن در قسمت غربی به زون حفاظت تعلق گرفته است. زون­های تفرج گسترده و متمرکز نیز با کمی تغییر از قسمت میانی پناهگاه کاسته شده و به سمت غرب پناهگاه اضافه شده­اند. زون بازسازی کمترین تغییر را در خود نشان داده است.

کلیات

افزایش جمعیت و گسترش زیستگاه­های انسانی از عوامل مهم انقراض شمار زیادی گونه ­ها در این کره خاکی بشمار می­رود. به‌طوری‌که در دو قرن اخیر جمعیت انسان از 1میلیارد به 6 میلیارد نفر و وسعت زیستگاه­های انسانی از 10 به 25 درصد گسترش یافته است. نتیجه این روند افزایش مصرف منابع طبیعی و کاهش تنوع زیستی است. به‌طوری‌که میزان انقراض گونه ­ها در قرن بیستم 100 الی 1000 برابر نرخ انقراض طبیعی گونه ­ها شده است. این موضوع سبب شد تا انسان به‌منظور استفاده از ارزش‌های سودمند و ذاتی طبیعت اقدام به حفاظت آن کند.

نتیجه چنین تلاشی منجر به پیدایش و شکل‌گیری 17000 منطقه با عناوین مختلف حفاظتی در کشورهای جهان شده است که در مجموع حدود 10 درصد سطح خشکی­های کره زمین را دربر می­گیرند [13]. بدون تردید پارک‌ها و مناطق حفاظت‌شده سنگ بنای استراتژی جهانی حفاظت از تنوع زیستی هستند، به همین دلیل ما شاهد گسترش سهم سرزمین‌های حفاظت‌شده و پارک‌ها هستیم ]55[.

پارک­های ملی و به‌طورکلی زیستگاه­های زیستکره میراث­های باارزش طبیعی هر سرزمین و کشور محسوب می‌شوند که مبین گستره­ای از اکوسیستم­های دست­نخورده، تنوع عظیمی از گونه­های گیاهی و جانوری، سیمای منحصربه‌فردی از چشم ­اندازها، عوارض زمین و آثار تاریخی فرهنگی بی­شمار و دارای ارزش‌های اقتصادی، آموزشی، پژوهشی و تفرجگاهی دیگر در گستره­ای نه‌چندان وسیع می‌باشد [12]. اصولاً موجودیت پارک­های ملی به­ واسطه وجود منابع ارزشمند زیستی، فیزیکی، تاریخی فرهنگی، تفرجگاهی، زیباشناسی و … است، تا بتوان با مدیریت آنها به اهداف حفاظتی، پژوهشی، آموزشی، تفرجی دست یافت. همچنین

فرایند مدیریت چیزی بیش از حفاظت صرف گونه­ها و انتخاب مناطق حمایت شده است و در این روند باید علاوه بر حفاظت زیستمندان، تدارک فعالیت‌های پژوهشی آموزشی و تفرجی و مدیریت آثار باستانی فرهنگی نیز در نظر گرفته شود [14]. لذا بعد از برقراری مناطق حفاظت‌شده و پارک­ها، مدیران هنوز با چالش­های متعددی برای حفظ شرایط اکولوژیکی و تنوع زیستی مواجه‌اند [56]. فرایندها، موجودات زنده، و انرژی که در میان این اکوسیستم­ها وجود دارند اغلب به سمت استفاده­های غیر حفاظتی کشیده شده‌اند. در حال حاضر به ­واسطه فعالیت­ها و کاربری‌های انسانی ساختار بسياري از منظرها تغيير كرده و الگوهای جديدي را به­وجود آورده است. اين الگوها روي تنوع و بسياري از پدیده‌های اکولوژیکی منظر نظير جابه­ جايي جانوران، زادآوري، فرسايش و … تأثير دارد [18].

فعالیت‌های انسان می­تواند باعث قطع جریان اکولوژیکی بین مناطق حفاظت‌شده و پارک­ها شود، بنابراین تغییر در الگوهای فعالیت‌های انسانی در اطراف مناطق حفاظت‌شده و پارک­ها یک موضوع مهم برای مدیران این نواحی است. تخریب و تکه‌تکه شدن زیستگاه علل عمده از دست دادن گونه ­ها در سطح جهان هستند و بسیاری از مناطق حفاظت‌شده و پارک­ها در حال از دست دادن تنوع زیستی خود به دلیل فعالیت‌های انسانی در اطراف خود هستند. این روند نشان دهنده نیاز به درک  بهتر از اثرات زیست‌محیطی تغییر کاربری در اطراف پارک­هاست ]55[.

یک استراتژی برای مدیریت استفاده‌های چندگانه درون و اطراف مناطق حفاظت‌شده، زون بندی است، یک رویکردی که در آن مرزهای فضایی برای شناسایی مناطق با درجات مختلف فشارهای مجاز انسانی ترسیم می‌شوند [50]. زون­بندی یک ابزار کلیدی توصیه شده برای مدیریت مناطق حفاظت‌شده [57] و یک روشی است که می­تواند تضادها را به‌وسیله پارتیشن­بندی سیمای سرزمین در واحدهای کاربری اراضی مختلف که فعالیت‌های انسانی را در سطوح مختلف مدیریت می‌کند، کاهش دهد  [62].  با این‌حال عدم زون­بندی در بسیاری از کشورهای درحال‌توسعه متداول است و این مناطق برای رسیدن به اهدافی که برای آنها طراحی شده است دچار مشکلات بزرگی می‌شوند [59]. پس برای تضمین و تحقق اهداف مناطق حفاظت‌شده در چارچوب ابعاد گوناگون حفاظتی، پژوهشی، آموزشی و تفرجی، اعمال مدیریت از طریق تهیه طرح­های جامع پارکداری ضروری است و برای تأمین چنین اهدافی، شناسایی تفکیک زون­ها و تدوین برنامه ­های مربوطه به‌منظور مدیریت علمی پارک­ها امری اجتناب‌ناپذیر است [15].

در این مطالعه پناهگاه حیات‌وحش قمیشلو با توجه به کاربری‌های اطراف آن زون­بندی خواهد شد. پناهگاه حیات‌وحش قمیشلو به دلیل قرار گرفتن در بین شهرهایی ازجمله اصفهان، علویجه، شاهین‌شهر، نجف‌آباد و مورچه‌خورت تحت تأثیر فعالیت­ها و کاربری‌های انسانی قرار دارد. فعالیت‌هایی مانند کشاورزی، صنایع، سکونتگاه ­های انسانی و حتی جاده‌ای که از وسط این منطقه می­گذرد. بنابراین در این مطالعه سعی می‌شود تأثیر این فعالیت­ها در تعیین محل و نوع زون­ها نمایان شود. به همین خاطر یک بافر 10 کیلومتری اطراف پناهگاه به منطقه مطالعه اضافه خواهد شد و زون بندی در دو مرز یکی بدون بافر و دیگری همراه بافر انجام خواهد شد.

ضرورت تحقیق

پناهگاه حیات‌وحش قمیشلو به‌عنوان یک زیستگاه ارزشمند، گونه ­های متعدد از پستانداران خصوصاً کل و بز، قوچ و

میش و آهو را در خود جای داده است. به‌علاوه پستاندارانی نظیر پلنگ، روباه، کفتار، گربه وحشی، گورکن راه‌راه، شغال، خرگوش، کاراکال، تشی، موش و جربیل در این پناهگاه دیده می‌شوند. این منطقه همچنین زیستگاه انواع پرندگان و خزندگان می‌باشد. بنابراین لازمه حفاظت و مدیریت صحیح این پناهگاه اجرای طرح زون­بندی در این منطقه می‌باشد [39].

از طرفی باید به این موضوع توجه نمود که اطراف مناطق حفاظت‌شده و کاربری‌های موجود در نواحی پیرامونی، بر روی این مناطق بسیار اثرگذار هستند. مطالعات اقتصادی اجتماعی پارک و حاشیه آن حاکی از آن است که تا قبل از سال 1336 افرادی در قالب زندگی روستایی در پارک می­زیستند و پس از اعلام حفاظت این مکان را ترک نمودند ولی حضور آنها در قالب بهره ­برداری­های زراعی و دامی اثرات تخریبی شدیدی در حواشی پارک به‌جای گذارده و می­گذارد [15]. بنابراین به نظر می‌رسد بایستی در زون بندی مناطق حفاظت‌شده، حداقل در این مناطق محیط پیرامونی را نیز در نظر بگیریم تا بتوانیم تا حد امکان از آثاری که بر روی زیستگاه جانوران دارند بکاهیم.

اهداف تحقیق

هدف این مطالعه زون­بندی پناهگاه حیات وحش قمیشلو با درنظر گرفتن کاربری­های اطراف و بدون درنظر گرفتن  کاربری­های اطراف آن و سپس مقایسه این دو نوع زون­بندی می­باشد. بطوری که از طریق این مقایسه میزان اثر کاربری­های پیرامون پناهگاه، بر روی زون­ها مشخص شود.

فهرست مطالب

فهرست مطالب  هشت

فهرست جداول  یازده

فهرست اشکال  دوازده

چکيده  1

فصل اول: مقدمه

1-1- کليات  2

1-2 ضرورت تحقیق 3

1-3 اهداف تحقیق 4

فصل دوم: تعاریف و بررسی منابع

2-1 ماهواره لندست 6

2-2 مناطق حفاظت‌شده 6

2-3 زون­بندی 8

2-3-1 تعاریف زون­ها 8

2-4 کاربری و پوشش اراضی 10

2-5- سنجش از دور 10

2-6 آماده سازی تصاویر ماهواره­ای برای تهیه نقشه 11

2-7 طبقه­بندی اطلاعات ماهواره­ای 11

2-7-1 طبقه­بندی نظارت‌شده 11

2-7-2 طبقه­بندی نظارت‌نشده 11

2-8 ارزیابی توان اکولوژیکی 12

2-9 روش‌های ارزیابی توان اکولوژیکی محیط‌زیست 12

2-9-1 روش‌های ارزیابی یک معیاره 12

2-9-2 روش‌های ارزیابی دو معیاره 12

2-9-3 روش‌های ارزیابی چند معیاره 13

2-10 تحلیل تصمیم‌گیری چند معیاره (MCDA 13

2- 11 روش‌های تصمیم­گیری چندمعیاره 13

2-11-1 روش نزدیکی به حد ایده­آل (Topsis 13

2-11-2 روش تحلیل سلسله‌مراتبی  (AHP 13

2-11-3 فرایند تحلیل شبکه 14

2-11-4 روش تسلط تقریبی 14

2-11-5 روش ارزیابی چندمعیاره 14

2-12 سیستم اطلاعات جغرافیایی 15

2-13 کاربرد GIS در ارزیابی چندمنظوره 15

2-14 مراحل روش ارزیابی چندمعیاره (MCE 16

2-15 انتخاب معیار 16

2-16 استاندارد سازی نقشه­ های معیار 17

2-16-1 انواع توابع عضویت 17

2-17 وزن دهی معیارها 18

2-18 تلفیق لایه ­ها با استفاده از روش ارزیابی چندمعیاره 20

2-19 تخصیص اراضی چندمنظوره (MOLA 22

2-20 مرور منابع 22

2-20-1 مطالعات داخلی 22

2-20-2 مطالعات خارجی 26

فصل سوم: مواد و روش­ها

3-1 منطقه مورد مطالعه 30

3-1-1 مناطق امن پناهگاه حیات وحش قمیشلو 32

3-1-2 تاریخچه منطقه 32

3-2 روش کار 33

3-2-1 تهیه مدل مفهومی 34

3-2-2 جمع­آوری لایه­ های اطلاعاتی مورد نیاز 36

3-2-3 استانداردسازی معیارها 41

3-2-4 تعیین وزن معیارها با استفاده از روش  AHP 41

3-2-5 تلفیق نقشه ­های معیار براساس روش ترکیب خطی وزنی 42

3-2-6 تخصیص زون­ها به واحدهای همگن 42

فصل چهارم: نتایج و بحث

4-1 تصحیح هندسی 44

4-2 تصویر رنگی کاذب 44

4-3 شناسایی کاربری و پوشش اراضی 45

4-3-1 تهیه نقشه پوشش اراضی 45

4-3-2 طبقه­بندی کاربری اراضی 46

4-3 زیستگاه گونه­ های شاخص 47

4-4 استفاده از روش MCE برای زون امن 48

4-4-1 تلفیق لایه ­ها به روش ترکیب خطی وزنی و تهیه نقشه زون امن 49

4-5 استفاده از روش MCE برای زون حفاظت 51

4-5-1 تلفیق لایه ­ها با استفاده از روش ترکیب خطی- وزنی و تهیه نقشه زون حفاظت 52

4-6 استفاده از روش MCE برای زون تفرج گسترده 54

4-6-1 تلفیق لایه ­ها با استفاده از روش ترکیب خطی- وزنی و تهیه نقشه زون تفرج گسترده 55

4-7 استفاده از روش MCE برای زون تفرج متمرکز 55

4-7-1 تلفیق لایه­ ها با استفاده از روش ترکیب خطی- وزنی و تهیه نقشه زون تفرج متمرکز 56

4-8 استفاده از روش MCE برای زون بازسازی 57

4-8-1 تلفیق لایه­ ها با استفاده از روش ترکیب خطی- وزنی و تهیه نقشه زون بازسازی 58

4-9 زون فرهنگی     58

4-10 تخصیص زون­ها به واحدهای همگن  59

فصل پنجم: نتیجه­ گیری و پیشنهادات

5-1 مقایسه زون امن با طرح جامع قمیشلو 62

5-2 مقایسه دو نوع زون­بندی 64

5-2-1 مقایسه زون امن 64

5-2-2 مقایسه زون حفاظت 64

5-2-3 مقایسه زون تفرج گسترده و متمرکز 65

5-2-4 مقایسه زون بازسازی 65

5-3 مزایای درنظر گرفتن پیرامون مناطق حفاظت شده در مطالعه 65

5-4 پیشنهادها 67

پیوست 69

مراجع  75

فهرست جداول

جدول 2-1 مشخصات ماهواره لندست 8 6

جدول 2-2 شش طبقه اصلی مناطق حفاظت‌شده  7

جدول 2-3:  مقیاسی برای مقایسه دوبه‌دو 19

جدول 3-1 مشخصات آزادراه عبوری از پناهگاه حیات‌وحش قمیشلو 33

جدول 3-2 طبقات زیستگاه حیات‌وحش 39

جدول 3-3 طبقات حساسیت به فرسایش 40

جدول 3-4 طبقات جهت 40

جدول 4-1 میزان همبستگی 6 باند اول تصویر منطقه مورد مطالعه 45

جدول4- 2 مساحت و درصد پوشش اراضی پناهگاه حیات‌وحش قمیشلو با بافر 10 کیلومتر  46

جدول 4-3 مساحت و درصد کاربری‌های مشاهده شده درون پناهگاه حیات‌وحش قمیشلو با بافر 10 کیلومتر 47

جدول 4-4 وزن فاکتورها با استفاده از روش AHP برای زون امن 49

جدول 4-5 مدل مطلوبیت زون امن 49

جدول 4-6 وزن فاکتورها با استفاده از روش AHP برای زون حفاظت  51

جدول 4-7 مدل مطلوبیت زون حفاظت 52

جدول 4-8 وزن فاکتورها با استفاده از روش AHP برای زون تفرج گسترده 54

جدول 4-9 مدل مطلوبیت زون تفرج گسترده 54

جدول 4-10 وزن فاکتورها با استفاده از روش AHP برای زون تفرج متمرکز 56

جدول 4-11 مدل مطلوبیت تفرج متمرکز   56

جدول 4-12 وزن فاکتورها با استفاده از روش AHP برای زون بازسازی 57

جدول 4-13 مدل مطلوبیت زون بازسازی 58

جدول 4-14 وزن و مساحت اهداف در  MOLA 59

جدول 4-15 وزن و مساحت تعیین شده برای منطقه حفاظت‌شده جهان­نما در روش MOLA 61

جدول 5-1 میزان جابجایی زون­ها با یکدیگر در دو رویکرد 65

جدول 5-2 مقایسه دونوع زون­بندی  66

فهرست اشکال

شکل 2-1 انواع توابع عضویت در منطق فازی 18

شکل 3-1 موقعیت جغرافیایی منطقه مورد مطالعه 32

شکل 3-2 مراحل انجام زون­بندی در روش MCE 33

شکل 3-3 مدل مفهومی ارزیابی چندمعیاره 34

شکل 3-4 مدل مفهومی زون امن و زون حفاظت 35

شکل 3-5 مدل مفهومی زون­های تفرج گسترده و متمرکز 35

شکل 3-6 مدل مفهومی زون بازسازی 36

شکل 3-7 مدل مفهومی زون فرهنگی 36

شکل 3-8 فلوچارت روش کار 43

شکل4-1 نقشه طبقه­بندی پوشش اراضی منطقه مورد مطالعه 46

شکل4-2 نقشه کاربری اراضی منطقه مورد مطالعه 47

شکل 4-3 نقشه زیستگاه گونه­ های شاخص پناهگاه حیات وحش قمیشلو 48

شکل4-4 نقشه زون امن با استفاده از روش ترکیب خطی-وزنی 50

شکل 4-5 نقشه زون حفاظت با استفاده از روش ترکیب خطی وزنی 52

شکل 4-6 نقشه زون گسترده با استفاده از روش ترکیب خطی-وزنی 55

شکل 4-7 نقشه زون تفرج متمرکز با استفاده از روش ترکیب خطی-وزنی 57

شکل 4-8 نقشه زون بازسازی با استفاده از ترکیب خطی- وزنی 58

شکل 4-9 نقشه زون­بندی پناهگاه حیات‌وحش قمیشلو به روش MOLA بدون در نظر گرفتن بافر 60

شکل 4-10 نقشه زون­بندی پناهگاه حیات‌وحش قمیشلو با در نظر گرفتن بافر 61

شکل 5-1 مقایسه زون امن طرح جامع با زون امن مطالعه حاضر 63

راهنمای خرید و دانلود فایل

برای پرداخت، از کلیه کارتهای عضو شتاب میتوانید استفاده نمائید.

بعد از پرداخت آنلاین لینک دانلود فعال و نمایش داده میشود ، همچنین یک نسخه از فایل همان لحظه به ایمیل شما ارسال میگردد.

در صورت بروز  هر مشکلی،میتوانید از طریق تماس با ما  پیغام بگذارید و یا در تلگرام با ما در تماس باشید، تا شکایت شما مورد بررسی قرار گیرد.

برای دانلود فابل روی دکمه خرید و دانلود  کلیک نمایید.