ارزيابي صفات زراعي در لاين هاي M3 حاصل از القاي موتاسيون با اشعه گاما در کلزا (Brassica napus L.) : پایان نامه ارشد مهندسی کشاورزی زراعت و اصلاح نباتات

کشور عزیزمان ایران با توجه به تنوع اقلیم ، آب و هوای مطبوع و اراضی وسیعی که در اختیار دارد در صورت مدیریت در عرصه کشاورزی میتواند یکی از قطب های بلامنازع کشاورزی دنیا باشد و با پرورش دانش آموختگان خبره در گرایش های مختلف رشته کشاورزی میتوان به این مهم نایل آمد.دیجی لود در ادامه به معرفی پایان نامه های کارشناسی ارشد رشته کشاورزی میپردازد. پایان نامه حاضر با عنوان” ارزيابي صفات زراعي در لاين هاي M3 حاصل از القاي موتاسيون با اشعه گاما در کلزا (Brassica napus L.) ” با گرایش زراعت و اصلاح نباتات و با فرمت Word (قابل ویرایش) تقدیم شما دانشجویان عزیز میگردد.

چکیده ارزيابي صفات زراعي در لاين هاي M3 حاصل از القاي موتاسيون با اشعه گاما در کلزا (Brassica napus L.):

کلزا (Brassica napus L.) به عنوان يکي از مهم­ترين گياهان دانه روغني از لحاظ عملکرد دانه، ميزان و کيفيت بالاي روغن وکنجاله و سازگاري با شرايط آب و هوايي اکثر نقاط کشورمان از اهميت شاياني برخوردار است. به منظور ارزيابي صفات زراعي در لاين‌هايM3  حاصل از القاي موتاسيون و شناسايي لاين‌هاي موتانت مطلوب در کلزا، آزمايشي در سال زراعي 91-90 در مزرعه تحقيقاتي دانشکده کشاورزي دانشگاه صنعتي اصفهان، واقع در لورک نجف آباد به صورت طرح لاتيس ساده 10×10 با دو تکرار اجرا شد. در اين آزمايش 94 لاين جهش يافته با دزهاي 800، 1000 و1200 گري اشعه گاما بر روي ارقام ساريگل و RGS003 به همراه 6 ژنوتيپ شاهد مورد ارزيابي قرار گرفت. صفات زراعي شامل روز تا گلدهي، روز تا رسيدگي، ارتفاع بوته، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در غلاف، وزن هزار دانه و عملکرد دانه در بوته اندازه‌گيري شد.

نتايج تجزيه واريانس نشان داد که لاين‌ها اختلاف بسيار معني­داري(p<0/01) براي همه صفات مورد مطالعه داشتند. اين اختلاف معني­دار بيانگر وجود تنوع ژنتيکي زياد بين لاين­هاي جهش يافته بوده که به نوبه­ي خود نشان دهنده­ي امکان کارائي بالاي انتخاب براي افزايش عملکرد و بهبود بقيه صفات مي­باشد. نتايج برآورد نشان داد که بيشترين وراثت‌پذيري متعلق به روز تا گلدهي (1/90%) و کمترين آن به وزن هزار دانه (8/10%) اختصاص داشت. تفاوت کمي بين ضرايب تغييرات فنوتيپي و ژنتيکي براي اکثر صفات مشاهده شد. نتايج همبستگي ساده بين صفات نشان داد که بين عملکرد دانه در بوته و صفات روز تا گلدهي، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در غلاف و وزن هزار دانه همبستگي مثبت و معني­داري وجود دارد.

نتايج تجزيه رگرسيون گام به گام براي عملکرد دانه به عنوان متغير تابع در برابر ساير صفات نشان داد که روز تا گلدهي، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در غلاف و وزن هزار دانه 24 درصد از تنوع عملکرد دانه را توجيه نمودند. طبق نتايج تجزيه مسير تعداد روز تا گلدهي بيشترين اثر مستقيم را بر عملکرد دانه داشت، در حالي که اثر غيرمستقيم آن از طريق وزن هزار دانه و تعداد دانه در غلاف ناچيز و مثبت بود. نتايج تجزيه به عامل‌ها، 4 عامل را مشخص نمود که 72 درصد از تنوع کل را توجيه کرد. اين عامل‌ها به ترتيب عامل عملکرد بيولوژيک، عامل سرعت رشد، فنولوژي ومخزن ناميده شد. به طور کلي نتايج اين بررسي نشان داد که تنوع ژنتيکي وسيعي در ميان لاين‌هاي مورد ارزيابي وجود دارد که مي­توان از آن براي دست­يابي به لاين‌هاي مطلوب بهره جست.

کليات و اهميت موضوع

گياهان دانه روغني پس از غلات، دومين ذخاير غذايي جهان را تشکيل مي­دهند. اين محصولات علاوه بر دارا بودن ذخاير غني اسيد­چرب، حاوي پروتئين نيز مي­باشند [26]. دانه­هاي روغني به دليل توليد روغن­هاي با کيفيت بالا و درصد زيادي از اسيدهاي چرب و مرغوب از اهميت شاياني در تغذيه انسان برخوردارند [28، 77]. در حال حاضر، مصرف سرانه روغن خوراکي کشور بيش از 16 کيلوگرم برآورد شده است. لذا با توجه به جمعيت کشور، نياز به حدود يک ميليون و دويست هزار تن روغن در سال مي­باشد که بيش از 90 درصد آن از طريق واردات تامين مي­شود [15]. به اين لحاظ لزوم برنامه­ريزي بلند مدت و منسجم با هدف نيل به خود­کفائي در توليد روغن خوراکي غير قابل انکار خواهد بود.

کلزا(Brassica napus L.)  به عنوان يکي از مهم­ترين گياهان روغني براي کشت در شرايط آب و هوايي کشور مورد توجه قرار گرفته است. توليد جهاني روغن کلزا در مقايسه با ديگر روغن­هاي گياهي در مقام سوم بعد از روغن سويا و نخل روغني قرار دارد [85]. همچنين پس از استحصال روغن، کنجاله باقي مانده سرشار از پروتئين بوده و براي تغذيه دام مناسب است [28]. با توجه به اينکه در حال حاضر ميزان روغن توليدي در کشور ناچيز بوده و عمدتاً با کشت گياهان سويا، آفتاب­گردان، پنبه­دانه، بادام­زميني، زيتون و کنجد تامين مي­شود و همچنين با عنايت به اينکه همه­ساله مقدار قابل توجهي از زمين­هاي آبي و ديم کشور به منظور تقويت بنيه خاک، بدون کشت باقي مي­ماند، لذا کلزا به ويژه نوع پاييزه آن با داشتن بيش از 40-45 درصد روغن در دانه و در حدود 25-35 درصد پروتئين در کنجاله، از لحاظ زراعي مي­تواند در تناوب با غلات که زراعت عمده کشور مي­باشد قرار گيرد و سهم قابل توجهي را در رفع کمبود روغن گياهي مورد نياز کشور ايفا کند [14، 17].

کلزا به سرما، کم­آبي و شوري نسبتا متحمل است و به دليل هزينه کمتر توليد و سهولت عمليات زراعي و عملکرد بيشتر روغن در واحد سطح نسبت به ساير دانه­هاي روغني مورد توجه مي­باشد [124، 150].

اصلاح عملکرد روغن کلزا هدف اصلي در اصلاح اين گياه محسوب مي­شود. براي اين منظور، مرحله اول يک برنامه اصلاحي، بررسي تنوع ژنتيکي و ارزيابي صفات فيزيولوژيکي و مورفولوژيکي و زراعي به عنوان شاخص انتخاب در برنامه­هاي بهبود عملکرد مي­باشد. روغن کلزا به طور عمده توسط عوامل ژنتيکي تعيين مي­شود ولي به مقدار قابل توجهي نيز تحت تاثير شرايط محيطي قرار مي­گيرد [91].

القاء جهش، روشي مؤثر براي بهبود و توسعه تنوع ژنتيکي مورد نياز اصلاح­گران به ويژه براي صفاتي که تنوع ژنتيکي محدودي دارند، مي­باشد [52]. به طور کلي هدف از القاء جهش مصنوعي افزايش تنوع ژنتيکي، تغيير يک يا چند ژن و شکستن پيوستگي بين ژن­هاي مطلوب و نا­مطلوب مي­باشد. تا­کنون، تعداد زيادي ارقام اصلاح شده به کمک برنامه­هاي اصلاحي جهش­زايي در گياهان زراعي روغني در سطح جهان آزاد شده است [64]. در همين ارتباط اصلاح به کمک جهش­زايي در کلزا براي مقاومت به علف­کش [93]، مقاومت به بيماري­ها [123،54]، به محتواي گلوکوزينولات کمتر [63،108]، بهبود کيفيت و محتواي روغن [150] بکار رفته است.

در تاييد سودمندي تنوع ژنتيکي القاء شده با جهش­زايي در اصلاح گياهان مي توان به آمار بانک اطلاعات ارقام موتانت (Mutant Varieties Database) استناد نمود که تا سال 2011، تعداد 3088 رقم موتانت متعلق به 1700 گياه زراعي به ثبت رسيده است [88]. شايد جهش بيشترين نقش را در اصلاح کلزا و آفتابگردان ايفا کرده باشند که در آن­ها جهش­هاي خودبخودي و القايي در ترکيب با روش­هاي اصلاح متداول براي تغيير ترکيب روغن و افزايش عملکرد به کار رفته است [53].

با توجه به اهميت تنوع ژنتيکي در برنامه اصلاح نباتات، وجود معضلات ريزش دانه و حساسيت به آفات نظير شته و کمبود تنوع گياه کلزا براي صفات مزبور، مطالعه حاضر به توليد و ارزيابي لاين­هاي جهش يافته با هدف شناسايي موتانت­هاي مفيد از لحاظ صفات زراعي اهتمام ورزيده است.

نتیجه گیری ارزيابي صفات زراعي در لاين هاي M3 حاصل از القاي موتاسيون با اشعه گاما در کلزا (Brassica napus L.):

ارزيابي صفات زراعي لاين هاي M₃ حاصل از القاي موتاسيون در شرايط مزرعه انجام گرفت. هدف اين تحقيق ارزيابي صفات زراعي و بررسي روابط بين صفات و شناسايي موتانت هاي مفيد از لحاظ صفات زراعي بويژه زودرسي، پاکوتاهي، همچنين بررسي تنوع ژنتيکي در بين لاين‌هاي حاصل و برآورد پارامترهاي ژنتيکي بود.

نتايج نشان داد که تنوع ژنتيکي قابل ملاحظه‌اي بين لاين‌ها براي تمامي صفات مورد بررسي وجود دارد. وراثت‌پذيري براي اغلب صفات مورد مطالعه نسبتاً بالا بوده که نشان مي‌دهد که عمده تنوع مشاهده شده براي صفات مزبور منشأ ژنتيکي داشته و بنابراين مي‌توان گفت انتخاب در بين لاين‌ها مي‌تواند موثر واقع شود.

معني دار بودن ضريب همبستگي ساده صفات با هر کدام از صفات، تعداد غلاف در بوته، وزن هزار دانه، عملکرد دانه در بوته نشان داده است که براي دستيابي به ژنوتيپ‌هاي با عملکرد بالا مي­توان از اين صفات به عنوان معيارهاي انتخاب استفاده نمود.

نتايج تجزيه رگرسيون نشان داده است که بيشترين تغييرات عملکرد دانه در بوته توسط صفت تعداد روز تا گلدهي توجيه شد. اين صفت به تنهايي 14 درصد از تغييرات عملکرد دانه در واحد سطح را توجيه کرد. بعد از اين صفت، صفات تعدادغلاف در بوته، تعداد دانه در غلاف و وزن هزار دانه وارد مدل شده و در توجيه تنوع موجود براي عملکرد دانه در بوته ايفاي نقش کردند. به نظر مي­رسد پيشرفته نبودن لاين‌هاي مورد مطالعه موجب گشته است که ميزان زيادي از تنوع موجود براي عملکرد دانه توجيه نگردد.

نتايج تجزيه ضرايب مسير نشان داد که تعداد روز تا گلدهي بيشترين اثر مستقيم را بر عملکرد دانه در بوته داشت و آثار آن از طريق ديگر صفات ناچيز بود. همچنين صفت تعداد غلاف در بوته، وزن هزار دانه و تعداد دانه در غلاف به ترتيب جزء صفاتي بودند که بيشترين اثر مستقيم را بر عملکرد دانه در بوته داشته­اند و مي­توان از اين براي بهبود عملکرد استفاده نمود.

نتايج تجزيه به عامل‌ها، چهار عامل را مشخص نمود که در مجموع توانسته است 72 درصد از کل تنوع موجود را توجيه کنند. اين عامل‌ها با توجه به اجزاي تشکيل دهنده آنها به ترتيب به نام عامل عملکرد بيولوژيک، عامل سرعت رشد، عامل فنولوژي و عامل مخزن نام­گذاري گرديدند.

فهرست مطالب ارزيابي صفات زراعي در لاين هاي M3 حاصل از القاي موتاسيون با اشعه گاما در کلزا (Brassica napus L.):

فهرست جداول. يازده

چکيده 1

فصل اول: مقدمه 2

1-1- کليات و اهميت موضوع. 2

فصل دوم: بررسي منابع. 4

2-1- تاريخچه. 4

2-2- کلياتي درباره کلزا 5

2-3-سيتوژنتيک کلزا 6

2-4- تکامل اصلاح کلزا 6

2- 5- ارقام کلزا از نظر تيپ رشد 8

2- 6- اهميت و جايگاه کلزا در ايران. 8

2- 7- سطح زير کشت، توليد و عملکرد کلزا در جهان و ايران. 9

2-8- ترکيب شيميايي دانه کلزا 10

2-9- خصوصيات گياه­شناسي. 12

2- 9- 1-ريشه. 12

2- 9- 2- ساقه. 13

2- 9- 3- برگ.. 13

2-9-4-گل. 13

2-9-5- ميوه 14

2-9-6-دانه کلزا 14

2-10- مراحل فنولوژي.. 14

2-11- نيازهاي اکولوژيک… 14

2-12- آفات و بيماري­ها 14

2- 13-روش­هاي اصلاحي در کلزا 17

2-14-جهش.. 18

2-14-1- جهش­زاهاي شيميايي. 18

2-14-2-جهش­زاهاي فيزيکي. 19

2-14-3- نسل­هاي جهش.. 20

2-14-4-موارد استفاده از به­نژادي جهشي. 20

2-15- اهداف اصلاحي کلزا 21

2-15-1- کيفيت دانه. 22

2-15 -2-اصلاح براي بهبود کيفيت روغن. 22

2-15-3-اصلاح براي کيفيت کنجاله بذر. 22

2-15-4- بهبود عملکرد 23

2-15-5-اصلاح براي مقاومت به بيماري­ها و آفات.. 23

2-15-6- اصلاح صفات زراعي. 23

2-16- تجزيه تحليل‌هاي چند متغيره 24

2-16-1- همبستگي بين صفات.. 25

2-16- 2- رگرسيون گام به گام 25

2-16-3- تجزيه و تحليل ضرايب مسير. 26

2-16-4- تجزيه به عامل‌ها 26

2-16-5- وراثت‌پذيري.. 27

2-16-6- ضريب تغييرات.. 28

فصل سوم: مواد و روش­ها 30

3-1- مکان آزمايش.. 30

3-2- عمليات زراعي. 30

3-3- مواد ژنتيکي و طرح آماري مورد استفاده 31

3-4- خصوصيات مورد برررسي و نحوه اندازه‌گيري آن­ها 31

3-5- تجزيه آماري اطلاعات.. 31

فصل چهارم: نتايج و بحث. 34

4-1- تجزيه واريانس و مقايسه ميانگين ها 34

4-1-1 روز تا گل­دهي. 34

4-1-2- روز تا رسيدگي. 36

4-1-3- ارتفاع بوته. 37

4-1-4- وزن هزار دانه. 38

4-1-5- تعداد غلاف در بوته. 39

4-1-6- تعداد دانه در غلاف.. 40

4-1-7- عملکرد دانه در بوته. 40

4-2- همبستگي بين صفات.. 44

4-3- رگرسيون مرحله اي.. 46

4-4- تجزيه ضرايب مسير. 48

4-5- تجزيه به عامل‌ها 49

فصل پنجم: نتيجه­ گيري و پيشنهادات. 52

5-1- پيشنهادات.. 53

منابع. 54

چکيده انگليسي 66

فهرست جداول

جدول 2-1- مقايسه ترکيبات روغن در برخي گياهان زراعي دانه روغني 7

جدول 2-2- برخي خصوصيات ارقام بهاره کلزا 8

جدول 2-3 – ترکيب اسيدهاي چرب روغن کلزا 11

جدول 2–4- مراحل رشد و نموکلزا 16

جدول 3-1- اميد رياضي تجزيه واريانس طرح لاتيس ساده 32

جدول 3-2- اميد رياضي مربوط به منابع تغييرات بر اساس طرح بلوک کامل تصادفي 33

جدول 4-1- آمار توصيفي صفات مختلف  زراعي براي لاين‌هاي کلزا در شرايط مزرعه 35

جدول 4-2- نتايج تجزيه واريانس عملکرد، اجزاي عملکرد و ساير صفات زراعي لاين هاي کلزا بر اساس طرح لاتيس ساده 36

جدول 4-3- نتايج تجزيه واريانس عملکرد، اجزاي عملکرد و ساير صفات زراعي لاين هاي کلزا بر اساس طرح بلوک کامل تصادفي 37

جدول 4-4- ميانگين عملکرد دانه و صفات زراعي لاين هاي مورد ارزيابي 42

جدول 4-5- ضرايب همبستگي ساده بين صفات مختلف لاينهاي حاصل از موتاسيون با اشعه گاما در شرايط مزرعه 45

جدول 4-6- نتايج رگرسيون مرحله اي براي عملکرد دانه در بوته به عنوان متغير تابع در برابر ساير صفات 47

جدول 4-7- نتايج تجزيه مسير عملکرد دانه در لاينهاي کلزا حاصل از موتاسيون با اشعه گاما  49

جدول 4-8- نتايج تجزيه به عامل ها شامل بار عامل دوران يافته، نسبت واريانس توجيه شده و نسبت واريانس تجمعي توجيه شده در 100 لاين (94 لاين و 6 شاهد) کلزا در شرايط مزرعه 50

راهنمای خرید و دانلود فایل

برای پرداخت، از کلیه کارتهای عضو شتاب میتوانید استفاده نمائید.

بعد از پرداخت آنلاین لینک دانلود فعال و نمایش داده میشود ، همچنین یک نسخه از فایل همان لحظه به ایمیل شما ارسال میگردد.

در صورت بروز  هر مشکلی،میتوانید از طریق تماس با ما  پیغام بگذارید و یا در تلگرام با ما در تماس باشید، تا شکایت شما مورد بررسی قرار گیرد.

برای دانلود فابل روی دکمه خرید و دانلود  کلیک نمایید.