تداوم و تغییر در تاریخ محلی بهبهان از ورود اسلام : پایان نامه کارشناسی ارشد رشته تاریخ

هر دانشجویی که در مقطع تحصیلات تکمیلی، که شامل دوره های کارشناسی ارشد و دکتری است، مشغول به تحصیل باشد، بعد از اینکه تمام واحد های درسی تعیین شده را گذراند، موظف است برای تمام کردن دورۀ خود رساله و یا پایان نامه ای بنویسد و طی مراسمی رسمی که از قبل برنامه ریزی شده است، از آن دفاع کند و نمرۀ قبولی بگیرد. نوشتن پایان نامه برای دانشجوی کارشناسی ارشد تقریباً اولین تجربۀ علمی و پژوهشی جدی و روشمند است و دانشجو با نوشتن پایان نامه در واقع راه را برای پژوهش های بعدی اش هموار می کند. همۀ ما می دانیم که نوشتن یک پایان نامۀ خوب و دفاع کردن از آن آرزو و خواستۀ قلبی هر دانشجویی است، ولی شرایط موجود سبب شده است که متاسفانه هر روز از تعداد پایان نامه های کم نقص و خوب و استاندارد کاسته شود. همان طور که می دانید پایان نامه یا رساله نوعی پژوهش دانشگاهی است و بنابراین باید از بیشتر قواعدی که در حوزۀ پژوهش ها و تحقیقات آکادمیک وجود دارد پیروی کند و بتواند پیام خود را به گونه ای که رسا، علمی، مستدل و منطقی باشد، به مخاطبانش برساند. در همین راستا ما سعی کردیم پایان نامه های کارشناسی ارشد برتر از دانشگاه های معتبر کشور را برای کمک در نگارش پایان نامه به شما معرفی نماییم . تیم پرتلاش دیجی لود این بار برای شما پایان نامه ای با موضوع “ تداوم و تغییر در تاریخ محلی بهبهان از ورود اسلام ” به ارمغان آورده است. امیدوراریم برای شما مفید بوده وو به شما در مسیر رشد و پیشرفت علمی کمک نماید. تیم دیجی لود برای شما دانشجویان عزیز مقطع کارشناسی ارشد رشته تاریخ آرزوی توفیق روزافزون دارد.

چکیده تداوم و تغییر در تاریخ محلی بهبهان از ورود اسلام

تاریخ بهبهان همواره با تاریخ ارجان همراه بوده است. پیدایش شهر ارجان را به قباد اول ساسانی نسبت می‏دهند ولی کشف تابوت برنزی در سال ۱۳۶۱هـ .ش قدمت آن را به دوره ایلام می‏رساند. با ورود اعراب مسلمان به ایران، درسال ۲۳هـ .ق ارجان به صلح فتح شد. با روی کارآمدن حکومت‏‏های اسلامی از جمله (صفاریان،آل بویه، سلجوقیان) این شهر مورد توجه ویژه ای قرار گرفت؛ در دوره‏ی فرمانروایی حاکمان آل بویه ارجان به اوج شکوفایی خود رسید. از آن پس، این شهر به دلیل وجود قلعه‏های مستحکمی همچون ناظر و طنبور، شاهد ظهور داعیان اسماعیلی در خود بود. سرانجام، تمام آن قلاع و استحکامات به تصرف سلجوقیان درآمد. اما زلزله‏های مکرری که در ارجان رخ داد، این شهر را به ویرانی کشاند و در پی این ویرانی‏ها، در چند کیلومتری ارجان شهرکنونی بهبهان شکل گرفت و از آن پس حاکمیت شهر در دست سادات طباطبایی قرار گرفت. این خاندان، در طی حوادثی که در قلمرو ایران و شهر بهبهان در دوره‏های بعدی رخ ‏داد از جمله؛ حمله محمود افغان به بهبهان و شورش محمد خان بلوچ در دوره افشاریه و شورش میرزا علیرضاخان طباطبایی در دوره زندیه نقش آفرین بودند. در دوره قاجاریه نیز، میرزا قوما در سال ۱۲۶۶هـ .ق ضد حکومت مرکزی شورش کرد که در نهایت وی دستگیر شد و از آن پس، حاکمیت بهبهان اگر چه از تحت سلطه این خاندان خارج گشت ولی این خاندان تا پایان حکومت قاجار همچنان دارای قدرت بودند. هدف این پژوهش، روشن ساختن سیر تکوین، تداوم و تغییر شهر بهبهان از ورود اسلام تا پایان حاکمیت سادات طباطبایی است.

اهداف تحقیق

شهر بهبهان در طول تاریخ خود از زمان شکل‏گیری تا پایان حاکمیت سادات طباطبایی اُفت و خیزهای زیادی داشته است. هدف این تحقیق روشن ساختن سیر تکوین، تداوم و تحول شهر و ولایتِ بهبهان و رویدادها و حوادثی است که از ورود اسلام تا پایان حاکمیت سادات طباطبایی رخ نمود.

پیشینه تحقیق

در زمینه تاریخ محلی بهبهان برخی تحقیقات صورت گرفته است. از جمله میتوان؛ از کتاب‏هایی بسیار ارزشمندی همچون تاریخ ارجان و ارجان و بهبهان در میان تاریخ تألیف م. ح مصدر را ذکر کرد، شناسنامه بهبهان رضا جوکار قنواتی، تاریخ شهرستان بهبهان نورمحمد مجیدی که در این کتاب بیشتر به تاریخ سیاسی و فرهنگی بهبهان و اقوام ساکن شهرستان نیز پرداخته شده است، و دیگر کتاب کارنامه بهبهان تألیف سید محمد طباطبایی بهبهانی(منصور) میباشد. کتاب کارنامه بهبهان، فرهنگ جامع الفبایی رجال و اعلام تاریخی و مشتمل بر شرح حال دانشمندان، فقیهان، ادیبان، شاعران و سیاستمداران ارجان، بهبهان و کهگیلویه است. علاوه براین، آقای منصور مقالاتی در ارتباط با سادات طباطبایی چون “سلسله کلانتران بهبهان”، اوراقی از اسناد “میرزایان طباطبایی” بهبهان، را نوشته است.

از آنجا که آقای منصور به طور مفصل و علمی به سلسله سادات طباطبایی بهبهان پرداخته، بنابراین، مهم‏ترین منابع برای خاندان طباطبایی بوده که در این پژوهش بسیار به آنها استناد شد، و دیگر پایان نامه های بهبهان در گذر تاریخ نوشته حیدر بابلی نیا و بهبهان در گذر تاریخ با نگرشی بر عصر قاجار مجید روشن بخت میباشد. علاوه براین، تحقیقاتی در ارتباط با گویش و فرهنگ عامه و ضرب المثلهای بهبهان صورت گرفته است که از ذکر آن‏ها خودداری می‏کنیم. بنابراین، می‏توان ذکر کرد که تاکنون تحقیقی با این عنوان که به صورت اختصاصی، منسجم و علمی به بررسی همه جانبه شهر در طول گذر زمان، اعم از تداوم و تغییر و تحول آن نیز بپردازد، صورت نگرفته است.

روش تحقيق

روش تحقیق توصیف و تحلیل تاریخی است و روش گردآوری اطلاعات که به کمک منابع کتابخانه‌ای، مشاهده و مصاحبه میباشد.

تعریف مفاهیم

تاریخ محلی: به بررسی تاریخ ناحیه یا منطقه ای ویژه میپردازد. ویژگی مهم تاریخ محلی، پیوند آن با یک عرصهی جغرافیایی محدود و مشخص است و انگیزهی اصلی در نگارش چنین آثاری از عشق به زادگاه و یا سرزمینی که به هر دلیل نسبت به آن علاقهای به وجود آمده است سرچشمه میگیرد.

تداوم: نیروهای تداوم که کارشان حفظ و انتقال نسل به نسل ذخیره های اطلاعاتی و بسیاری دیگر از تدابیر و تمهیدات موجود است.

تغییر و تحول: تغییر درلغت به معنی از حالی به حال برگردانیدن و گردانیدن و دگرگون کردن، است، و تحول به معنی جای به جای شدن، از جایی به جایی شدن ( همچون شهر بهبهان که از ارجان به زیدون و از زیدون به بهبهان جا به جا شده است). تحول مجموعه تغییرات در یک دوره طولانی را شامل میشود. به عبارتی تحول به معنی دگرگونی اساسی ولی اندک اندک در چیزی که به سبب اندک بودن، چندان محسوس نباشد. ولی تغییر عبارت است از پدیده های قابل رؤیت و قابل بررسی در مدت زمانی کوتاه به صورتی که هر شخصی نیز در طول زندگی خود میتواند یک تغییر را شخصاً تعقیب نماید، نتیجه قطعیاش را ببیند و یا نتیجه موقتی آن را دریابد. علاوه براین تغییر اجتماعی در محدودۀ یک محیط جغرافیایی و اجتماعی معینی صورت میپذیرد و در این مورد تفاوتش با تحول اجتماعی در این است که آن را میتوان در چهار چوب یک محدودۀ جغرافیایی و یا در کادر اجتماعی- فرهنگی خیلی محدودتری مورد مطالعه قرار داد.

فهرست تداوم و تغییر در تاریخ محلی بهبهان از ورود اسلام

مقدمه. ۱
فصل اول : اوضاع جغرافیایی بهبهان – تداوم و تغییر در تاریخ محلی بهبهان
۱-۱- جغرافیای طبیعی بهبهان………………….. ۱۲
۲-۱- موقعیت، حدود و وسعت بهبهان. ۱۲
۳-۱- وضعیت توپوگرافی بهبهان…………………. ۱۲
۴-۱- آب و هوا. ۱۳
۵-۱- رودها………………………………… ۱۳
۱-۵-۱- رودخانه مارون. ۱۴
۲-۵-۱- رودخانه خیرآباد. ۱۴
۶-۱- کوه‏ها. ۱۵
۷-۱- پوشش گیاهی……………………………. ۱۵
۸-۱- حیات جانوری. ۱۶
۹-۱- وجه تسمیه بهبهان. ۱۷
۱۰-۱- جغرافیای تاریخی ارجان و توابع. ۱۸
۱-۱۰-۱- آسک. ۲۱
۲-۱۰-۱- هندیجان. ۲۱
۳-۱۰-۱- ریشهر یا ریواردشیر. ۲۲
۴-۱۰-۱- مهروبان یا ماهی روبان……………….. ۲۳
۵-۱۰-۱- جنابه یا جنابا (بندر گناوه کنونی)…….. ۲۳
۶-۱۰-۱- سینیز. ۲۴
۱۱-۱- پیشینه تاریخی بهبهان (ارجان). ۲۴
فصل دوم: تداوم وتغییرات سیاسی ارجان از ورود اسلام تا شکل گیری بهبهان – تداوم و تغییر در تاریخ محلی بهبهان
۱-۲- فتح ارجان به دست مسلمین ( ۲۳ هـ .ق)……… ۳۰
۲-۲- حکمرانی زیاد در فارس و ارجان (۳۹ هـ .ق). ۳۱
۳-۲- ارجان در دوره صفاریان………………….. ۳۲
۴-۲- ظهور قرمطیان در نواحی ارجان. ۳۳
۵-۲- آل بویه در ارجان. ۳۴
۱-۵-۲- حکمرانی ابن عمید در ارجان. ۳۶
۲-۵-۲- شکوفایی ارجان……………………….. ۳۷
۳-۵-۲- ارجان محل پیکار حاکمان آل‏بویه. ۳۸
۴-۵-۲- وفات بهاء الدوله در ارجان (۴۰۳ هـ .ق). ۳۹
۶-۲- ارجان در دوره سلجوقیان…………………. ۴۲
۷-۲- اسماعیلیه در ارجان (۴۹۴ تا ۵۰۱ هـ .ق). ۴۳
۸-۲- از ويراني ارجان تا شكل گيري بهبهان. ۴۶
فصل سوم: تداوم وتغییرات سیاسی بهبهان از دوره صفویه تا پایان حاکمیت سادات طباطبایی – تداوم و تغییر در تاریخ محلی بهبهان
۱-۳- بهبهان در دوره صفویه…………………… ۵۴
۲-۳- به قدرت رسیدن حکومت محلی سادات طباطبایی به عنوان عامل تحول در تاریخ بهبهان.
۱-۲-۳- میر شاه منصور طباطبایی بهبهانی (ق ۱۱)….. ۶۱
۲-۲-۳- میرزا حبیب الله طباطبایی بهبهانی (متوفی۱۱۵۱هـ .ق) ۶۲
۳-۲-۳- حکومت میرزا قوام الدین اول در بهبهان و سیاست وی نسبت به شورش محمد خان بلوچ (۱۱۴۶ – ۱۱۳۷ هـ .ق)………….. ۶۵
۴-۲-۳- میرزاعلیرضاخان طباطبایی حکمران بهبهان و رویارویی وی با کریم خان زند (۱۱۷۰هـ. ق).
۵-۲-۳- حکومت خاندان علیرضا خان قنواتی در بهبهان (۱۲۰۰- ۱۱۷۲ هـ .ق).
۳-۳- بهبهان در دورۀ قاجاریه ۷۱
۱-۳-۳- سلطۀ خاندان کلانتران شیراز بر بهبهان (محمد حسین خان کلانتر ۱۲۱۵- ۱۲۱۳هـ .ق)..
۲-۳-۳- حکومت میرزاسلطان محمدخان بهبهانی(اوّل) و رویارویی وی با صادق خان قاجار (۱۲۱۸-۱۲۰۰هـ .ق) ۷۲
۳-۳-۳- حکومت میرزا منصورخان در بهبهان و تقویت رابطه با فرمانفرمای فارس و اقدامات عمرانی وی (۱۲۵۵- ۱۲۳۷هـ .ق)……. ۷۴
۴-۳-۳- سلطه مستقیم فرمانفرمایان فارس بر بهبهان و تشدید روند مهاجرت مردم از شهر(۱۲۶۴ -۱۲۵۷هـ .ق).
۵-۳-۳- شورش و حکومت میرزا قوما بر بهبهان (۱۲۶۶ – ۱۲۶۵هـ .ق) ۷۹
۶-۳-۳- جانشینان میرزا قوما………………….. ۸۳
۷-۳-۳- میرزا سلطان محمد خان طباطبایی (دوم) (متوفی۱۲۸۷هـ .ق) ۸۳
۸-۳-۳- میرزا محّمد رضا خان (قوامی) (زنده در ۱۳۰۶هـ .ق) ۸۵
۹-۳-۳- میرزا علیرضا خان «بهادردیوان » بهبهانی(متوفی ۱۳۴۴هـ .ق) ۸۶
۱۰-۳-۳- میرزا سلطان محمد « سردار امجد» بهبهانی (متوفی۱۳۷۰هـ .ق) ۸۸
فصل چهارم: تداوم و تغییر در تاریخ اقتصادی بهبهان – تداوم و تغییر در تاریخ محلی بهبهان
۱-۴- کشاورزی در ارجان………………………. ۹۲
۲-۴- کشاورزی و دامداری بهبهان……………….. ۹۳
۳-۴- تجارت و بازرگانی ارجان…………………. ۹۵
۴-۴- تجارت بهبهان………………………….. ۹۷
۵-۴- مالیات ارجان………………………….. ۹۸
۶-۴- مالیات بهبهان…………………………. ۹۹
۷-۴- ضرب سکه………………………………. ۱۰۱
۸ -۴- صنایع دستی بهبهان…………………….. ۱۰۳
فصل پنجم: تداوم وتغییردرتاریخ فرهنگی وتمدنی بهبهان – تداوم و تغییر در تاریخ محلی بهبهان
۱-۵- حیات فرهنگی بهبهان در دوره اسلامی………… ۱۰۸
۱-۱-۵- مشاهیر ارجان………………………… ۱۰۸
۲-۱-۵- ابواسحاق ابراهیم بن ماهان بن بهمن ارجانی (متوفی ۱۸۸هـ .ق) ۱۰۸
۳-۱-۵- بندار بن الحسین بن محمد بن مهلب الارکانی(متوفی ۳۵۳ هـ .ق) ۱۰۹
۴-۱-۵- ابوسهل ارجانی طبیب (متوفی ۴۱۶هـ .ق)……. ۱۱۰
۵-۱-۵- علی بن عباس مجوسی اهوازی ارجانی( متوفی ۳۸۴ یا۳۸۵ هـ .ق) ۱۱۰
۶-۱-۵- قاضی ارجانی( متوفی ۵۴۴ هـ .ق). ۱۱۱
۷-۱-۵- فرامرز ارجانی ( زنده در ۵۸۵ هـ .ق). ۱۱۲
۲-۵- شعر و ادب. ۱۱۳
۱-۲-۵- مجیبی بهبهانی. ۱۱۳
۲-۲-۵- آصف بهبهانی…………………………. ۱۱۳
۳-۲-۵- حامد بهبهانی………………………… ۱۱۳
۴-۲-۵- ملا فاخر بهبهانی……………………… ۱۱۴
۵-۲-۵- ساکت بهبهانی. ۱۱۴
۶-۲-۵- میرزا شوقی بهبهانی…………………… ۱۱۴
۳-۵- علماء………………………………… ۱۱۵
۱-۳-۵- سید عمادالدین فقیه طباطبایی…………… ۱۱۵
۲-۳-۵- سراج الدین عمربن الرحمن بهبهانی( متوفی ۷۴۵هـ .ق) ۱۱۶
۳-۳-۵- سید عبداله بلادی بحرینی( متوفی ۱۱۶۵ هـ .ق). ۱۱۶
۴-۳-۵- وحید بهبهانی( متوفی۱۲۰۵هـ .ق)…………. ۱۱۷
۵-۳-۵- سید حسین بهبهانی موسوی (متوفی ۱۳۰۰هـ .ق). ۱۱۸
۶-۳-۵- سید عبدالله بهبهانی (متوفی ۱۳۲۸ هـ .ق). ۱۱۹
۶-۵ – آثار و بناهای تاریخی بهبهان……………. ۱۱۹
۱-۶-۵- تنگ سروک(سولک). ۱۲۰
۲-۶-۵- مجموعه بکان. ۱۲۰
۱-۲-۶-۵- پل بکان. ۱۲۱
۲-۲-۶-۵- مسجد جامع بکان…………………….. ۱۲۱
۳-۶-۵- پل کسری…………………………….. ۱۲۱
۴-۶-۵- پلهای خیرآباد……………………….. ۱۲۲
۵-۶-۵- قلعه مدرسه. ۱۲۲
۶-۶-۵- کتیبه‏های تنگ تکاب……………………. ۱۲۳
۷-۶-۵- راسته بازار…………………………. ۱۲۴
۸-۶-۵- سایر آثار تاریخی بهبهان. ۱۲۴
۷-۵- امامزادگان……………………………. ۱۲۵
۱-۷-۵- امامزاده میرعالی حسین معروف به امام زاده بزرگ ۱۲۵
۲-۷-۵- امام زاده حیدر. ۱۲۶
۳-۷-۵- امامزاده فضل معروف به شاه فضل…………. ۱۲۷
۴-۷-۵- امام زاده ابراهیم……………………. ۱۲۸
۸-۵- مسجد جامع…………………………….. ۱۲۸
فصل ششم: تداوم و تغییر در تاریخ اجتماعی، فرهنگی و تمدنی بهبهان – تداوم و تغییر در تاریخ محلی بهبهان
۱-۶- بومیان بهبهان به عنوان عناصر تداوم در جمعیت. ۱۳۱
۲-۶- مهاجران عناصر تغییر و تحول در تاریخ اجتماعی بهبهان ۱۳۱
۱-۲-۶- سادات………………………………. ۱۳۲
۲-۲-۶- لرها. ۱۳۳
۳-۲-۶- اعراب………………………………. ۱۳۴
۴-۲-۶- ترکان. ۱۳۵
۱-۴-۲-۶- جِغتائیها. ۱۳۶
۲-۴-۲-۶- شیرالیها………………………….. ۱۳۶
۳-۶- گروه‏بندی و کشمکش‏های محله‏ای ( بهبهان و قنوات) ۱۳۷
۴-۶- فرهنگ بهبهان………………………….. ۱۳۸
۱-۴-۶- گویش بهبهانی. ۱۳۸
۲-۴-۶- ضرب المثلهای بهبهانی…………………. ۱۴۲
۳-۴-۶- آداب ورسوم. ۱۴۸
۴-۴-۶- آداب و رسوم مراسم عروسی در بهبهان. ۱۴۹
۵-۴-۶- بازی‏ها. ۱۵۰
۶-۴-۶- غذاهای معروف محلی بهبهان……………… ۱۵۲
۵-۶- بافت شهر بهبهان……………………….. ۱۵۴
۶-۶- ادیان و مذاهب…………………………. ۱۵۶
نتیجه گیری………………………………… ۱۶۱
پیوستها. ۱۶۵
منابع و مآخذ……………………………. ۲۲۳