بررسی میزان ضایعات عمده محصولات باغی استان البرز و ارائه راهکارهای مناسب به منظور کاهش آن : پایان نامه ارشد صنایع غذایی

استفاده حداکثری از ظرفیت های موجود در تولیدات غذایی ،امری بسیار حیاتی و ضروری برای هر جامعه ای میباشد و این امر لزوم تربیت کارشناسان نخبه در صنایع غذایی را بیان مینماید. گرایش علوم و صنایع غذایی از مهمترین شاخه های فنی مهندسی میباشد که اتفاقا علاقه مندان بسیاری در کشورمان دارد . دیجی لود با معرفی پایان نامه های بسیار جدیدی از رشته مهندسی صنایع غذایی در مقطع کارشناسی ارشد در خدمت کاربران گرامی خود می باشد. پایان نامه حاضر با عنوان ” بررسی میزان ضایعات عمده محصولات باغی استان البرز و ارائه راهکارهای مناسب به منظور کاهش آن ” با فرمت WORD (قابل ویرایش) به حضور شما عزیزان معرفی میگردد.

چکیده بررسی میزان ضایعات عمده محصولات باغی استان البرز و ارائه راهکارهای مناسب به منظور کاهش آن:

کشاورزی به دلیل تامین غذای جمعیت روز افزون کشور و هم چنین به خاطر دلایل اجتماعی سیاسی، رسالت مهمی در توسعه پایدار بر عهده دارد. در حال حاضر ضایعات محصولات کشاورزی به یکی از بحث های چالش بر انگیز در سیاست های اقتصادی کشورها تبدیل شده است و این امر منجر به زیر سوال رفتن امنیت غذایی، رفاه اجتماعی و اقتصادی در جهان شده است.در این رابطه یکی از معضلات اصلی بخش کشاورزی در استان البرزبا توجه به حجم بالای تولید و تامین نیاز سایر استان های همجوار به خصوص استان تهران، ضایعات محصولات باغی می باشد. عوامل ایجاد ضایعات به دو گروه اصلی عوامل غیرقابل کنترل برای تولیدکننده که شامل مواردسیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی بوده وعوامل قابلکنترلبرای تولید کنندهکه شاملضایعات زراعی، ضایعات درحین برداشت ومراحل پس ازبرداشتوفرآوری تامصرفنهایی، تقسیمبندیمیشوند.

در این تحقیق در مرحله نخست با هدف ارزیابی و شناسایی عوامل موثر در ایجاد ضایعات محصولات عمده باغی استان البرز در مراحل مختلف تولید، برداشت، فناوری های پس از برداشت، فراوری تا مصرف نهایی، با استفاده از پرسشنامه از گروهی افراد با توجه به نقش آنان در زنجیره تولید از منظر (تولید کننده بودن یا توزیع کننده، شاغل در بخش فراوری و یا صرفا به عنوان یک مصرف کننده)، درخصوص مفاهیم اولیه و نیز عوامل متعدد و موثر در ایجاد ضایعات در مراحل مختلف زنجیره تولید تا مصرف، سئوالاتی پرسیده شد. با عنایت به نتایج حاصل از ارزیابی پرسشنامه ای (مرحله اول) و نیز بررسی نتایج علمی یافته های پیشین، مشخص گردید سه عامل بسته بندی، حمل و نقل و مدت زمان نگهداری در انبار و یا سردخانه در ایجاد ضایعات پس از برداشت بسیار موثر می باشد. به همین دلیل در مرحله دوم این پروژه، به منظور بررسی اثرات سه عامل مذکور بر خصوصیات فیزیکو شیمیایی و قابلیت ماندگاری گوجه فرنگی رقم تجاری شیوا، آزمایشاتی شامل اندازه گیری جرم، رنگ، بافت، اسیدیته، بریکس، pH و فاکتور رسیدگی در یک دوره ی زمانی نگهداری بیست روزه در شرایط دمای 1±9 درجه سانتی گراد و رطوبت نسبی 90-85 درصد، صورت پذیرفت.

نتایج بررسیهای انجام شده در خلال این پژوهش نشان میدهد که هریک از تیمارهای اعمال شده شامل بسته بندی در تعداد لایه ها، حمل و نقل و مدت زمان نگهداری بر ویژگی های کمی و کیفی گوجه فرنگی های نگهداری شده اثر معنی داری داشته است. به طور کلی عملیات حمل و نقل سبب افت ویژگی های کمی و کیفی نمونه ها شده است. همچنین افت ویژگی های کیفی در خصوص نمونه های بسته بندی شده در سبدهای سه لایه بیشتر به چشم می خورد، زیرا لایه های فوقانی در خلال حمل و نقل بیشترین میزان انرژی ضربه ای را دریافت کرده و به همان نسبت آثار تخریبی در بافت آن ها بیش از لایه های زیرین می باشد.

لذا درنهایت از مجموع بررسی های بعمل آمده مشخص گردید که با بهره گیری از بسته بندی و شرایط مناسب نگهداری می توان در صورت اعمال حمل و نقل، قابلیت ماندگاری در نمونه ها را حتی در نمونه هایی با بسته بندی سه لایه تا مدت زمان 10 روز در حد مطلوب حفظ نمود.

تعاریف و مفاهیم ضایعات

به کاهش کمیت و کیفیت یک ماده غذایی ضایعات گفته می شود، طبق تعریف اگر محصولات کشاورزی پس از برداشت به هر دلیلی بدون استفاده نامناسب برای بازار فروش باشند، جزء ضایعات تلقی می شوند. با این تعریف نقش سیاست های تنظیم بازار در کاهش ضایعات محصولات کشاورزی اهمیتی دو چندان می یابد.

بر اساس تعریف سازمان خواروبار جهانی( فائو) هرگونه تغییری در کیفیت که منجر به غیر قابل مصرف شدن، عدم دسترسی و عدم ایمنی محصول برای انسان شود، ضایعات است.

ضایعات مقادیری از یک کالای خاص و کالای مشتق شده از آن است که وارد سبد غذایی خانوار نمی شود. به عبارتی ضایعات تفاوت تولید بالقوه با مصرف بالفعل است. به تفسیری ضایعات کاستی بهره وری است.

در برخی موارد مفهوم ضایعات با عملکرد تولید و یا محصولات جانبی درهم آمیخته در صورتی که مفهوم ضایعات صرفا به مرحله برداشت تا مصرف اطلاق می شود و برخی کاهش های ناگزیر مانند پسمانده های فرآوری را شامل نمی شود.

با توجه به تعاریف ضایعات، مشخص می شود که در کلیه مراحل تولید، توزیع و مصرف، ضایعات حاصل می شود. ضایعات در مراحل تولید( کاشت، داشت و برداشت) عمدتا ناشی از عدم استفاده بهینه و به موقع از نهاده ها مثل کود، بذر، نیروی انسانی و … است. ضایعات مرحله توزیع در حین بازاریابی رخ می دهد. زیرا با توجه به عرضه فصلی محصولات کشاورزی تقاضای دائمی محصولات کشاورزی برای ایجاد تعادل بین عرضه و تقاضا، کانال توزیع و بازاریابی مناسبی را می طلب. ضایعات مصرف نیز به فرهنگ مصرف کننده و نوع مصرف بستگی دارد (خوش نظر و کمالی، 1388).

ضایعات محصولات باغی در مرحله برداشت و پس از برداشت عبارت است از ضایعاتی که در دوره زمانی رسیدن فیزیولوژیکی و پس از رسیدن تا زمان مصرف ایجاد می شود.

بخشی از این ضایعات در نتیجه عملیات برداشت و جابجایی محصول با فن آوری های مختلف بوده، بخشی هم در عملیات پس از برداشت در مراحل حمل و نقل محصول به مراکز فروش یا در داخل انبارهای نگهداری میوه ها، صورت می پذیرد (الماسی و همکاران، 1388).

انواع ضایعات

1-3-1-ضایعات کمی (Quantitatative losses): عبارت است از کاهش وزن و یا حجم محصولات کشاورزی که قابل اندازه گیری است.

1-3-2- ضایعات کیفی (Qulitative): عبارت است از کاهش کیفیت محصولات کشاورزی که روش ارزش گذاری میزان آن متفاوت از ضایعات کمی است.

1-3-3-ضایعات مستقیم (Direct losses): عبارت است از ناپدید شدن مقداری از محصولات کشاورزی در اثر تراوش، نشتی کیسه ها و یا در اثر مصرف حشرات، جوندگان و پرندگان.

1-3-4-ضایعات غیر مستقیم (Indirect losses): عبارت است از کاهش کیفیت محصولات کشاورزی که به موجب آن مصرف کننده از خرید آن امتناع کرده و یا قیمت کمتری برای آن پرداخت می کند (فاطمیان، 1390).

ضرورت و اهمیت تاکید بر ضایعات

کاهش ضایعات محصولات کشاورزی به عنوان راهی موثر برای کاهش تولید مواد غذایی مورد نیاز و یا افزایش دسترسی به مواد غذایی، یکی از اولویت های مهم در کشورهای مختلف جهان است. این امر به این دلیل مهم است که سطح تاثیر ضایعات در تولید ناخالص داخلی و درآمد ملی متاسفانه بسیار نگران کننده است. بنابراین به نظر می رسد هزینه بالای ضایعات نه تنها بخش کشاورزی را رنج می دهد بلکه به دلیل سهم 25 درصد این بخش در تولید ناخالص داخلی بر اقتصاد کشور و منابع ملی نیز موثر است از طرف دیگر با توجه به سهم 25 درصدی بخش کشاورزی از صادرات غیر نفتی و ارزآوری حدود 2 میلیارد دلار این بخش، کاهش کامل ضایعات می تواند ارزآوری این بخش را بین 350 تا 400 میلیون دلار افزایش دهد (شادان، 1384) .

در این میان با توجه به منابع تولید محدود در بخش کشاورزی، تقویت صنایع تبدیلی و تکمیلی، توسعه انبارها و سردخانه و استفاده از فن آوری های نوین فرآوری، حمل و نقل و بسته بندی می تواند بدون فشار بیش از حد به منابع تولید، امکان توسعه پایدار کشاورزی را فراهم آورد. کاهش ضایعات در حقیقت نوعی افزایش بهره وری منابع تولید است (میرمجیدی و همکاران، 1388).

به صورت کلی می توان اهمیت ضایعات را از سه منظر بررسی نمود:

از دیدگاه امنیت غذایی:

اجلاس جهانی غذا در سال 1996 تعریف جامعی از امنیت غذایی را ارائه نمود:

” امنیت غذایی هنگامی وجود دارد که همه مردم در تمامی ایام به غذای کافی، سالم و مغذی دسترسی فیزیکی و اقتصادی داشته باشند و غذای در دسترس نیازهای یک رژیم تغذیه ای سازگار با ترجیحات آنان را برای یک زندگی سالم و فعال فراهم سازد.”

به استناد این تعریف، امنیت غذایی شامل 5 مفهوم اصلی است: 1- غذای کافی 2- دسترسی اقتصادی و فیزیکی 3- امنیت 4- زمان و 5- زندگی سالم و فعال.

از دیدگاه اقتصادی:

در یک سیستم یا بنگاه تولیدی برای جبران x مقدار ضایعات محصول مورد نظر، زیر سیستم تولید و عرضه باید(x+a) مقدار اضافه تولید داشته باشد. زیرا (x+a) مقدار اضافه تولید نیز باید در یک مسیر نابسامان پس از تولید قرار گیرد، تا به مصرف کننده نهایی برسد. از طرفی دیگر مقدار عددی a نیز متغیر بوده و با افزایش x ( مقدار ضایعات) افزایش می یابد. این بدان معنی است که میزان اضافه تولید برای جبران ضایعات به صورت غیر خطی و نمایی افزایش خواهد یافت. بنابراین صرفا تکیه بر اضافه تولید برای تامین نیازها، عقلانی و اقتصادی نیست

امنیت غذایی که سنگ بنای جامعه ای توسعه یافته و عنصر اصلی سلامت روانی و جسمانی است، مورد تهدید قرار می گیرد، در عین حال کمبود تجهیزات و فرسودگی ماشین آلات کشاورزی نیز در برداشت و فرآوری محصولات خلل وارد ساخته که نتیجه آن ضایعات بالای محصولات کشاورزی و ضربه به تولید ناخالص داخلی است. علاوه بر زیان های ناشی از تاثیر منفی ضایعات محصولات کشاورزی بر تولید کنندگان و بازار داخلی، این موضوع تاثیر نامطلوبی بر صادرات غیر نفتی کشور به ویژه در بخش صادرات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی داشته است

فهرست مطالب

چکیده فارسی	1
فصل اول: کلیات تحقیق
1-1- مقدمه	3
1-2- تعاریف و مفاهیم ضایعات	4
1-3- انواع ضایعات	5
1-3-1- ضایعات کمی	5
1-3-2- ضایعات کیفی	5
1-3-3- ضایعات مستقیم	5
1-3-4- ضایعات غیر مستقیم	5
1-4- ضایعات در ایران	6
1-5- ضرورت و اهمیت تاکید بر ضایعات	6
1-6- مدیریت کاهش ضایعات محصولات کشاورزی	8
1-7- علل ضایعات محصولات کشاورزی	9
1-7-1- عوامل غیر قابل کنترل برای تولید کننده	9
1-7-2- عوامل قابل کنترل برای تولید کننده	10
1-7-2-1- ضایعات زراعی( کاشت و داشت)	10
1-7-2-1-1- شیوه های بومی و نامناسب کشاورزی	10
1-7-2-1-2- عدم دسترسی به نیروی انسانی لازم	10
1-7-2-1-3- تامین آب (آبیاری)	10
1-7-2-1-4- حاصلخیزی خاک و استفاده از کودها	11
1-7-2-1-5- خسارت های فیزیکی و مکانیکی مکانیکی به محصول هنگام عملیات داشت	11
1-7-2-1-6- اعمال کاشت	11
1-7-2-1-7- داروهای کشاورزی	12
1-7-2-1-8- شدت نور	12
1-7-2-1-9- بیماری ها	12
1-7-2-1-10- سایر عوامل	12
1-7-2-2- ضایعات برداشت	13
1-7-2-2-1- زمان برداشت	13
1-7-2-2-2- نحوه برداشت	14
1-7-2-2-3- آسیب مکانیکی در مرحله برداشت	14
1-7-2-2-4- آلودگی های اولیه و ثانویه محصولات	15
1-7-2-2-5- تاخیر زمانی در خروج محصول از باغ	15
1-7-2-2-6- عدم رعایت بهداشت در مرحله برداشت و پس از آن	15
1-7-2-3- ضایعات پس از برداشت	15
1-7-2-3-1- تیمارهای پیش سرمادهی	16
1-7-2-3-2- ضایعات ناشی از عدم درجه بندی و بسته بندی مناسب	16
1-7-2-3-3- ضایعات مکانیکی ناشی از حمل و نقل نامناسب	17
1-7-2-3-3-1- نیروهای وارده بر محصولات کشاورزی در حین حمل ونقل وجابه جایی	18
1-7-2-3-3-2- تاثیر حمل و نقل بر ویژگیهای کیفی محصول تازه	19
1-7-2-3-3-2-1- اثرات حمل و نقل بر ویژگیهای فیزیکی	19
1-7-2-3-3-2-1-1- کوفتگی(صدمه دیدگی)	20
1-7-2-3-3-2-2- اثرات حمل ونقل بر ویژگیهای شیمیایی	20
1-7-2-3-3-2-2-1- افزایش تلفات رطوبت دربافتهای آسیب دیده	22
1-7-2-3-3-2-3- اثرات حمل ونقل برویژگیهای میکروبی	22
1-7-2-3-3-3- عوامل موثر بر مقاومت میوه در مقابل صدمات مکانیکی	22
1-7-2-3-3-3-1- رقم میوه	23
1-7-2-3-3-3-2- ساختار میوه	23
1-7-2-3-3-3-3- بیوشیمی میوه	24
1-7-2-3-3-3-4- رسیدگی میوه	24
1-7-2-3-3-3-5- رطوبت میوه	25
1-7-2-3-3-3-6- دمای میوه	25
1-7-2-3-3-4- آزمونهای بافت	25
1-7-2-3-3-4-1- آزمون بارگذاري فشاري تك‌محوري	25
1-7-2-3-3-4-2- آزمون سوراخ كردن	25
1-7-2-3-3-5- عوامل موثر درایجاد صدمات مکانیکی وارد بر میوه ها	26
1-7-2-3-4- سردخانه، انبارداری و نگهداری نامناسب	27
1-7-2-3-5- ضایعات در میادین میوه و تره بار (عرضه نامناسب محصول):	29
1-7-2-3-6- وجود تاخیرزمانی(مدت انتظار) در اجرای فرآیندهای لازم بر روی محصول از برداشت تا مصرف	30
1-7-2-3-7- ضایعات در مرحله فرآوری	30
1-7-2-3-8- عدم آگاهی از ماهیت محصول	31
1-7-2-3-9- عدم شناخت اقسام و علل بروز فسادهای تهدید کننده سلامت محصول	32
1-7-2-3-10- سایر علل ضایعات	32
1-8- اثرات کنترل ضایعات	32
1-9- معرفی استان البرز	33
1-10- معرفی محصولات	37
1-10-1- گوجه فرنگی	37
1-10-2- سیب	39
1-10-3- هلو و شلیل	41
1-10-4- آلو و گوجه	44
1-10-5- گیلاس	46
1-10-6- گلابی	48
فصل دوم: مروری بر تحقیقات پیشین
2-1- گوجه فرنگی	51
2-2- سیب	58
2-3- هلو و گیلاس	61
2-4- سایر محصولات	62
فصل سوم: مواد و روش ها
3-1- پرسشنامه	68
3-2- ارزیابی اثرات حمل و نقل و نوع بسته بندی بر ماندگاری گوجه	69
3-2-1- روش انجام آزمایشات	72
3-2-1-1- اندازه گیری تغییرات جرم	72
3-2-1-2- آزمون رنگ	72
3-2-1-3- اندازه گیری بافت	73
3-2-1-4- اندازه گیری pH	73
3-2-1-5- اندازه گیری بریکس	75
3-2-1-6- اندازه گیری اسیدیته	76
3-2-1-7- اندازه گیری فاکتور رسیدگی	77
3-3- آنالیز آماری	77
فصل چهارم: نتایج
4-1- نتایج آماری پرسشنامه	79
4-2- تجزیه و تحلیل ضایعات در قسمت فرآوری	84
4-3- نتایج حاصل از آزمایش ها	85
4-3-1- نتایج حاصل از آزمایشات شیمیایی	87
4-3-1-1- نتایج حاصل از آزمایش pH	87
4-3-1-2- نتایج حاصل از آزمایش اسیدیته	88
4-3-1-3- نتایج حاصل از آزمایش بریکس	89
4-3-1-4- نتایج حاصل از فاکتور رسیدگی	90
4-3-2- نتایج حاصل از آزمایشات فیزیکی	91
4-3-2-1- نتایج حاصل از اندازه گیری جرم	91
4-3-2-2- نتایج حاصل از آزمون رنگ	94
4-3-2-3- نتایج حاصل از آزمون بافت	94
فصل پنجم: نتیجه گیری کلی، راهکارها و پیشنهادات
نتیجه گیری کلی، راهکارها و پیشنهادات		100
منابع	102
پیوست	110
چکیده انگلیسی	112

فهرست جداول

جدول 1-1- سطح زيركشت محصولات زراعي و باغي	35
جدول 1-2- مقدار توليد و رتبه كشوري برخي از محصولات كشاورزي استان	35
جدول 1-3- سطح زیرکشت، مقدار تولید و عملکرد برخی محصولات استان	36
جدول 1-4- سطح زیرکشت و مقدار تولید گوجه فرنگی	38
جدول 1-5- ارزش تغذیه ای گوجه فرنگی	38
جدول 1-6- مقدار تولید سیب درختی در 10 کشور برتر	40
جدول 1-7- ارزش تغذیه ای سیب درختی	40
جدول 1-8- مقدار تولید وسطح زیرکشت هلو در 10 کشور برتر	42
جدول 1-9 ارزش تغذیه ای هلو	43
جدول 1-10- ارزش تغذیه ای شلیل	43
جدول 1-11- مقدار تولید و سطح زیرکشت آلو در 10 کشور برتر	45
جدول 1-12- ارزش تغذیه ای آلو	46
جدول 1-13- مقدار تولید گیلاس در 10 کشور برتر	47
جدول 1-14- ارزش تغذیه ای گیلاس	47
جدول 1-15- مقدار تولید گلابی در 10 کشور برتر	48
جدول 1-16- ارزش تغذیه ای گلابی	49
جدول 3-1- مشخصات پرسش شوندگان	68
جدول 3-2- ویژگی های فیزیکوشیمیایی گوجه فرنگی های اولیه	70
جدول 4-1- درصد ضایعات رب درکارخانه فرآوری	85
جدول 4-2- آنالیز واریانس	86

فهرست اشکال

شکل1-1- کیفیت ارگانولپتیکی میوه در طی مراحل رسیدگی	24
شکل 1-2- موقعیت استان البرز و شهرستان ها	33
شکل 3-1- گوجه فرنگی رقم شیوا	70
شکل 3-2- نوع قرار گیری و شناسه دار شدن گوجه ها	71
شکل 3-3- نگهداری گوجه ها در سردخانه	71
شکل 3-4- دستگاه رنگ سنج	72
شکل 3-5- دستگاه بافت سنج	74
شکل 3-6- دیاگرام حاصل از آزمون بافت	75
شکل 3-7- دستگاه pH سنج	75
شکل 3-8- دستگاه رفرکتومتر	76
شکل 3-9- عصاره گیری از گوجه فرنگی	77
شکل 4-1- میانگین پاسخ ها از تعریف ضایعات	79
شکل 4-2- فراوانی پاسخ افراد در رابطه با تعریف ضایعات	80
شکل 4-3- مقایسه میانگین پاسخ ها از عوامل عمده کاهش ضایعات در مرحله قبل از برداشت	80
شکل 4-4- فراوانی پاسخ افراد در رابطه عوامل عمده قبل از برداشت در ایجاد ضایعات	81
شکل 4-5- مقایسه میانگین پاسخ ها از عوامل عمده کاهش ضایعات در مرحله برداشت	81
شکل4-6-فراوانی پاسخ افراد در رابطه عوامل عمده برداشت در ایجاد ضایعات	82
شکل 4-7- مقایسه میانگین پاسخ ها از عوامل عمده کاهش ضایعات در مرحله پس از برداشت	83
شکل 4-8- فراوانی پاسخ افراد در رابطه عوامل عمده پس از برداشت در ایجاد ضایعات	83
شکل4-9- مقایسه میانگین پاسخ ها از عوامل عمده غیر قابل کنترل در ایجاد ضایعات	84
شکل 4-10- فراوانی پاسخ افراد در رابطه عوامل غیر قابل کنترل در ایجاد ضایعات	84
شکل 4-11- درصد ضایعات رب گوجه فرنگی در واحد فرآوری	85
شکل 4-12- اثر pH در مدت 20 روز سردخانه گذاری گوجه فرنگی	87
شکل 4-13- اثر بسته بندی و حمل و نقل بر روی pH گوجه فرنگی	87
شکل 4-14- اثر سه عامل حمل ونقل، زمان و بسته بندی بر روی pH گوجه فرنگی	88
شکل 4-15- ارزیابی مدت زمان بر روی میزان اسیدیته	88
شکل 4-16- اثر مدت زمان و بسته بندی بر روی اسیدیته گوجه فرنگی	89
شکل 4-17- تاثیر زمان نگهداری بر روی بریکس گوجه فرنگی	89
شکل 4-18- تاثیر بسته بندی بر فاکتور رسیدگی گوجه فرنگی	90
شکل 4-19- تاثیر حمل و نقل و زمان نگهداری بر فاکتور رسیدگی گوجه فرنگی	90
شکل 4-20- تاثیر زمان بر فاکتور رسیدگی	91
شکل 4-21- تاثیر بسته بندی بر کاهش وزن نمونه های گوجه فرنگی	91
شکل 4-22- تاثیر حمل و نقل و زمان نگهداری بر روی کاهش وزن نمونه های گوجه فرنگی	92
شکل 4-23- تاثیر زمان نگهداری و بسته بندی بر کاهش وزن گوجه فرنگی	92
شکل 4-24- تاثیر زمان نگهداری و بسته بندی بر کاهش وزن گوجه فرنگی در نمونه های حمل و نقل نشده	93
شکل 4-25- تاثیر سه عامل حمل و نقل، زمان نگهداری و بسته بندی بر کاهش وزن گوجه فرنگی	93
شکل 4-26- اثر زمان بر روی رنگ قرمز گوجه فرنگی	94
شکل 4-27- اثر حمل و نقل و زمان ماندگاری بر روی رنگ گوجه فرنگی	94
شکل 4-28- اثر حمل و نقل و زمان ماندگاری بر روی رنگ قرمز گوجه فرنگی	95
شکل 4-29- اثر زمان و بسته بندی بر رنگ گوجه فرنگی در نمونه های حمل و نقل نشده	95
شکل 4-30- اثر حمل و نقل، زمان و بسته بندی بر رنگ گوجه فرنگی	96
شکل 4-31- اثر حمل و نقل، زمان و بسته بندی بر رنگ قرمز گوجه فرنگی	96
شکل 4-32- تاثیر زمان ماندگاری بر بافت گوجه فرنگی	97
شکل 4-33- تاثیر بسته بندی بربافت گوجه فرنگی	97
شکل4-34- تاثیر حمل و نقل و بسته بندی بر بافت گوجه فرنگی	98