بررسی سازگاری و پایداری گندم های نان زمستانه و بینابین برای عملکرد دانه در مناطق سرد کشور : پایان نامه ارشد مهندسی کشاورزی زراعت و اصلاح نباتات

کشور عزیزمان ایران با توجه به تنوع اقلیم ، آب و هوای مطبوع و اراضی وسیعی که در اختیار دارد در صورت مدیریت در عرصه کشاورزی میتواند یکی از قطب های بلامنازع کشاورزی دنیا باشد و با پرورش دانش آموختگان خبره در گرایش های مختلف رشته کشاورزی میتوان به این مهم نایل آمد.دیجی لود در ادامه به معرفی پایان نامه های کارشناسی ارشد رشته کشاورزی میپردازد. پایان نامه حاضر با عنوان”بررسی سازگاری و پایداری گندم های نان زمستانه و بینابین برای عملکرد دانه در مناطق سرد کشور ” با گرایش زراعت و اصلاح نباتات و با فرمت Word (قابل ویرایش) تقدیم شما دانشجویان عزیز میگردد.

چکیده بررسی سازگاری و پایداری گندم های نان زمستانه و بینابین برای عملکرد دانه در مناطق سرد کشور:

به منظور بررسی و انتخاب ژنوتیپ ها ی پرمحصول و سازگار، 18 ژنوتیپ و لاین گندم زمستانه و بینابین و رقم شهریار به عنوان رقم شاهد در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار به مدت دو سال زراعی (90-1388) در 11 ایستگاه تحقیقاتی سردسیر کشور اجرا گردید. نتایج تجزیه واریانس مرکب نشان داد اثر متقابل سه جانبه معنی دار شده بنابراین ژنوتیپ ها واکنش متفاوتی به تغییرات محیطی نشان داده و تغییر در پایداری ژنوتیپ ها عمدتا به دلیل وجود اثر متقابل ژنوتیپ در محیط می باشد بنابراین به جهت شناسایی ژنوتیپ های برتر از روش های گوناگون تجزیه پایداری استفاده گردید. بر اساس روش شوکلا و ریک به ترتیب ژنوتیپ های 12 و 11 پایدار بودند.

نتایج حاصل از تجزیه پایداری روش فنیلی و ویلکینسون و ابرهارت و راسل نشان داد ژنوتیپ 11 با داشتن ضریب رگرسیون نزدیک به یک، عملکرد بالا و انحراف از خط رگرسیون کم دارای سازگاری عمومی مطلوبی می باشد و سهم کمتری در اثر متقابل ژنوتیپ در محیط دارد، لذا سازگارترین شناخته شد. دو آماره پلستید، پلستید و پترسون نیز حاکی از پایداری دو ژنوتیپ 11 و 12 بودند. نتایج حاصل از تجزیه امی ژنوتیپ های 4، 15، 7 و 12 را به علت میانگین عملکرد بیشتر از میانگین کل، ژنوتیپ های پایدار در نظر گرفت. گزینش همزمان عملکرد و پایداری ژنوتیپ های 4، 12، 14و 13 را مورد گزینش قرار داد.

همچنین نتایج حاصل از روش ناپارامتری رتبه به روش کنک نشان داد ژنوتیپ های 4 و 11 دارای بیشترین عملکرد بودند و پایدارترین ژنوتیپ ها شناخته شدند. در شناسایی ژنوتیپ ایده آل به روش GGEbiplot ژنوتیپ 4، سپس ژنوتیپ های 13 و 14 و در رده بعدی ژنوتیپ 11 مورد گزینش قرار گرفت و میاندوآب نیز به عنوان محیط ایده آل ترین برگزیده شد هرچند دلیلی بر رد نتایج سایر مکان ها نخواهد بود. بنابراین نتایج اکثر روش های تجزیه پایداری ژنوتیپ های شماره 4، 11 و 12 به ترتیب با میانگین عملکرد دانه 6964، 6797 و 6764 انتخاب نمودند. همچنین با یادداشت برداری از نمونه های برداشت شده در مراحل گلدهی و رسیدگی برخی از صفات مرفو-فیزیولوژیک و شاخص برداشت اندازه گیری و مورد ارزیابی قرار گرفتند. با محاسبه ضریب همبستگی ساده بین صفات مختلف و همچنین با عملکرد، در نهایت مشخص گردید صفات وزن سنبله در دو مرحله گلدهی و رسیدگی، بیوماس کل مرحله رسیدگی، وزن دانه در سنبله و تعداد دانه در سنبله همبستگی مثبت و معنی داری با عملکرد نشان دادند و نهایتا با انجام رگرسیون گام به گام و تجزیه علیت بر روی صفات و عملکرد مشخص شد سه صفت وزن دانه در سنبله، میزان فتوآسیمیلات ساقه قبل از گلدهی و میزان فتوآسیمیلات های پدانکل بیشترین اثرات را بر عملکرد داشتند و می توان از آن ها به عنوان معیاری جهت گزینش در برنامه های اصلاحی بهره برد.

اهمیت و ضرورت تحقیق

اثرات متقابل ژنوتیپ × محیط همیشه از مسائل مورد توجه به نژادگران برای تهیه ارقام اصلاح شده بوده است زیرا وجود این اثرات متقابل، همبستگی بین فنوتیپ و ژنوتیپ را کاهش داده و شناسایی پتانسیل ژنتیکی ژنوتیپ ها را با مشکل مواجه می سازد، همچنین شرایط آب و هوایی کشور حتی در یک اقلیم خاص متفاوت است و ارقام مختلف نیز با تفاوت شرایط آب و هوایی اکثرا دارای عملکرد متغیری می باشند، بنابراین انتخاب ارقام فقط بر اساس عملکرد یک محیط معیار مناسبی نمی باشد لذا برای آنکه ژنوتیپی بتواند از نظر تجاری رقمی موفق باشد ضروریست آزمایشات مقایسه عملکرد در دامنه ای از محیطها مورد ارزیابی قرار بگیرند تا اطلاعات حاصل از تخمین سازگاری و ثبات عملکرد ژنوتیپ‌ها معیار مطمئن‌تری برای توصیه ژنوتیپ ها باشد و کارآيی مربوط به گزینش و معرفی ژنوتیپ‌ها را افزایش دهد که در این مهم استفاده از پارامترهای پایداری مطلوب خواهد بود.

 اهداف بررسی سازگاری و پایداری گندم های نان زمستانه و بینابین برای عملکرد دانه در مناطق سرد کشور:

از اهداف اصلاح می توان به موارد ذکر شده اشاره نمود:  پتانسیل ژنتیکی بالا، پایداری عملکرد و سازگاری خصوصی با صفات مطلوب زراعی. مقاومت به تنش های زنده از قبیل زنگ ها (YR،LR و SR)، فوزاریوم، سپتوریا، سفیدک پودری، سیاهک پنهان گندم، سیاهک ها و غیره. تحمل به تنش های غیر زنده از قبیل سرما، گرما، خشکی، شوری و سبز شدن و جوانه زدن قبل از برداشت و غیره. کیفیت بالای گندم دوروم در تولیدات ماکارونی. مدیریت زراعی و گیاهی گندم. تکثیر بذور اصلاحی و پایه (مادری) (Jalal Kamali and Duveiller, 2005).

از مهمترین اهداف این تحقیق می توان به موارد زیر اشاره نمود:

• مشخص نمودن ژنوتیپ های امید بخش دارای پتانسیل عملکرد بالا و سازگاری خوب.
• بررسی و تعیین صفات مرفولوژیکی و شاخص برداشت به منظور افزایش عملکرد.

فرضیات تحقیق

فرضیات این تحقیق عبارتند از اینکه ژنوتیپ های موجود در این تحقیق در مکان های مختلف و سال های متفاوت عکس العمل های متفاوتی در تولید عملکرد از خود نشان می دهند. بنابراین در بین ژنوتیپ ها، ژنوتیپ هایی وجود دارند که ضمن داشتن عملکرد بالا و صفات زراعی مطلوب، از سازگاری و پایداری عملکرد قابل قبولی نیز برخوردار خواهند بود.

نتیجه گیری کلی

نتایج حاصل از تجزیه واریانس مناطق بر روی عملکرد به صورت دو ساله، در تمامی مناطق(به جز زنجان) حاکی از تنوع ژنتیکی در میان ژنوتیپ های مورد آزمایش بود. همچنین در بررسی تجزیه مرکب واریانس عملکرد اثر ژنوتیپ و اثرات متقابل سه گانه ژنوتیپ × سال × مکان بسیار معنی دار بود بنابراین اثر محیط در ژنوتیپ همچنان از مهمترین عوامل در تغییرات صفات کمی به ویژه عملکرد محسوب می شود و لزوم تجزیه پایداری در انتخاب ژنوتیپ های برتر ضروری به نظر می رسد. ارزیابی ژنوتیپ ها با روش های مختلف پارامتری تک متغیره، چندمتغیره و ناپارامتری انجام گرفت کهه نتایج در اکثر روش ها مشابه بوده و ژنوتیپ های شماره 4، 11 و 12 به عنوان بهترین ژنوتیپ ها شناخته شدند. از بارزترین معیارها و روش های به کار رفته، جهت ذکر در این قسمت می توان به موارد زیر اشاره نمود. تجزیه پایداری عملکرد دانه بر اساس پارامترهای پایداری ابرهارت و راسل (ضریب رگرسیون خطی و میانگین مربعات انحراف از خط رگرسیون) در آزمایش نشان داد ژنوتیپ شماره 11 و در مرحله بعدی 1، 6 و 14 با عملکرد بالاتر از میانگین و ضریب رگرسیون خطی نزدیک به یک واجد سازگاری مطلوب می باشد و در این میان ژنوتیپ 11 دارای بالاترین سازگاری عمومی می باشند در حالی که ژنوتیپ های 2، 3 و 5 سازگاری خصوصی به محیط های مساعد  دارند. بر اساس پارامتر دوم پایداری ابرهارت و راسل ژنوتیپ های 11 و 18 انحراف از خط رگرسیون کمتری داشتند بنابراین بر اساس این مدل ژنوتیپ شماره 11 با عملکرد بالاتر از میانگین کل به عنوان ژنوتیپ پایدار در نظر گرفته می شود.

در گزینش ژنوتیپ ها بر اساس آماره های پایداری تیپ دو گروهبندی یکسانی داشتند بدین معنی که ژنوتیپ های 11 و 12 برگزیده شده و با توجه به بالاتر بودن عملکرد ژنوتیپ 11 نسبت به میانگین کل از نظر معیارهای مذکور این ژنوتیپ پایدارترین ژنوتیپ شناخته شد.

جدول تجزیه توام اثرات افزایشی و ضرب پذیر، تجزیه الگوی واکنش ژنوتیپ ها نشان داد دو مولفه اصلی اول بیشترین اثر ژنوتیپ × محیط را توجیه می کند و بر اساس پراکنش حاصل از اولین مولفه اصلی ژنوتیپ های 11، 4، 15، 7 و 12 به عنوان پایدارترین ژنوتیپ ها در مدل AMMI بودند، همچنین شرایط اقلیمی جهت کشت در دو ایستگاه کرج و جلگه رخ مناسب محسوب شد. در انتها جهت بررسی بیشتر، نتایج حاصل از روش GGEbiplot نشان داد پایدارترین ژنوتیپ ها، ژنوتیپ های 13، 14، 4 و 11 می باشند. گزینش همزمان پایداری و عملکرد ژنوتیپ های 4، 12، 14 و 13 و رتبه بندی کانگ نیز دو ژنوتیپ 4 و 11 را به عنوان پایدار انتخاب نمود.

در نهایت بررسی صفات مرفوفیزیولوژیکی نشان داد علل اصلی اختلاف در عملکرد دانه ژنوتیپ ها به سبب تغییر در میزان صفات وزن دانه در سنبله، میزان فتوآسمیلات های ساقه و پدانکل می باشد و بیشترین اثر بر روی عملکرد ناشی از وزن دانه در سنبله بوده، بنابراین توجه بیشتر به صفات با بیشترین اثر مستقیم بر روی عملکرد مطلوب خواهد بود.

فهرست مطالب بررسی سازگاری و پایداری گندم های نان زمستانه و بینابین برای عملکرد دانه در مناطق سرد کشور:

چکیده

فصل اول: مقدمه

1-1 مقدمه 2

1-2- بیان مسأله 5

1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق 6

1-4- اهداف 6

1-5- فرضیات تحقیق 7

1-6- پرسش‌های تحقیق 7

فصل دوم: مرور منابع

2-1- سطح زیر کشت و عملکرد در ایران وجهان 9

2-2- گیاهشناسی 10

2-3- طبقه بندی گندم 12

2-4- ارزش و اهمیت غذایی گندم  12

2-5- تقسیم بندی اقلیمی زراعت گندم در ایران 14

2-6- محيط  14

2-7- اثر متقابل ژنوتيپ x محیط 17

2-8- اهميت اثر متقابل ژنوتيپ­ در محيط از نظر اصلاح گران 19

2-9- روش­های كاهش اثرات متقابل ژنوتيپ­ و محيط 21

2-10- انواع اثرات متقابل ژنوتيپ­ در محيط 22

2-11- پيچيدگي بيولوژيكي اثر متقابل ژنوتيپ و محيط 22

2-12- سازگاري و پايداري 23

2-12-1- سازگاري 23

2-12-2- انعطاف پذيري  25

2-12-3- پايداري 25

2-13- تجزيه مركب 29

2-14- روش­هاي آماري اندازه­گيري اثرات متقابل 30

2-15- روش هاي پارامتري پايداري  31

2-15-1- روش­هاي تجزيه تک متغيره 31

2-15-2- روش­هاي تجزيه چند متغيره 37

2-16- اهمیت شاخص برداشت 39

2-17- برخی از نتایج بررسی های تجزیه پایداری 41

فصل سوم: مواد و روش ها

3-1- تجزیه های آماری  54

3-2- روش ها و پارامترهای پایداری  56

– واریانس محیطی (S_i)  56

– ضریب تغییرات محیطی  (CV_i)  56

– روش Plaisted & Peterson (1959)()…………………… 57

– روش Plaisted  (1960 57

– شاخص پایداری اکووالانس ریک (Wi)  58

– واریانس پایداری شوکلا ( _i²δ)  58

– روش فنیلی و ویلکینسون (b_i)  59

– روش Perkins & Jinks  (1968)  59

– روش ابرهارت و راسل (1966)  59

– ضریب تشخیص رگرسیون خطی (R_i²)  62

– گزینش همزمان عملکرد و پایداری( _iS Y)  63

– روش غیرپارامتری رتبه بندی 64

– روش AMMI  64

– روش GGEbiplot 65

3-3- تجزیه مسیر 65

فصل چهارم: نتایج و بحث

4-1-تجزیه واریانس مرکب عملکرد دانه در مکان ها 68

4-2- نتایج حاصل از تجزیه پایداری 73

4-2-1- تجزیه پایداری با استفاده از پارامترهای پایداری تیپ یک و تیپ دو 73

4-2-1-1- بررسی پارامتر های پایداری تیپ یک 73

4-2-1-2- بررسی پارامتر های پایداری تیپ دو 75

4-2-2- تجزیه پایداری ارقام از طریق روش های پارامتری  77

4-2-2-1- روش رگرسیون ابرهارت و راسل 77

4-2-3- نتایج پایداری ارقام با استفاده از روش های غیرپارامتری 80

4-2-3-1- روش رتبه بندی 80

4-3- نتایج حاصل از روش های چند متغیره  82

4-3- 1- بررسی پایداری با روش  AMMI 82

4-3-2- بررسی پایداری ژنوتیپ ها با استفاده از روش GGE biplot 84

4-4- بررسی همبستگی و تجزیه علیت صفات مرفو-فیزیولوژیک موثر در عملکرد………………. 89

نتیجه گیری کلی و پیشنهادات 97

منابع و مآخذ

فهرست جداول

جدول 2-1- مناطق آگرواکولوژیکی کشت گندم 14

جدول 2-2- تجزيه واريانس طرح بلوك كامل تصادفی 16

جدول 3-1- مشخصات اقلیمی مناطق آزمایش 51

جدول 3-2- شجره ژنوتیپ ها 52

جدول 3-3- منابع تغییرات و امید ریاضی میانگین مربعات تجزیه مرکب آزمایش ها با فرض

ثابت بودن اثر ژنوتیپ و تصادفی بودن اثر سال و مکان  55

جدول 3-4- تجزیه واریانس هنگام تخمین پارامترهای پایداری 62

جدول 4-1- جدول تجزیه واریانس عملکرد هر مکان 2 ساله  69

جدول 4-2- جدول مقایسه میانگین عملکرد دانه دوساله در آزمون کمترین اختلاف معنی دار….. 71

جدول 4-3- تجزیه واریانس مرکب 2 ساله در 11 ایستگاه  72

جدول 4-4- پارامترهای پایداری عملکرد دانه 74

جدول 4-5- تجزیه واریانس ابرهارت و راسل 79

جدول 4-6- پارامترهای پایداری ابرهارت و راسل ،ضریب تشخیص

و رتبه بندی عملکرد دانه  81

جدول 4-7- تجزیه پایداری عملکرد دانه جهت گزینش همزمان عملکرد و پایداری …………….. 82

83.  AMMI جدول 4-8- تجزیه واریانس عملکرد دانه بر منبای مدل

جدول 4-9- رگرسیون گام به گام صفات به عنوان متغیر مستقل و عملکرد در واحد سطح

به عنوان متغیر وابسته(کرج، همدان، جلگه رخ، اراک)  91

جدول 4-10- ضرایب همبستگی صفات معنی دار با عملکرد دانه در رگرسیون گام به گام

(کرج، همدان، جلگه رخ، اراک)  92

جدول 4-11- تجزیه علیت صفات موثر بر عملکرد دانه در واحد سطح

(کرج، همدان، جلگه رخ، اراک)  91

جدول 4-12- رگرسیون گام به گام صفات به عنوان متغیر مستقل و عملکرد در واحد سطح به

عنوان متغیر وابسته (کرج 93

جدول 4-13- ضرایب همبستگی صفات معنی دار با عملکرد دانه در

رگرسیون گام به گام (کرج 93

جدول 4-14- تجزیه علیت صفات موثر بر عملکرد دانه در واحد سطح (کرج 94

جدول 4-15- رگرسیون گام به گام صفات به عنوان متغیر مستقل و عملکرد در واحد سطح به

عنوان متغیر وابسته (همدان 94

جدول 4-16- ضرایب همبستگی صفات معنی دار با عملکرد دانه

در رگرسیون گام به گام (همدان 95

جدول 4-17- تجزیه علیت صفات موثر بر عملکرد دانه در واحد سطح (همدان)  95

جدول 4-18- رگرسیون گام به گام صفات به عنوان متغیر مستقل و عملکرد در واحد سطح به

عنوان متغیر وابسته(اراک 95

جدول 4-19- ضرایب همبستگی صفات معنی دار با عملکرد دانه

در رگرسیون گام به گام (اراک 96

جدول 4-20- تجزیه علیت صفات موثر بر عملکرد دانه در واحد سطح (اراک)  96

جدول 4-21- رگرسیون گام به گام صفات به عنوان متغیر مستقل و عملکرد

در واحد سطح به عنوان متغیر وابسته (جلگه رخ)  96

جدول4-22- ضرایب همبستگی صفات معنی دار با عملکرد دانه

در رگرسیون گام به گام(جلگه رخ)  97

فهرست شکل‌ها

شکل2-1- نمایش گرافیکی اثرات متقابل GE  32

شکل 2-2- پلات ضريب رگرسيون در مقابل ميانگين عملكرد ها 33

شکل2-3- شرح پارامترهای b_i و  در روش رگرسیون 35

شکل 4-1- پراکنش واریانس محیطی ارقام نسبت به میانگین عملکرد 75

شکل 4-2- پراکنش ضریب تغییرات محیطی ارقام نسبت به میانگین عملکرد 75

شکل 4-3- پراکنش واریانس پایداری ارقام نسبت به میانگین عملکرد ……… 76

شکل 4-4- پراکنش ضریب رگرسیون نسبت به میانگین عملکرد دانه  78

شکل 4-5-  نمودار بای پلات حاصل از IPC1  و میانگین عملکرد

ژنوتیپ ها در مدل AMMI 84

شکل 4-6- نمودار چندضلعی در تعیین ابر محیط ها در روش GGE biplot 85

شکل 4-7- نمودار همبستگی محیط ها 86

شکل 4-8-  بررسی محیط ایده آل ژنوتیپ ها با استفاده از روش GGE biplot 87

شکل 4-9- بررسی ژنوتیپ ایده آل با استفاده از روش GGE biplot 88

شکل 4-10- نمودار تشخیص پایداری ژنوتیپ ها و محیط ها با استفاده از روش GGE biplot.. 89

راهنمای خرید و دانلود فایل

برای پرداخت، از کلیه کارتهای عضو شتاب میتوانید استفاده نمائید.

بعد از پرداخت آنلاین لینک دانلود فعال و نمایش داده میشود ، همچنین یک نسخه از فایل همان لحظه به ایمیل شما ارسال میگردد.

در صورت بروز  هر مشکلی،میتوانید از طریق تماس با ما  پیغام بگذارید و یا در تلگرام با ما در تماس باشید، تا شکایت شما مورد بررسی قرار گیرد.

برای دانلود فابل روی دکمه خرید و دانلود  کلیک نمایید.