تبیین عوامل موثر بر تمایل بهره‌برداران به مشارکت در مدیریت بهره‌برداری و نگهداری شبکه آبیاری در اراضی پایاب سد ستارخان شهرستان اهر : پایان نامه ارشد ترویج و آموزش کشاورزی

کشور عزیزمان ایران با توجه به تنوع اقلیم ، آب و هوای مطبوع و اراضی وسیعی که در اختیار دارد در صورت مدیریت در عرصه کشاورزی میتواند یکی از قطب های بلامنازع کشاورزی دنیا باشد و با پرورش دانش آموختگان خبره در گرایش های مختلف رشته کشاورزی میتوان به این مهم نایل آمد.دیجی لود در ادامه به معرفی پایان نامه های کارشناسی ارشد رشته کشاورزی میپردازد. پایان نامه حاضر با عنوان”تبیین عوامل موثر بر تمایل بهره‌برداران به مشارکت در مدیریت بهره‌برداری و نگهداری شبکه آبیاری در اراضی پایاب سد ستارخان شهرستان اهر ” با گرایش ترویج و آموزش کشاورزی و با فرمت Word (قابل ویرایش) تقدیم شما دانشجویان عزیز میگردد.

چکیده تبیین عوامل موثر بر تمایل بهره‌برداران به مشارکت در مدیریت بهره‌برداری و نگهداری شبکه آبیاری در اراضی پایاب سد ستارخان شهرستان اهر:

آب از جمله مهمترین عوامل در بقای بشر محسوب می‌شود. محدودیت مطلق این ماده حیاتی به عنوان یک منبع تجدید شونده و قرار گرفتن بخش قابل توجهی از اراضی کشور در مناطق خشک و نیمه خشک، موجب گردیده بخش کشاورزی هر‌روز با محدودیت بیشتر منابع آبی مواجه باشد لذا مدیریت منابع آبی و حفظ و نگهداری آن برای کشور حیاتی محسوب می‌شود. برای تحقق این امر، مشارکت بهره‌برداران در مدیریت آبیاری بسیار ضروری است.

تحقیق حاضر در اراضی پایاب سد ستارخان شهرستان اهر صورت گرفته و هدف اصلی آن  تبیین عوامل موثر بر تمایل  بهره‌برداران به مشارکت در مدیریت بهره‌برداری و نگهداری شبکه آبیاری بود. جامعه آماری تحقیق شامل کلیه بهره‌برداران اراضی پایاب سد ستارخان شهرستان اهر با 1624نفر بهره‌بردار می‌باشد که تعداد بهره‌برداران مورد نیاز برای حجم نمونه با استفاده از فرمول تصحیح شده کوکران محاسبه شده و از طریق نمونه‌گیری طبقه‌ای و انتساب متناسب تعداد 260 بهره‌بردار انتخاب شدند. این تحقیق به روش پیمایشی انجام شد. ابزارگرد‌آوری داده‌ها پرسشنامه و مصاحبه بود. پایایی پرسشنامه تحقیق با محاسبه ضریب آلفای کرونباخ(78/0) قابل قبول بود.

نتایج مطالعه نشان‌داد که 5/77 درصد از بهره‌برداران دارای تمایل به مشارکت در مدیریت آبیاری بوده و 5/22 درصد فاقد تمایل بودند. بین تمایل به مشارکت و متغیرهای میزان مالکیت اراضی، میزان درآمد کشاورزی، تعداد فرزندان، شغل اصلی و جنسیت رابطه معنی‌دار وجود دارد. نتایج رگرسیون لاجیت نشان داد که نزدیک 80 درصد از تغییرات متغیر وابسته را نگرش بهره‌برداران در زمینه مشارکت، فردگرایی، میزان رضایت از وضعیت فعلی مدیریت آبیاری و اعتماد به نفس تبیین کردند.

مقدمه مدیریت بهره‌برداری و نگهداری شبکه آبیاری:

آب از جمله موثرترین و کاراترین عوامل در بقای بشر محسوب می‌شود که اهمیت آن در نگرش جديد جهاني به عنوان یک كالاي مهم اقتصادي- اجتماعي و نياز اوليه انسان مرتباً درحال افزایش است. محدودیت مطلق این ماده حیاتی به عنوان یک منبع تجدید شونده و قرار گرفتن بخش قابل توجهی از اراضی کشور در مناطق خشک و نیمه خشک، موجب گردیده بخش کشاورزی هر روز با محدودیت بیشتر منابع آبی مواجه باشد. لذا با توجه به شرایط اقلیمی خشک ایران، پژوهش و برنامه‌ریزی در زمینه حفظ و نگهداری از منابع آب برای توسعه کشور امری حیاتی محسوب می شود.

ایران با متوسط سالانه نزولات جوی 260 میلی لیتراز کشورهای خشک جهان و با منابع آب محدود می‌باشد. بر اساس آمارهای موجود، بخش کشاورزی با 92 درصد مصرف از 93 میلیارد متر مکعب آب استحصالی به عنوان بزرگترین مصرف کننده آب کشور محسوب می شود(زارعی‌دستگردی، ‌1388). مطالعات نشان می دهد که متاسفانه کارایی آبیاری در بخش کشاورزی 30 درصد می‌باشد به عبارت دیگر از 90 میلیارد متر مکعب آبی که در اختیار این بخش قرار می‌گیرد فقط 27 میلیارد متر مکعب آن مورد استفاده قرار می‌گیرد(اسفندیاری و بیات، 1387) .

در ايران نظام بهره‌برداري و تشكل و مشاركت مصرف كنندگان آب در بهره‌برداري از منابع آب، از پيشينه غني برخوردار است. به اين ترتيب كه تشكل‌هاي مصرف كنندگان آب در چارچوب بنه‌ها، خيش‌ها و ساختارهاي مشابه آن تشكيل شده و افزون بر مديريت مصرف آب، به عنوان قوي‌ترين نظام اجتماعي توليدي، عملا ديگر فعاليت‌هاي جمعي را نيز رهبري مي نمودند(پورزند، 1387). پس از اصلاحات ارضي كه موجب از بين رفتن تشکل‌های یاد شده و نظام ارباب رعيتي شد مشكلاتي در توسعه و مديريت منابع آب بوجود آمد كه جاي خالي اين تشکل‌ها  احساس گردید. به دنبال اين مشكلات دولت جهت پر كردن جاي خالي اين تشكل‌ها اقدام به ايجاد شرکت‌های متعددي  مانند  شركت‌هاي تعاوني روستايي، شركت‌هاي سهامي زراعي و شركت‌هاي تعاوني توليد روستايي نمود.  اين شرکت‌ها در عمل موفقيت چنداني بدست نياوردند و دولت به ناچار  مديريت توزیع و مصرف آب را به عهده گرفت. با اجراي پروژه‌هاي عمراني و بدست گرفتن وظايف نگهداري و بهره‌برداري پروژه‌ها توسط دولت و كنارگذاشته شدن كارگزاران محلي و بها ندادن و بي‌توجهي به نيروهاي فعال منطقه كه به راحتي مي‌توانستند نگهداري و بهره‌برداري اين تأسيسات را انجام دهند، دولت ناچار شد بار سنگين هزينه‌هاي سرمايه‌گذاري، نگهداري و بهر ه‌برداري آنها را تحمل نمايد. اين فرآيند اگرچه اقتدار دولت را به همراه داشت اما مشكلات فراواني گريبان‌گير شبكه‌هاي آبياري و زهكشي شد(عربي و محبي، 1387). از جمله این مشکلات که در شبكه‌هاي آبياري و زهكشي وجود دارد می توان  نگهداری ضعیف سیستم آبیاری، اتلاف آب و فقدان انگیزه جهت صرفه‌جویی در مصرف آب را نام برد(حیدریان، 1384). لذا جهت رفع مشکلات فوق راه‌حلی که اکثر کشورها از آن استفاده کرده و می کنند، مدیریت مشارکتی آبیاری است.

مدیریت مشارکتی را بايستي به عنوان يك فرايند ظرفيت سازي دانست كه جامعه محلي را قادر مي‌سازد براي توسعه برنامه‌ريزي و مديريت بهره‌برداري، مسئوليت‌هاي بيشتري را بپذيرد. مشارکت بهره‌برداران درمدیریت شبکه‌های توزیع آب در جهان از اهمیت بالایی برخوردار است به طوری که سازمانهای مسئول با بررسی زمینه‌های همکاری و مشارکت بهره‌برداران در مدیریت آبیاری وشناسایی و تقویت عواملی که موجب افزایش تمایل و انگیزه آنها در این امر می‌شود موجبات مشارکت هر چه بهتر بهره‌برداران را فراهم می‌کنند. در کشور ما نیز طی برنامه‌های پنج ساله دوم، سوم،‌چهارم و پنجم توسعه کشور به این امر تأکید خاص گردیده است .

یکی از طرح‌های آبی که در استان آذربایجان‌شرقی اجرا شده است طرح سد و شبکه ستارخان شهرستان اهر می‌باشد که در راستای سیاست کلی سازمان آب استفاده از مشارکت بهره‌برداران در مدیریت بهره‌برداری و نگهداری شبکه از اهمیت بسیاری برخوردار است . با توجه به وجود مشکلات متعدد در این شبکه تحقیق حاضر به تبیین عوامل موثر بر تمایل بهره‌برداران به مشارکت در مدیریت بهره‌برداری و نگهداری شبکه آبیاری در اراضی پایاب سد ستارخان پرداخته تا با شناسایی عوامل موثر بر تمایل بهره‌برداران به مشارکت و جلب مشارکت بهره‌برداران در مدیریت شبکه‌های آبیاری از مشکلات عدیده‌ای که در این شبکه‌ها وجود دارد کاسته شده و شاهد بهبود بهره‌وری آنها باشیم.

اهمیت و ضرورت موضوع

مهمترين ضرورتهای ظهور مديريت مشاركتي آبياري در كشورهاي مختلف شامل؛كمبود سرمايه- گذاري دولت در بخش آبياري، نگهداري نامناسب سيستم‌هاي آبياري، عدم توانايي دولت درجمع کردن پول كافي از مصرف‌كنندگان آب و عملكرد ضعيف سيستم‌هاي آبياري مي‌باشند(تبرایی و همکاران،1390). در این رابطه تلاش‌هاي زيادي دركشورهاي مختلف جهت انتقال مديريت سيستم‌هاي آبياري از دولت به بخش خصوصي يا سازمان‌هاي محلي صورت گرفته است.

انتقال مسئوليت‌ها از سوي سياست‌گذاران به عنوان روشي براي كاهش فشار بر منابع مالي دولتها، بهبود عملكرد كشت آبي و اطمينان ازپايداري بلندمدت سيستم‌هاي آبياري در نظرگرفته شده و برای بهره‌برداران نیز مشارکت درمدیریت آبياري پيامدهايي نظير: كاهش مشكلات كم آبي، تأمين آب در طول مراحل رشد گياه، افزايش عملكرد محصولات ومازاد عرضه آب و در نتيجه  بهره‌برداري بهينه از منابع آب و افزايش درآمد و عملكرد، افزايش بهره‌وري محصولات كشاورزي، افزايش تراكم كشت، كسب اطمينان كشاورز از نظرتأمين غذا و درآمد، كاهش مهاجرت، بهبود شرايط اقتصادي مردم، افزايش فعاليتهاي اقتصادي، توزيع عادلانه آب و كاهش فقر ، كاهش هزينه‌هاي بهره‌برداري و نگهداري وپرسنلي، افزايش روحيه همكاري و تعاون بين كشاورزان وكشاورزان و دولت، افزايش احساس مسئوليت و مالكيت كشاورزان نسبت به استفاده از شبكه آبياري و حفاظت از آن‌ها و توزيع بهتر آب را در پي دارد(تبرایی و همکاران،1390).

با توجه به اهمیت موضوع، در کشور ما نیز از سال 1370 مسئله جلب مشارکت بهره‌برداران در دستورکار بخشهای آب و کشاورزی قرار گرفته و در برنامه‌های توسعه کشور نیز بر آن تاکید شده است لیکن تا کنون توفیق چندانی حاصل نشده است. بهره‌برداران تمایل چندانی برای مشارکت در مدیریت آبیاری نداشته و نگهداری و مدیریت شبکه‌ها را از وظایف دولت می‌دانند. با وجود اینکه مشارکت منسجم واصولی تشکل‌های بهره‌برداران در مدیریت آب که در نهایت به انتقال مدیریت آب می انجامد، نیازمند تدوین قوانین لازم و حمایت‌های دولتی متعدد است اما تمایل بهره‌برداران به مشارکت در مدیریت منابع آب از مهمترین ضروریات است چرا که مشارکت به هر صورتی که باشد باید ناشی از تمایل درونی افراد بوده و چنانچه افراد دریابند که همکاری و مشارکت آنها می‌تواند مشکلی از مشکلات زندگی اجتماعی و اقتصادی آنها را برطرف سازد، در مشارکت درنگ نخواهند کرد(سالکی، 1369).

با توجه به اهمیت مشارکت بهره‌برداران در مدیریت آبیاری و نگهداری شبکه ضرورت انجام  تحقیق از جهات زیرقابل ذکر می باشد.

1-افزودن بر غنای ادبیات مشارکت در منطقه مورد مطالعه در زمینه مدیریت شبکه‌های آبیاری

2-تبیین جایگاه مطالعات اجتماعی در طرحهای منابع آب قبل از اجرا و نگهداری این طرحها

3-آگاهی از دیدگاههای بهره‌برداران در خصوص مشارکت و ارائه آن به سازمان‌های ذیربط جهت بهره‌گیری در جریان انتقال مدیریت آبیاری به بهره‌برداران

در این راستا شناسایی و تقویت عوامل موثر برتمایل بهره‌برداران به مشارکت در مدیریت آبیاری به منظور ارائه راهکارهای مناسب برای حضورگسترده و همه جانبه مردم روستاها و جوامع محلی در مدیریت نگهداری و بهره‌برداری از شبکه‌های آبیاری ضروری است.

اهداف تحقیق

با توجه به مطالب فوق تحقیق حاضردارای دو هدف اصلی و فرعی به شرح زیر می باشد:

هدف اصلی

تبیین عوامل موثر برتمایل بهره‌برداران به مشارکت در مدیریت بهره‌برداری و نگهداری شبکه آبیاری در اراضی پایاب سد ستارخان شهرستان اهر

اهداف فرعی

1-شناسایی ویژگیهای فردی بهره‌برداران شبکه آبیاری اراضی پایاب سد ستارخان اهر

2-شناسایی ویژگیهای اقتصادی بهره‌برداران شبکه آبیاری اراضی پایاب سد ستارخان اهر

3-شناسایی ویژگیهای شخصیتی بهره‌برداران شبکه آبیاری اراضی پایاب سد ستارخان اهر

4-بررسی تمایل بهره‌برداران منطقه مورد مطالعه نسبت به مشارکت در مدیریت شبکه  آبیاری

5- بررسی رضایت بهره‌برداران از وضعیت فعلی مدیریت آبیاری در اراضی پایاب سد ستارخان اهر

6-بررسی تاثیر وجود زمینه مشارکت بر تمایل به مشارکت بهره‌برداران در مدیریت آبیاری در اراضی پایاب سد ستارخان اهر

7- بررسی رضایت بهره‌برداران از وضعیت فعلی مدیریت آبیاری در اراضی پایاب سد ستارخان اهر

فهرست مطالب

فصل اول : کلیات تحقیق

1-1-مقدمه 1

1-2- بیان مساله 3

1-3-اهمیت و ضرورت تحقیق 5

1-4- اهداف تحقیق 7

1-4-1- هدف اصلی 7

1-4-2- اهداف فرعی 7

1-5- ویژگیهای منطقه مورد مطالعه 8

1-5-1- موقعیت جغرافیایی 8

1-5-2- معرفی سد ستارخان اهر 10

1-6- محدودیتهای مطالعه 10

1-7- تعریف عملیاتی واژگان 11

فصل دوم : مبانی نظری و پیشینه تحقیق

2-1- مقدمه 14

2-2- مبانی نظری 14

2-2-1- مفهوم تمایل 14

2-3-مفاهیم و تعاریف مشارکت 14

2-3-1-انواع مشاركت 18

2-3-2-انواع مشارکت از لحاظ موضوع  19

2-3-3- رابطه مشارکت با توسعه 22

2-3-4- مشارکت در توسعه طرح های آبی  23

2-3-5-کارکردهای مشارکت 23

2-3-6- ضرورت مشاركت در توسعه پايدار روستايي 24

2-3-7- نقش مشاركت مردمي در توسعه پايدار روستايي 25

2-3-8- انواع مشارکت محلی در توسعه روستایی 25

2-3-9- موانع و محدوديت هاي مشاركت در توسعه پايدار روستايي 27

2-3-10- نقاط قوت مشاركت مردمي در پيشبرد اهداف توسعه روستايي پايدار  28

2-3-11- نظریه های اندیشمندان در مورد  مشارکت 29

2-4- پیشینه مشارکت در ایران 31

2-4-1-مشارکت در مدیریت آبیاری قبل از اصلاحات ارضی در ایران 31

2-4-2- روند مشارکت بعد از اصلاحات ارضی 31

2-4-3-روند مشارکت در مدیریت آبیاری بعد از انقلاب 32

2-4-4- روند اصلاحات مدیریت آبیاری مشارکتی  33

2-5- پیشینه تحقیق 35

2-5-1 – مطالعات داخلی 35

2-5-2-مطالعات خارجی 39

2-5-3- جمع بندی 40

فصل سوم : مواد و روشها

3-1-مقدمه 43

3-2- نوع و روش تحقیق 43

3-3-جامعه آماري  43

3-4- تعیین حجم نمونه و روش نمونه گيري 44

3-5- ابزار و تکنیک های جمع آوری اطلاعات 46

3-6- ابزار پژوهش 46

3-7- متغیرهای تحقیق 47

3-7-1- متغیر وابسته 47

3-7-2-متغیرهای مستقل 47

3-8- فرضیات تحقیق  49

3-9- قابليت اعتماد و اعتبار ابزار اندازه گيري (پايايي و روايي 49

3-9-1-قابليت اعتماد ابزار اندازه گيري 49

3-9-2-اعتبار اندازه گيري (روايي) ابزار اندازه گيري  50

3-9-3- اعبتار محتوا 50

3-10- تجزیه و تحلیل داده ها 51

3-11- انتخاب مدل رگرسیونی 51

فصل چهارم : یافته های تحقیق

4-1- مقدمه  52

4-2 – نتایج توصیفی 52

4-2-1-وضعیت سنی بهره‌برداران 53

4-2-2- سابقه کشاورزی بهره‌برداران 53

4-2-3- وضعیت تحصیلی بهره‌برداران 54

4-2-4- تعداد فرزندان بهره‌برداران 55

4-2-5- وضعیت جنسیت بهره‌برداران 55

4-2-6-شغل اصلی بهره‌برداران 56

4-2-7- میزان مالکیت اراضی بهره‌برداران 56

4-2-8- میزان درآمد کشاورزی بهره‌برداران 57

4-2-9– رضایت بهره‌برداران از وضعیت فعلی مدیریت آبیاری 58

4-2-10- نگرش افراد در خصوص مشارکت در مدیریت آبیاری 59

4-2-11- ویژگیهای شخصیتی بهره‌برداران 63

4-2-12- وجود زمینه مشارکت در مدیریت آبیاری  67

4-3-نتایج استنباطی 69

4-3-1-فرضیه شماره یک- ویژگیهای فردی بهره‌برداران 69

4-3-2-فرضیه شماره دو- ویژگیهای اقتصادی بهره‌برداران 72

4-3-3-فرضیه شماره سه- رضایت بهره‌برداران از وضعیت فعلی مدیریت آبیاری 73

4-3-4- فرضیه شماره چهار- نگرش افراد در خصوص مشارکت در مدیریت آبیاری 74

4-3-5-فرضیه شماره پنج- ویژگی‌های شخصیتی بهره‌برداران 75

4-3-6-فرضیه شماره شش- وجود زمینه مشارکت در مدیریت آبیاری 76

4-4- نتایج برآورد مدل لاجیت 77

4-5-نتایج آزمون فرضیه‌ها  84

فصل پنجم : خلاصه ، نتیجه گیری و پیشنهادات

5-1-مقدمه 85

5-2- خلاصه 85

5-3- نتیجه گیری 86

5-4- پیشنهادات 89

فهرست منابع 91

ضمائم 96

فهرست جداول

جدول  1-1-  جمعیت شهرستان اهر 9

جدول 3-1-  مشخصات نواحی عمرانی و تعداد روستاهای پایاب سد ستارخان 44

جدول 3-2- روستاها و واحدهای عمرانی پایاب سد ستارخان وروستاهای منتخب نمونه گیری……. 45

جدول3-3- متغیرهای مستقل و نوع آزمون استفاده شده 48

جدول 4-1  : وضعیت سنی بهره‌برداران 53

جدول 4-2- سابقه کشاورزی بهره‌برداران 54

جدول 4-3- وضعیت تحصیلی بهره‌برداران 54

جدول 4-4- تعداد فرزندان بهره‌برداران 55

جدول4-5- وضعیت جنسیت بهره‌برداران 55

جدول 4-6- وضعیت شغل اصلی بهره‌برداران 56

جدول 4-7- میزان مالکیت اراضی بهره‌برداران 57

جدول 4-8- میزان درآمد کشاورزی بهره‌برداران 57

جدول 4-9- رضایت بهره‌برداران از وضعیت فعلی مدیریت آبیاری 58

جدول 4-10- نگرش بهره‌برداران در خصوص مشارکت در مدیریت آبیاری 61

جدول 4-11- ویژگیهای شخصیتی بهره‌برداران 64

جدول 4-12- وجود زمینه مشارکت در مدیریت آبیاری 68

جدول 4-13- آزمون همبستگی بین تمایل به مشارکت و سن 70

جدول 4-14- آزمون همبستگی بین تمایل به مشارکت و سابقه کشاورزی 70

جدول 4-15- آزمون همبستگی بین تمایل به مشارکت وتعداد فرزندان 71

جدول 4-16-آزمون همبستگی بین شغل اصلی و تمایل به مشارکت 71

جدول 4-17-آزمون همبستگی بین جنسیت و تمایل به مشارکت 71

جدول 4-18-آزمون همبستگی بین تحصیلات و تمایل به مشارکت 72

جدول 4-19- آزمون همبستگی بین تمایل به مشارکت و مالکیت اراضی 72

جدول 4-20- آزمون همبستگی بین تمایل به مشارکت و درآمد کشاورزی 73

جدول 4-21– همبستگی بین رضایت بهره‌برداران از وضعیت فعلی مدیریت آبیاری وتمایل  74

جدول 4-22– همبستگی بین نگرش افراد در خصوص مشارکت در مدیریت آبیاری وتمایل  74

جدول 4-23- آزمون همبستگی بین ویژگیهای شخصیتی بهره‌برداران وتمایل به مشارکت 75

جدول 4-24- آزمون همبستگی بین وجود زمینه مشارکت در مدیریت آبیاری و تمایل 77

جدول  (4-25 ) نتایج رگرسیون لاجیت 82

جدول 4-26- نتایج آزمون فرضیه‌ها 84

فهرست نقشه ونمودارها‌ی مورد استفاده

نقشه ( 1-1 ) : موقعیت جغرافیایی شهرستان اهر 9

نمودار ( 2-1 ) : مدل تجربی تحقیق 42

نمودار ( 4-1 ) : در صد فراوانی بهره برداران دارای تمایل به مشارکت و فاقد تمایل به مشارکت52

راهنمای خرید و دانلود فایل

برای پرداخت، از کلیه کارتهای عضو شتاب میتوانید استفاده نمائید.

بعد از پرداخت آنلاین لینک دانلود فعال و نمایش داده میشود ، همچنین یک نسخه از فایل همان لحظه به ایمیل شما ارسال میگردد.

در صورت بروز  هر مشکلی،میتوانید از طریق تماس با ما  پیغام بگذارید و یا در تلگرام با ما در تماس باشید، تا شکایت شما مورد بررسی قرار گیرد.

برای دانلود فابل روی دکمه خرید و دانلود  کلیک نمایید.