وضعیت اجتماعی اسماعیلیان ایران از مشروطه تا پایان پهلوی : پایان نامه کارشناسی ارشد رشته تاریخ

هر دانشجویی که در مقطع تحصیلات تکمیلی، که شامل دوره های کارشناسی ارشد و دکتری است، مشغول به تحصیل باشد، بعد از اینکه تمام واحد های درسی تعیین شده را گذراند، موظف است برای تمام کردن دورۀ خود رساله و یا پایان نامه ای بنویسد و طی مراسمی رسمی که از قبل برنامه ریزی شده است، از آن دفاع کند و نمرۀ قبولی بگیرد. نوشتن پایان نامه برای دانشجوی کارشناسی ارشد تقریباً اولین تجربۀ علمی و پژوهشی جدی و روشمند است و دانشجو با نوشتن پایان نامه در واقع راه را برای پژوهش های بعدی اش هموار می کند. همۀ ما می دانیم که نوشتن یک پایان نامۀ خوب و دفاع کردن از آن آرزو و خواستۀ قلبی هر دانشجویی است، ولی شرایط موجود سبب شده است که متاسفانه هر روز از تعداد پایان نامه های کم نقص و خوب و استاندارد کاسته شود. همان طور که می دانید پایان نامه یا رساله نوعی پژوهش دانشگاهی است و بنابراین باید از بیشتر قواعدی که در حوزۀ پژوهش ها و تحقیقات آکادمیک وجود دارد پیروی کند و بتواند پیام خود را به گونه ای که رسا، علمی، مستدل و منطقی باشد، به مخاطبانش برساند. در همین راستا ما سعی کردیم پایان نامه های کارشناسی ارشد برتر از دانشگاه های معتبر کشور را برای کمک در نگارش پایان نامه به شما معرفی نماییم . تیم پرتلاش دیجی لود این بار برای شما پایان نامه ای با موضوع ” وضعیت اجتماعی اسماعیلیان ایران از مشروطه تا پایان پهلوی ” به ارمغان آورده است. امیدوراریم برای شما مفید بوده وو به شما در مسیر رشد و پیشرفت علمی کمک نماید. تیم دیجی لود برای شما دانشجویان عزیز مقطع کارشناسی ارشد رشته تاریخ آرزوی توفیق روزافزون دارد.

چکیده وضعیت اجتماعی اسماعیلیان ایران از مشروطه تا پایان پهلوی:

پس از خروج آقاخان محلاتی(آقاخان اول ) از ایران ، وضعیت رهبری اسماعیلیان در ایران ، با چالش های بسیاری روبه رو شد . در این دوران اسماعیلیان ایران ، در جمعیت اثنی عشری ها مستحیل گشتند ، و عده ای با تقیه کردن به زندگی خود ادامه دادند .از زمان آقاخان سوم با تصویب قانون ۱۹۰۵م ، جامعه اسماعیلی ایران به سمت یافتن هویت ، گام های اساسی برداشتند .در نتیجه این قانون اسماعیلیان خود را از اثنی عشری ها جدا کردند و به عنوان جامعه ای مستقل عمل کردند.

این زمان ، با ساخت مدارس جهت علم آموزی ، وساخت جماعت خانه ها جهت انجام اعمال عبادی ، همراه بود. آقاخان سوم برای رسیدگی به امور اسماعیلیان در ایران ، از طرف خود نماینده هایی را به ایران فرستاد ، بعضی از این نماینده ها ، ادعای رهبری می کردند و با گرویدن تعدادی از اسماعیلیان به آن ها فرقه های فرعی دیگری در ایران ، تشکیل شد .

زمان آقاخان چهارم ، اسماعیلیان با شدت بسیاری به سمت پیشرفت ، حرکت کردند .آقاخان چهارم با تأسیس شبکه توسعه آقاخان ، به پیشرفت اسماعیلیان ایران و جهان کمک های شایانی کرد .

او به علم آموزی و مدرن کردن اسماعیلیان تأکید داشت . در نتیجه این تأکید اسماعیلیان زیادی به خارج از کشور مهاجرت کردند و اسماعیلیان روستاهای ایران به شهرها رفتند تا کسب علم کنند. آقاخان چهارم با تشکیل کمیته هایی در ایران ، کنترل اسماعیلیان این کشور را در دست نمایندگان خود قرار داد.

این تحقیق بر آن است تا حول محورهای ذیل :

-حضور اجتماعی اسماعیلیان در ایران از ابتدا تا آغاز انقلاب مشروطه ۱۲۸۵ش/۱۹۰۶م.

-وضعیت اجتماعی اسماعیلیان ایران از آغاز مشروطه تا پایان پهلوی اول ۱۲۸۵-۱۳۲۰ش/۱۹۰۶-۱۹۴۲م.

-وضعیت اجتماعی اسماعیلیان ایران از ابتدای دوران پهلوی دوم تا آغاز انقلاب اسلامی ایران ۱۳۲۰-۱۳۵۷ش/۱۹۴۲-۱۹۷۹م، وضعیت اسماعیلیان ایران در دوره مورد بحث را بر اساس منابع اصلی مورد بررسی و تحلیل قرار دهد.

کلید واژه ها :اسماعیلی ، شیعه ،ایران ، پهلوی ،آقاخانیه ،مشروطه،وضعیت اجتماعی اسماعیلیان

آغاز دعوت اسماعیلیان در ایران و اولین داعیان آن ها

دعوت اسماعیلیان در سده سوم هجری ،در شمال غرب،غرب و مرکز ایران آغاز شد .اسماعیلیان پیش از حمله مغول صمیمانه ترین پیوندها را با ایران داشته اند.اولین داعی این مناطق را فردی به نام خلف دانسته اند ،که به عنوان داعی از طرف عبدالله بن میمون قداح به این مناطق که شیعه نشین بودند فرستاده شد تا بتواند به تبلیغ آئین خود بپردازد. او به ناحیه پشاپویه از نواحی کلین ری آمد و زمینه دعوت اسماعیلیان را فراهم کرد .پس از او پسرش احمد و سپس فردی به نام غیاث به جانشینی او رسیدند .(طوسی،283:1389).غیاث کتابی به اسم البیان نوشت و احکام و آداب شریعت را در آن بیان کرد .غیاث به مناظره با اهل سنّت پرداخت. در زمان او در سال 280ق ،مذهب اسماعیلیان آشکارشد.(طوسی،285:1389).غیاث پس از فاش شدن مذهب اسماعیلیان در ری به خراسان و مرورود گریخت ، و با فردی به اسم امیر حسین علی مرورودی آشنا شد و او را به آئین خود درآورد

از طریق امیرحسین مرورودی افراد زیادی به کیش اسماعیلیان درآمدند.غیاث دوباره به ری برگشت و ابوحاتم نامی را مشغول دعوت در منطقه ری کرد.پس از غیاث ،اسماعیلیان با یکی از نوادگان خلف بیعت کردند و پس از او پسرش ابوجعفر ،جانشین او شد.ابوجعفر ،بیمار شد و ابوحاتم لیثی را که همان ابوحاتم رازی معروف است، به عنوان جانشین خود برگزید .در زمان ابوحاتم دعوت اسماعیلیان به سرعت پیشرفت کرد و داعیانی به شهرهای مختلف مانند طبرستان،گرگان،آذربایجان واصفهان فرستاد و او را مأمور تبلیغ آئین اسماعیلیان کرد. امیر ری احمد بن علی ،در زمان ابوحاتم لیثی ،دعوت اسماعیلیان را پذیرفت.ابوحاتم رازی،کتاب های معروف الزینه ، النبوه و الاصلاح را نوشت و در سال322ق/934م،از دنیا رفت . از سوی دیگر در خراسان دعوت اسماعیلیان ، مدتی پس از ری آغاز شد .منابع از او ابوعبدالله خادم به عنوان اولین داعی خراسان یاد می کنند (همدانی،12:1356). پس از او ابو عبدالله شعرانی و سپس حسین مرورودی به جانشینی اش رسیدند.پس از حسین مرورودی ،محمد نخشبی به نیابت رسید. او توانست افراد زیادی از درباریان و معتمدان و نزدیکان پادشاه را با خود همراه کند.پس از اندک مدتی نصربن احمد سامانی هم آئین او را پذیرفت،باعث شد درباریان و علماء علیه نصربن احمد توطئه کنند و پسرش نوح بن نصر را به حکومت بنشانند. (طوسی ،288:1389-289) .تاریخ اسماعیلیان این دوره پر از فراز و نشیب می باشد گاهی امید دردست گرفتن دوباره امور بسیار کاهش می یافت و گاهی امور آن چنان خوب پیش می رفت که داعیانی مانند ابویعقوب سجستانی به بهترین شکل به تبلیغ می پرداختند.

به این شیوه ،اولین داعیان اسماعیلی در شمال غرب،غرب و مرکز ایران فعالیت می کردند و دامنه نفوذ خود را تا شرق ایران هم گسترش دادند.

دوازده داعی در مناطق عرب ،ترک ،بربر،حبشی و فارس وجود داشت که این دوازده نفر داعیان اصلی بودند و نمایندگانی را از طرف خود مشخص می کردند و به سایر سرزمین ها می فرستادند . این نمایندگان یا نقیب ها مانند وزیر برای داعی بودند .(غالب،20:1964).این داعیان در طول تاریخ اسماعیلیان ،در ایران و سایر نقاط اسماعیلی نشین نقش مهمی داشتندو باعث حفظ نهضت شدند.داعیان و نقیبان ایرانی معمولا از میان خود ایرانی ها انتخاب می شدند .پس از این داعیان اولیه ،افراد مشهوری مانند ابویعقوب سجستانی،احمد حمیدالدین کرمانی، هبه الله المؤیدفی دین الله شیرازی،ناصرخسرو و افراد دیگری به تبلیغ آئین اسماعیلی پرداختند.هرکدام از این داعیان ،عقاید و جهانبینی اسماعیلیان را تنظیم و به نوبت خود تکمیل کردند و باعث گسترش دعوت اسماعیلیان شدند. شاخصترين چهره مبلغان اسماعيلي در قرن پنجم ،‌ناصر خسرو قبادياني بود . فعاليت او از آغاز عهد سلجوقي شروع شد.

نخستین داعیان در ایران بر امامت محمدبن اسماعیل تأکید داشتند و این مسأله را تبلیغ می کردند

در این دوران دید عموم مردم نسبت به اسماعیلیان مناسب نبود .این مطلب از عنوان هایی که بر این فرقه اطلاق می گشت ،معلوم می شود .اسماعیلیان را تحت عنوان کافران می شناختند .

اسماعیلیان هر زمانی که در منطقه ای دعوت خود را آشکار می کردند ،نامی و لقبی پیدا می کردندو در هر شهرو ولایتی آنها را بنامی دیگر می خواندند واما همه درمعنی یکی هستند.(طوسی،310:1389).تا مدت ها پس از دعوت اسماعیلیان در ایران ،جهت دعوت و عقاید آنان با سایر اسماعیلیان،یکسان بود هرچند نام های متفاوتی بر آنان نهاده می شد :سبعی،رافضی ،باطنی،قرمطی و تعلیمی از جمله این نام ها بودند .

کثرت این نام ها و عنوان ها که از سوی دیگران و اغلب مخالفان به آن ها داده می شد ،حاکی از اهمیت این فرقه در قرون گذشته از قرن سوم تا هفتم هجری و موقعیت سیاسی و فکری متفاوت آنها بوده است

فهرست وضعیت اجتماعی اسماعیلیان ایران از مشروطه تا پایان پهلوی:

-۱- تبیین مسأله ی پژوهش و اهمیت آن
۱-۱-۱کلیدواژه ها.
۱-۲-اهداف پژوهش
۱-۳- پرسش ها و فرضیه ها.
۱-۳-۱پرسش ها
۱-۳-۲-فرضیه ها
۱-۴- روش تحقیق و مراحل آن
۱-۵- معرفی و بررسی گزیده ای از منابع
۱-۵-۱- کتاب های خاطرات و سرگذشت نامه
۱-۵-۲-منابع تاریخی.
۱-۵-۲-تحقیقات تاریخی
فصل دوم: حضور اسماعیلیان در ایران از ابتدا تا آغاز انقلاب مشروطه۱۲۸۵ش/۱۹۰۶م
۲-۱-آغاز دعوت اسماعیلیان در ایران و اولین داعیان آن ها.
۲-۲- دعوت جدید.
۲-۲-۱ – نزاریان و قلعه نشینی
۲-۲-۲حکمرانان اسماعیلی نزاری در الموت(۴۸۳-۶۵۴/۱۰۹۰-۱۲۵۶) و وضعیت اجتماعی اسماعیلیان آن دوران.
۲-۲-۳-فدائیان اسماعیلی.
۲-۲-۴- حمله مغول و فتح قلاع اسماعیلیه
۲-۲-۵-دوران اختفاء مجدد اسماعیلیان.
۲-۲-۶-دوران احیای انجدان
۲-۲-۷-امامان اسماعیلی که در ایران حکومت کردند
۲-۲-۸-حکومت امامان اسماعیلی در مرکز ایران.
۲-۲-۸-۱-حکومت و شورش آقاخان محلاتی(آقاخان اول) در کرمان
۲-۲-۸-۲-مسئله بازگشت آقاخان به ایران.
۲-۲-۸-۳-اسماعیلیان ایران پس از رفتن آقاخان اول به هند..
۲-۲-۹-آقاخان دوم (آقاعلی شاه).
۲-۲-۱۰-بررسی مقایسه ای ائمه اسماعیلیان قاسم شاهی و محمدشاهی.
فصل سوم: اسماعیلیان ایران از آغاز مشروطه تا پایان پهلوی اول۱۲۸۵-۱۳۲۰ش/۱۹۰۶-۱۹۴۲م
۳-۱-آقاخان سوم.
۳-۱-۱-شخصیت سیاسی آقاخان سوم..
۳-۱-۲-آقاخان سوم و رابطه او با انگلیس.
۳-۱-۳-آقاخان سوم و رابطه او با ایران.
۳-۱-۴-آقاخان ها و لذائذ دنیوی.
۳-۱-۵-قانون۱۹۰۵م آقاخان سوم.
۳-۱-۶-سیاست تجددگرایی آقاخان سوم در ایران
۳-۳-جماعت خانه.
۳-۴-مدارس اسماعیلیان
۳-۵- آئین ها و مراسم اسماعیلیان.
۳-۶- روابط اسماعیلیان.
۳-۶-۱- رابطه اسماعیلیان ایران با یکدیگر
۳-۶-۲-رابطه اسماعیلیان ایران با اثنی عشری های ایران.
۳-۶-۳-رابطه اسماعیلیان ایران با اسماعیلیان خارج از ایران.
۳-۷-اسماعیلیان و احکام دینی.
فصل چهارم :وضعیت اجتماعی اسماعیلیان ایران از ابتدای دوران پهلوی دوم تا آغاز انقلاب اسلامی ایران ۱۳۲۰-۱۳۵۷ ش/ ۱۹۴۲-۱۹۷۹م
۴-۱-آقاخان سوم و رابطه او با پهلوی دوم…
۴-۲-سال های پایانی امامت آقاخان سوم و نزاع برسر جانشینی او.۶۴
۴-۳-آقاخان چهارم .
۴-۳-۱-آقاخان چهارم و رابطه او با دولت پهلوی.
۴-۳-۲-شبکه توسعه آقاخان.
۴-۴-وضعیت رهبری اسماعیلیان ایران.
۴-۴-۱-دو کمیته در ایران جهت رسیدگی به امور اسماعیلیان .
۴-۴-۲-آموزش مذهبی اسماعیلیان
۴-۵- فرقه های فرعی اسماعیلیان ایران در دوره معاصر
۴-۵-۱-مرادمیرزائی.
۴-۵-۲-طرفداران تیمسار شاه خلیلی
۴-۶- جشن ها و اعیاد اسماعیلیان
۴-۶-۱-اعیاد اسلامی.
۴-۶-۲-اعیادشیعیان
۴-۶-۳- اعیاد اسماعیلیان
۴-۷-شهرها و روستاهای محل سکونت اسماعیلیان در ایران.
۴-۷-۱-اسماعیلیان شهرها و روستاهای مرکزی ایران.
۴-۷-۲-اسماعیلیان جنوب ایران
۴-۷-۳- اسماعیلیان استان خراسان.
۴-۸ نتیجه
جدول شماره ۱، فهرست اسامی امامان اسماعیلی که در ایران امامت کردند.
جدول شماره ۲، فهرست اسامی امامان نزاری قاسم شاهی.
نقشه شماره ۱، محل های سکونت اسماعیلی ها در ایران.