zip

ژوئن 5, 2017

افت تحصیلی دانش آموزان و شیوه های موثر مقابله با آن

آموزش وپرورش جبرانی خدمات حمایتی آموزش متقابل جنبش- های اجتماعی مبارزه بانابرابری ها ازجمله روش های اصلاحی ودرمانی کشورهای پیش رفته برای مقابله با افت تحصیلی است .ازوظایف اساسی آموزش وپرورش عمومی درهرکشورانتقال میراث فرهنگی جامعه پرورش استعدادهای دانش آموزان وآماده سازی آنان برای شرکت فعال درجامعه است .عدم موفقیت نظام های آموزشی در انجام این رسالت مهم دربسیاری ازمواقع به صورت افت یا شکست تحصیلی بروز می کند که شامل کیفیت ضعیف یادگیری دانش آموزان تکرار پایه وترک تحصیل است.

افت تحصیلی دانش آموزان

ارائه آموزش وپرورش یکسان برای همه ی دانش آموزان به رغم تفاوت های فردی مسائل ومشکلات عاطفی درخانواده وتفاوت اجتماعی اقتصادی وبه خصو فرهنگی خانواده ها می تواند از دلایل ایجادکننده ی افت تحصیلی محسوب شود.از آنجا که تفاوت فرهنگی خانواده ها در شهرهای بزرگ کشورهای درحال رشد غالبا بارز و آشکاراست نظام آموزش وپرورش نمی تواند برای همه ی طبقات اجتماعی کارآیی لازم راداشته باشد ازاین روبسیاری از کودکان نوجوانان به خصوص درمناطق محروم به رغم هوش واستعدادازادامه ی تحصیل باز می مانند.

شکی نیست که جلو گیری ازافت تحصیلی ازنظرفردی واجتماعی امری لازم است زیراهرفرددرجامعه حق داردکه در استعداد خودازمواهب وامکانات آموزشی برخودار شود.

ازآن گذشته این امرازاتلاف هزینه های به کاررفته برای آموزش وپرورش جلوگیری کرده جامعه رااراستعدادهاو توانایی های یکایک افراد برخودارمی سازد

مقابله باافت تحصیلی درکشورهای آسیا

بررسی مسائل آموزش وپرورش دربرخی ازکشورهای آسیا

ازطرف گزارش ها نشان میدهد که این کشورها نیزدرزمینه

عوامل بازدارنده ی تدوام تحصیلات دانش آموزان باکشورما

مسائل مشترکی دارنداین تحقیقات به این واقعیت است هرجا فقر بیشتر

باشدشکست تحصیلی نیزعمیق است.این گزارشها

راهبردهاوا قدا ما تی راکه ا ین کشورها برا ی مبارزه با پدیده ی افت وترک تحصیلی انجام داده اندونتایج موفقیت- آمیزاقدامات انجام شده رامنعکس می کند

برخی راهبردهای موفقیت آمیز کشورهای آ سیا درزمینه ی جلوگیری ازافت تحصیلی به شرح زیر است.

اقدام های سازمانی

دربین اقدام های سازمانی ارتقای اتوماتیک دانش آموزان از همه را یج تراست.درا ین روش به دا نش آموزان اجازه می دهندکه بدون گذارندن امتحان به کلاس بالاتربرونداین کارباعث می شودکه کودکان قشرهای محروم بتوانندلااقل یکد دوره تحصیلی رابه پایان برسانند بدیهی است چنین برخوردی به همراه اقدامات تربیتی وبه کار گیری معلمان باصلاحیت انجام می گیرد تاهمه ی کودکان بتوانندباسطح مورد انتظارکلاس پیش روندجای گزینی ارزش یابی مستمربه جای امتحانات مقطعی ازاقداماتی است که قدرت نگهداری مدرسه راافزایش می دهد.

اقدام های تربیتی

اقدامات تربیتی شامل توسعه ی مراکزتربیت معلم به عنوان قدم اصلی برای تضمین کار آیی نظام و موفقیت تحصیلی دانش آموزان بهبودبرنامه های آموزش ضمن خدمت ونیز گسترش دوره های پیش دبستانی به خصوص درمحله هاو

مناطقی است که کودکان به علت فقرفرهنگی ومشکلات اقتصادی اولیا آمادگی ادامه ی تحصیل موفقیت آمیزدر ندارند اقدام های انگیزشی ومادی- این اقدامات شامل تغذیه ی رایگان استفاده از لباس ولوازم-

التحریررایگان به خصوص برای دختران مناطقی است که حضور آنان درمدرسه نسبت به پسران کم تر است سایر اقدام هاشامل اهدای بورس وهزینه ی تحصیلی وارائه ی امکانات خاص مانند دوچرخه به دانش آموزان روستاهای

دورافتاده برای حضور درمدرسه است.

مشارکت اولیا وجامعه ی محلی

جلب مشارکت اولیا به منظورعلاقمند کردن آنان به تحصیل ودرنتیجه جلوگیری ازافت تحصیلی فرزندا نشان انجام می گیرد .

تشریک مساعی اولیا شامل شرکت فعال آنان درانجمن های اولیا ومربیان وکمک گرفتن ازآن ها دراداره ی کلاس و مدرسه تا ساختن یا تجهیز مدرسه به کمک خودآنان می باشد

اقدام های غیر رسمی

اقدامات غیررسمی به منظور حفظ ونگهداری دانش آموزان درمدرسه وجلوگیری ازترک تحصیل بااستفاده از امکانات محلی وایجاد فضاهای آموزشی اضافی انجام می گیردبرای مثال نهادهایاسازمان هامی توانند به عنوا ن مکمل عمل کنندودربخشی ازمسئولیت های مدرسه شریک شوند .اکثراقدام -های فوق بر این فرض قرار گرفته است که دانش آموزان معمولا به دلیل مضیقه های مادی دچارعقب ماندگی تحصیلی وترک- تحصیل می شوندبه این ترتیب اگرازنظرمادی تامین شونددرمدرسه می مانند وموفق هم می شوند دیگراین که اختلاف فرهنگ کودکان بافرهنگ غالب درمدرسه به شکست تحصیلیمنجرمی گردد بنابراین باید در کاهش این اختلاف وپرکردن فاصله ی بین دوفرهنگ کوشید. البته بر اساس آمارهای بین المللی طی چند سال اخیرپیشرفت های زیادی دراین مناطق چه درسطح آموزش کودکان وچه ازنظرحفظ ونگهداری آنان درمدرسه حاصل شده واین اقدا ها دربعضی مناطق به خصوص دربرخی ازایالات هندوستان بسیار موفقیت آمیزبوده است. امابه هر حال مساله ی افت تحصیلی به قوت خود باقی است واقدام های فوق نتوانسته به ریشه- کن کردن وحتی کاهش قابل توجه ملا حظه ی این معضل بینجامد

افت تحصیلی درغرب وشیوه های مبارزه با آن

مطالعات مربوط به افت تحصیلی درغرب بسیارفراوان بوده واعتبارات

قابل توجهی برای تحقیق درزمینه ی رفع این مشکل اجتماعی اختصاص

داده شده است مطالعات مزبورهم در زمینه ی عوامل ایجادکننده ی افت

تحصیلی است وهم روش های پیش گیری ومقابله باآن رامورد بررسی

قرار می دهد. دربررسی تحقیق های انجام شده درغرب سه گرایش عمده

درزمینه ی توضیح ومقابله بااین رخداد اجتماعی وجود دارد:

الف- افت تحصیلی وعوامل فردی

درشروع قرن بیستم عقب ماندگی تحصیلی را به طور عمده ناشی از

عوامل فردی دانسته خصوصیات شخصیتی کمبودهای ذهنی اختلالات

روانی وعاطفی را ازعوامل عمده ی شکست تحصیلی دانش آموزتلقی می کردند درآن زمان اعتقاد براین بود که اگرباوجودامکاناتی که برای

برخوداری ازآموزش وپرورش دراختیارکودک قرارمی گیرداونتواندبه

موفقیت تحصیلی دست یابد این امرناشی ازتنبلی یا عقب ماند گی ذهنی

اوست . اما افزایش تقا ضا برای آموزش وپرورش ودرنتیجه شکست تحصیلی گروهای عظیمی ازدانش آموزان قشرهای آ سیب پذ یرجامعه

وهم چنین مطالعاتی که درموردعلل شکست تحصیلی انجام گرفت عامل

فردی رابه عنوان مهم ترین دلیل شکست تحصیلی مورد تردید قرارداد

ب- افت تحصیلی وکمبودهای خانوادگی

ازاوا سط قرن بیستم به تد ریج شکست تحصیلی نه به عنوان پد یده ای

فردی که به عنوان مساله ای اجتماعی مورد توجه کشورهای غربی قرار

گرفت دراین موردمی توان به تحقیقات کلمن درآمریکا تحقیقات پلادن در

انگلستان درمورد کود کان یازده سال به بالا و تحقیقات دفتر بین المللی تعلیم وتربیت درزمینه ی نا برا بری فرصت های آموزشی ا شاره کرد .

تحقیقات فوق بدون این که نقش عوامل وخصوصیات فردی را نفی کندبر

شرایط اجتماعی –اقتصادی وکمبودانگیزه درمحیط خانواده وروش های

تربیتی نامناسب تاکید کرده رابطه ی مستقیمی رابین وضعیت اقتصادی

اجتماعی خا نواد ه و شکست تحصیلی جست وجو می نما ید این تلقی ازشکست تحصیلی باعث به وجود آمدن مدل ها روش های اصلا حی

وجبرانی خاصی شد که میلیون ها دلار هزینه دربرداشت دراین دوران

اعتقاد براین بود که فرزندان طبقات محروم جامعه به علت شرایط خاص

خانوادگی دچار کمبود هایی ازنظرهوش اکتسابی ورشدکلامی واجتماعی

هستند ومدرسه باید بتواند این کمبودهای خانواده های محروم را جبران کنداین طرز تفکروظهورآموزش وپرورش جبرا نی نیز برپایه ی چنین

فلسفه ای قرار دارد که شکست تحصیلی ناشی ازکمبود های فرهنگی

یادگیرنده است بنابراین مدرسه وسیا ست های حاکم برآن هنوز مورد

سوال قرار نگرفته بود .

ج- افت تحصیلی وعوامل درون مدرسه

درغرب علت شکست تحصیلی راناشی ازعوامل درون سازمانی یعنی عوامل مربوط به مدرسه می داند . جریان فکری فوق نقش گزینشی مدرسه رامورد انتقاد قرار می دهد نقشی که به طرد ومحروم کردن

گروها ی بی شما ری از دانش آموزا ن می ا نجا مد دراین زمینه جامعه شناسانی مانند بورد یو وپا سرون واستا بله وبود لو درفرانسه از پیشگاما ن این جریان فکری هستند که به عدم تناسب مدرسه با شرایط

امکانا ت ونیازهای کودکان محروم تاکید کردند واعلام داشتند که مشکل اصلی درنا سازگاری دانش آموزان بامحیط مدرسه وبرنامه های آموزشی آن نیست واشکال اساسی به ناتوانی مدرسه درسازگارکردن خودباکودکان

طبقات محروم جامعه ونیازهای آنان برمی گردد .

قرار دارد مدرسه رابامعیارها ونظام ارزش یابی آن محکوم کردند وبه عنوان عامل اصلی تبعیض اجتماعی و مسئول طبقه بندی کردن افراد جامعه معرفی نمودند . بورد یو می گوید مدرسه ا بتدا یی که باید عامل اصلی برقراری تساوی اجتماعی باشد خود درحقیقت بزرگ ترین عامل تبیعض است . مدرسه ی ابتدایی ابزارپیشرفت وترقی کودکان طبقه ی مرفه می باشد وبر اساس فرهنگ طبقه ی متوسط وانتظارات این طبقه شکل گرفته است.

این جریان فکری محتوا و روش های آموزش وپرورش روابط حاکم برمدرسه نظام ارزش یابی انتظارات ومقررات مدرسه را زیر سوال قرار داد واعلام کردکه مدرسه نقش گزینشی داردوبرای کسانی مناسب است که پیش ازاین که قدم به صحن مدرسه بگذارند ازمحیط خانوادگی وروش های تربیتی خاصی بهره مند بوده اند اما کودکان طبقه ی محروم باعدم آمادگی قبلی باتجربیات ناموفق وتلخ مدرسه با پیش داوری وانتظار منفی معلمان باانتظارات خشک ساختار سلسله مراتبی مدرسه نمی تواند رابطه ای مثبت بادرس وتحصیل برقرار کنند ودرنتیجه بااز دست دادن اعتماد به نفس خود دچار عقب ماندگی تحصیلی می شوند . شیوه های برخورد باپدیده ی افت تحصیلی در غربدرکشورهای غرب براساس تفکرات فوق وجریان های فکری متفاوت برخوردهای گوناگونی بامساله ی افت تحصیلی صورت می گیرد که این برخوردها دردو خط فکری مختلف وبر دو پایه استوار است .

الف- روش های ترمیمی وجبرانی مقابله با افت تحصیلی

هدف از اجرای این روش ها ازیک سو جبران کمبودهای اجتماعی فرهنگی دانش آ موزان وکاهش تفاوتی است که بین دانش آموزان طبقات اجتماعی مختلف وجود دارد وازسوی د یگر تلاش درجهت افزا یش بازدهی نظام آموزشی است. اکثر این برنامه ها دانش آموزان را زیر پوشش قرار می دهد اما گاهی اولیا ومعلمان را نیز به منظور تضمین اثر بخشی بیش تر برنامه به مشارکت می طلبد .

ب- روش های تغییروتحول بنیادی مدرسه

جریان های فکری فوق مدرسه رابه عنوان وسیله ای ممتاز برای ایجاد تغییر وتحول درجامعه تلقی می کند به شرط اینکه مدرسه بتواندبا تغییر بنیادی درهدف ها برنامه ها روش هاو روابط حاکم خود را تغییر دهد وبانیازهای رشد وزندگی دانش آموزان طبقات اجتماعی مختلف تطبیق یابد بدین ترتیب بر خلاف روش های جبرانی که غالبا کودک رابامحیط سازگار می کند هدف از جنبش فکری اخیر این است که مدرسه را از پیشگامان فکری این مکتب می توان به مربیانی مانند دکتر دکرولی راجرز وفرنه اشاره کرد که درنیمه ی دوم قرن اخیر بسیاری ازتحولات آموزش وپرورش ازافکار وا یده های آنان سرچشمه گرفته است . البته مدل ها یی که با الهام دانشمندان مزبور در دو دهه ی اخیرتوسعه پیدا کرده است لزوما برای مبارزه با افت تحصیلی نیست اما پیام اصلی آنان این است که همه ی کودکان می توانند موفق شوند مشروط براین که نوع آموزش وپرورش ارائه شدهدر مدرسه با نیازهای رشدانگیزه وتوانایی های کودکان سازگار باشد .

از بین مدل هایی که در این خط فکری مطرح شده است ورواج یافته است می توان آموزش وپرورش انسان گرا –آموزش پرورش انفرادی شده –آموزش وپرورش کمال گرا یا آموزش موفقیت گرا را نام برد .

بدیهی است این دو دید گاه چه از لحاظ نظری وچه از لحاظ ایدئولوزیکی کاملا تفاوت دارد . آنان که با مشروعیت بخشید ن به مدرسه در تلاش هستند که به بازده آن بیفزایند با محققانی که می کوشند مدرسه را تغییر دهند تا جامعه وروابط حاکم در آن تغییر کند تصورشان از کودک از هدف های تربیتی ونقش مدرسه متفاوت است .