اثرات بالقوه کاربری اراضی بر یکپارچگی اکولوژیکی و زون بندی مناطق حفاظت شده : پایان نامه ارشد مهندسی کشاورزی منابع طبيعي- محيط زيست
کشور عزیزمان ایران با توجه به تنوع اقلیم ، آب و هوای مطبوع و اراضی وسیعی که در اختیار دارد در صورت مدیریت در عرصه کشاورزی میتواند یکی از قطب های بلامنازع کشاورزی دنیا باشد و با پرورش دانش آموختگان خبره در گرایش های مختلف رشته کشاورزی میتوان به این مهم نایل آمد.دیجی لود در ادامه به معرفی پایان نامه های کارشناسی ارشد رشته کشاورزی میپردازد. پایان نامه حاضر با عنوان” اثرات بالقوه کاربری اراضی بر یکپارچگی اکولوژیکی و زون بندی مناطق حفاظت شده (مطالعه موردی پناهگاه حیات وحش قمیشلو)” با گرایش مهندسي منابع طبيعي- محيط زيست و با فرمت Word (قابل ویرایش) تقدیم شما دانشجویان عزیز میگردد.
چکیده اثرات بالقوه اثرات بالقوه کاربری اراضی کاربری اراضی بر یکپارچگی اکولوژیکی و زون بندی مناطق حفاظت شده (مطالعه موردی پناهگاه حیات وحش قمیشلو):
همه کشورها، مناطق حفاظتشده را بهمنظور حفظ دائمی وضع زندگی و طبیعی آنها و همچنین ایجاد محیط مناسب برای تکثیر و پرورش جانوران وحشی و رشد رستنیها در شرایط کاملاً طبیعی تحت حفاظت قرار میدهند. اما بعد از برقراری این مناطق مدیران همچنان با چالشهایی روبرو هستند. یکی از اقداماتی که در سرتاسر دنیا به این منظور صورت میگیرد، زونبندی میباشد. زون بندی یک ابزار کلیدی توصیه شده برای مدیریت مناطق حفاظتشده است. بااینحال عدم زون بندی در بسیاری از کشورهای درحالتوسعه رایج است و این مناطق برای رسیدن به اهدافی که برای آنها طراحی شدهاند، دچار مشکلات بزرگی میشوند. یکی از مشکلاتی که بعد از زونبندی ممکن است مناطق حفاظتشده با آن روبرو شوند اثرات کاربریهای پیرامون این مناطق روی این مناطق است. بنابراین لازم است در مطالعات، خصوصاً مناطق حفاظتشدهای که نزدیک مراکز جمعیتی هستند، محیط پیرامونی را در نظر گرفته شود.
در این مطالعه که در پناهگاه حیاتوحش قمیشلو در استان اصفهان انجام شده است، اثرات این کاربریهای روی زونها مورد بررسی قرار گرفته است. به این صورت که ابتدا منطقه مورد مطالعه یکبار بدون در نظر گرفتن محیط پیرامونی و یکبار هم با در نظر گرفتن کاربریهای محیط پیرامونی در بافر 10 کیلومتر زونبندی شده است. سپس این دو نوع زونبندی باهم مقایسه شد.
در این مطالعه جهت شناسایی کاربریها، از تصویر ماهواره لندست 8 سنجنده OLI استفاده شده است. برای زونبندی با استفاده از روش ارزیابی چند معیاره (MCE) مبتنی بر فرآیند تحلیل سلسلهمراتبی (AHP) برای وزنده ی معیارها و روش ترکیب خطی-وزنی برای تلفیق لایه ها استفاده گردید. برای استانداردسازی معیارها نیز از روش فازی استفاده گردید. بعد از تهیه نقشه زونها با استفاده از روش MOLA نقشه نهایی زونها برای هر دو نوع زونبندی تهیه گردید. در این مطالعه از 113653 هکتار مساحت منطقه مورد مطالعه، 25% برابر با 25/28413 هکتار به زون امن، 60% برابر با 8/68191 هکتار به زون حفاظت، 8% برابر با 10228 هکتار به زون تفرج گسترده، 5% برابر با 53/1136هکتار به زون تفرج متمرکز و گسترده و 5% برابر با 6/5682 هکتار به زون بازسازی تعلق گرفت. زون فرهنگی نیز با یک بافر 500 متری در اطراف آثار باستانی روی نقشه نهایی منطقه مشخص شده است.
نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد که حضور کاربریهای اطراف پناهگاه قمیشلو باعث جابجایی مکانی زونها شده است. بهطوریکه قسمت غربی زون امن حذف شده و به سمت شرق پناهگاه کشیده شده است و جای زون امن در قسمت غربی به زون حفاظت تعلق گرفته است. زونهای تفرج گسترده و متمرکز نیز با کمی تغییر از قسمت میانی پناهگاه کاسته شده و به سمت غرب پناهگاه اضافه شدهاند. زون بازسازی کمترین تغییر را در خود نشان داده است.
کلیات
افزایش جمعیت و گسترش زیستگاههای انسانی از عوامل مهم انقراض شمار زیادی گونه ها در این کره خاکی بشمار میرود. بهطوریکه در دو قرن اخیر جمعیت انسان از 1میلیارد به 6 میلیارد نفر و وسعت زیستگاههای انسانی از 10 به 25 درصد گسترش یافته است. نتیجه این روند افزایش مصرف منابع طبیعی و کاهش تنوع زیستی است. بهطوریکه میزان انقراض گونه ها در قرن بیستم 100 الی 1000 برابر نرخ انقراض طبیعی گونه ها شده است. این موضوع سبب شد تا انسان بهمنظور استفاده از ارزشهای سودمند و ذاتی طبیعت اقدام به حفاظت آن کند.
نتیجه چنین تلاشی منجر به پیدایش و شکلگیری 17000 منطقه با عناوین مختلف حفاظتی در کشورهای جهان شده است که در مجموع حدود 10 درصد سطح خشکیهای کره زمین را دربر میگیرند [13]. بدون تردید پارکها و مناطق حفاظتشده سنگ بنای استراتژی جهانی حفاظت از تنوع زیستی هستند، به همین دلیل ما شاهد گسترش سهم سرزمینهای حفاظتشده و پارکها هستیم ]55[.
پارکهای ملی و بهطورکلی زیستگاههای زیستکره میراثهای باارزش طبیعی هر سرزمین و کشور محسوب میشوند که مبین گسترهای از اکوسیستمهای دستنخورده، تنوع عظیمی از گونههای گیاهی و جانوری، سیمای منحصربهفردی از چشم اندازها، عوارض زمین و آثار تاریخی فرهنگی بیشمار و دارای ارزشهای اقتصادی، آموزشی، پژوهشی و تفرجگاهی دیگر در گسترهای نهچندان وسیع میباشد [12]. اصولاً موجودیت پارکهای ملی به واسطه وجود منابع ارزشمند زیستی، فیزیکی، تاریخی فرهنگی، تفرجگاهی، زیباشناسی و … است، تا بتوان با مدیریت آنها به اهداف حفاظتی، پژوهشی، آموزشی، تفرجی دست یافت. همچنین
فرایند مدیریت چیزی بیش از حفاظت صرف گونهها و انتخاب مناطق حمایت شده است و در این روند باید علاوه بر حفاظت زیستمندان، تدارک فعالیتهای پژوهشی آموزشی و تفرجی و مدیریت آثار باستانی فرهنگی نیز در نظر گرفته شود [14]. لذا بعد از برقراری مناطق حفاظتشده و پارکها، مدیران هنوز با چالشهای متعددی برای حفظ شرایط اکولوژیکی و تنوع زیستی مواجهاند [56]. فرایندها، موجودات زنده، و انرژی که در میان این اکوسیستمها وجود دارند اغلب به سمت استفادههای غیر حفاظتی کشیده شدهاند. در حال حاضر به واسطه فعالیتها و کاربریهای انسانی ساختار بسياري از منظرها تغيير كرده و الگوهای جديدي را بهوجود آورده است. اين الگوها روي تنوع و بسياري از پدیدههای اکولوژیکی منظر نظير جابه جايي جانوران، زادآوري، فرسايش و … تأثير دارد [18].
فعالیتهای انسان میتواند باعث قطع جریان اکولوژیکی بین مناطق حفاظتشده و پارکها شود، بنابراین تغییر در الگوهای فعالیتهای انسانی در اطراف مناطق حفاظتشده و پارکها یک موضوع مهم برای مدیران این نواحی است. تخریب و تکهتکه شدن زیستگاه علل عمده از دست دادن گونه ها در سطح جهان هستند و بسیاری از مناطق حفاظتشده و پارکها در حال از دست دادن تنوع زیستی خود به دلیل فعالیتهای انسانی در اطراف خود هستند. این روند نشان دهنده نیاز به درک بهتر از اثرات زیستمحیطی تغییر کاربری در اطراف پارکهاست ]55[.
یک استراتژی برای مدیریت استفادههای چندگانه درون و اطراف مناطق حفاظتشده، زون بندی است، یک رویکردی که در آن مرزهای فضایی برای شناسایی مناطق با درجات مختلف فشارهای مجاز انسانی ترسیم میشوند [50]. زونبندی یک ابزار کلیدی توصیه شده برای مدیریت مناطق حفاظتشده [57] و یک روشی است که میتواند تضادها را بهوسیله پارتیشنبندی سیمای سرزمین در واحدهای کاربری اراضی مختلف که فعالیتهای انسانی را در سطوح مختلف مدیریت میکند، کاهش دهد [62]. با اینحال عدم زونبندی در بسیاری از کشورهای درحالتوسعه متداول است و این مناطق برای رسیدن به اهدافی که برای آنها طراحی شده است دچار مشکلات بزرگی میشوند [59]. پس برای تضمین و تحقق اهداف مناطق حفاظتشده در چارچوب ابعاد گوناگون حفاظتی، پژوهشی، آموزشی و تفرجی، اعمال مدیریت از طریق تهیه طرحهای جامع پارکداری ضروری است و برای تأمین چنین اهدافی، شناسایی تفکیک زونها و تدوین برنامه های مربوطه بهمنظور مدیریت علمی پارکها امری اجتنابناپذیر است [15].
در این مطالعه پناهگاه حیاتوحش قمیشلو با توجه به کاربریهای اطراف آن زونبندی خواهد شد. پناهگاه حیاتوحش قمیشلو به دلیل قرار گرفتن در بین شهرهایی ازجمله اصفهان، علویجه، شاهینشهر، نجفآباد و مورچهخورت تحت تأثیر فعالیتها و کاربریهای انسانی قرار دارد. فعالیتهایی مانند کشاورزی، صنایع، سکونتگاه های انسانی و حتی جادهای که از وسط این منطقه میگذرد. بنابراین در این مطالعه سعی میشود تأثیر این فعالیتها در تعیین محل و نوع زونها نمایان شود. به همین خاطر یک بافر 10 کیلومتری اطراف پناهگاه به منطقه مطالعه اضافه خواهد شد و زون بندی در دو مرز یکی بدون بافر و دیگری همراه بافر انجام خواهد شد.
ضرورت تحقیق
پناهگاه حیاتوحش قمیشلو بهعنوان یک زیستگاه ارزشمند، گونه های متعدد از پستانداران خصوصاً کل و بز، قوچ و
میش و آهو را در خود جای داده است. بهعلاوه پستاندارانی نظیر پلنگ، روباه، کفتار، گربه وحشی، گورکن راهراه، شغال، خرگوش، کاراکال، تشی، موش و جربیل در این پناهگاه دیده میشوند. این منطقه همچنین زیستگاه انواع پرندگان و خزندگان میباشد. بنابراین لازمه حفاظت و مدیریت صحیح این پناهگاه اجرای طرح زونبندی در این منطقه میباشد [39].
از طرفی باید به این موضوع توجه نمود که اطراف مناطق حفاظتشده و کاربریهای موجود در نواحی پیرامونی، بر روی این مناطق بسیار اثرگذار هستند. مطالعات اقتصادی اجتماعی پارک و حاشیه آن حاکی از آن است که تا قبل از سال 1336 افرادی در قالب زندگی روستایی در پارک میزیستند و پس از اعلام حفاظت این مکان را ترک نمودند ولی حضور آنها در قالب بهره برداریهای زراعی و دامی اثرات تخریبی شدیدی در حواشی پارک بهجای گذارده و میگذارد [15]. بنابراین به نظر میرسد بایستی در زون بندی مناطق حفاظتشده، حداقل در این مناطق محیط پیرامونی را نیز در نظر بگیریم تا بتوانیم تا حد امکان از آثاری که بر روی زیستگاه جانوران دارند بکاهیم.
اهداف تحقیق
هدف این مطالعه زونبندی پناهگاه حیات وحش قمیشلو با درنظر گرفتن کاربریهای اطراف و بدون درنظر گرفتن کاربریهای اطراف آن و سپس مقایسه این دو نوع زونبندی میباشد. بطوری که از طریق این مقایسه میزان اثر کاربریهای پیرامون پناهگاه، بر روی زونها مشخص شود.
فهرست مطالب
فهرست مطالب هشت
فهرست جداول یازده
فهرست اشکال دوازده
چکيده 1
فصل اول: مقدمه
1-1- کليات 2
1-2 ضرورت تحقیق 3
1-3 اهداف تحقیق 4
فصل دوم: تعاریف و بررسی منابع
2-1 ماهواره لندست 6
2-2 مناطق حفاظتشده 6
2-3 زونبندی 8
2-3-1 تعاریف زونها 8
2-4 کاربری و پوشش اراضی 10
2-5- سنجش از دور 10
2-6 آماده سازی تصاویر ماهوارهای برای تهیه نقشه 11
2-7 طبقهبندی اطلاعات ماهوارهای 11
2-7-1 طبقهبندی نظارتشده 11
2-7-2 طبقهبندی نظارتنشده 11
2-8 ارزیابی توان اکولوژیکی 12
2-9 روشهای ارزیابی توان اکولوژیکی محیطزیست 12
2-9-1 روشهای ارزیابی یک معیاره 12
2-9-2 روشهای ارزیابی دو معیاره 12
2-9-3 روشهای ارزیابی چند معیاره 13
2-10 تحلیل تصمیمگیری چند معیاره (MCDA 13
2- 11 روشهای تصمیمگیری چندمعیاره 13
2-11-1 روش نزدیکی به حد ایدهآل (Topsis 13
2-11-2 روش تحلیل سلسلهمراتبی (AHP 13
2-11-3 فرایند تحلیل شبکه 14
2-11-4 روش تسلط تقریبی 14
2-11-5 روش ارزیابی چندمعیاره 14
2-12 سیستم اطلاعات جغرافیایی 15
2-13 کاربرد GIS در ارزیابی چندمنظوره 15
2-14 مراحل روش ارزیابی چندمعیاره (MCE 16
2-15 انتخاب معیار 16
2-16 استاندارد سازی نقشه های معیار 17
2-16-1 انواع توابع عضویت 17
2-17 وزن دهی معیارها 18
2-18 تلفیق لایه ها با استفاده از روش ارزیابی چندمعیاره 20
2-19 تخصیص اراضی چندمنظوره (MOLA 22
2-20 مرور منابع 22
2-20-1 مطالعات داخلی 22
2-20-2 مطالعات خارجی 26
فصل سوم: مواد و روشها
3-1 منطقه مورد مطالعه 30
3-1-1 مناطق امن پناهگاه حیات وحش قمیشلو 32
3-1-2 تاریخچه منطقه 32
3-2 روش کار 33
3-2-1 تهیه مدل مفهومی 34
3-2-2 جمعآوری لایه های اطلاعاتی مورد نیاز 36
3-2-3 استانداردسازی معیارها 41
3-2-4 تعیین وزن معیارها با استفاده از روش AHP 41
3-2-5 تلفیق نقشه های معیار براساس روش ترکیب خطی وزنی 42
3-2-6 تخصیص زونها به واحدهای همگن 42
فصل چهارم: نتایج و بحث
4-1 تصحیح هندسی 44
4-2 تصویر رنگی کاذب 44
4-3 شناسایی کاربری و پوشش اراضی 45
4-3-1 تهیه نقشه پوشش اراضی 45
4-3-2 طبقهبندی کاربری اراضی 46
4-3 زیستگاه گونه های شاخص 47
4-4 استفاده از روش MCE برای زون امن 48
4-4-1 تلفیق لایه ها به روش ترکیب خطی وزنی و تهیه نقشه زون امن 49
4-5 استفاده از روش MCE برای زون حفاظت 51
4-5-1 تلفیق لایه ها با استفاده از روش ترکیب خطی- وزنی و تهیه نقشه زون حفاظت 52
4-6 استفاده از روش MCE برای زون تفرج گسترده 54
4-6-1 تلفیق لایه ها با استفاده از روش ترکیب خطی- وزنی و تهیه نقشه زون تفرج گسترده 55
4-7 استفاده از روش MCE برای زون تفرج متمرکز 55
4-7-1 تلفیق لایه ها با استفاده از روش ترکیب خطی- وزنی و تهیه نقشه زون تفرج متمرکز 56
4-8 استفاده از روش MCE برای زون بازسازی 57
4-8-1 تلفیق لایه ها با استفاده از روش ترکیب خطی- وزنی و تهیه نقشه زون بازسازی 58
4-9 زون فرهنگی 58
4-10 تخصیص زونها به واحدهای همگن 59
فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات
5-1 مقایسه زون امن با طرح جامع قمیشلو 62
5-2 مقایسه دو نوع زونبندی 64
5-2-1 مقایسه زون امن 64
5-2-2 مقایسه زون حفاظت 64
5-2-3 مقایسه زون تفرج گسترده و متمرکز 65
5-2-4 مقایسه زون بازسازی 65
5-3 مزایای درنظر گرفتن پیرامون مناطق حفاظت شده در مطالعه 65
5-4 پیشنهادها 67
پیوست 69
مراجع 75
فهرست جداول
جدول 2-1 مشخصات ماهواره لندست 8 6
جدول 2-2 شش طبقه اصلی مناطق حفاظتشده 7
جدول 2-3: مقیاسی برای مقایسه دوبهدو 19
جدول 3-1 مشخصات آزادراه عبوری از پناهگاه حیاتوحش قمیشلو 33
جدول 3-2 طبقات زیستگاه حیاتوحش 39
جدول 3-3 طبقات حساسیت به فرسایش 40
جدول 3-4 طبقات جهت 40
جدول 4-1 میزان همبستگی 6 باند اول تصویر منطقه مورد مطالعه 45
جدول4- 2 مساحت و درصد پوشش اراضی پناهگاه حیاتوحش قمیشلو با بافر 10 کیلومتر 46
جدول 4-3 مساحت و درصد کاربریهای مشاهده شده درون پناهگاه حیاتوحش قمیشلو با بافر 10 کیلومتر 47
جدول 4-4 وزن فاکتورها با استفاده از روش AHP برای زون امن 49
جدول 4-5 مدل مطلوبیت زون امن 49
جدول 4-6 وزن فاکتورها با استفاده از روش AHP برای زون حفاظت 51
جدول 4-7 مدل مطلوبیت زون حفاظت 52
جدول 4-8 وزن فاکتورها با استفاده از روش AHP برای زون تفرج گسترده 54
جدول 4-9 مدل مطلوبیت زون تفرج گسترده 54
جدول 4-10 وزن فاکتورها با استفاده از روش AHP برای زون تفرج متمرکز 56
جدول 4-11 مدل مطلوبیت تفرج متمرکز 56
جدول 4-12 وزن فاکتورها با استفاده از روش AHP برای زون بازسازی 57
جدول 4-13 مدل مطلوبیت زون بازسازی 58
جدول 4-14 وزن و مساحت اهداف در MOLA 59
جدول 4-15 وزن و مساحت تعیین شده برای منطقه حفاظتشده جهاننما در روش MOLA 61
جدول 5-1 میزان جابجایی زونها با یکدیگر در دو رویکرد 65
جدول 5-2 مقایسه دونوع زونبندی 66
فهرست اشکال
شکل 2-1 انواع توابع عضویت در منطق فازی 18
شکل 3-1 موقعیت جغرافیایی منطقه مورد مطالعه 32
شکل 3-2 مراحل انجام زونبندی در روش MCE 33
شکل 3-3 مدل مفهومی ارزیابی چندمعیاره 34
شکل 3-4 مدل مفهومی زون امن و زون حفاظت 35
شکل 3-5 مدل مفهومی زونهای تفرج گسترده و متمرکز 35
شکل 3-6 مدل مفهومی زون بازسازی 36
شکل 3-7 مدل مفهومی زون فرهنگی 36
شکل 3-8 فلوچارت روش کار 43
شکل4-1 نقشه طبقهبندی پوشش اراضی منطقه مورد مطالعه 46
شکل4-2 نقشه کاربری اراضی منطقه مورد مطالعه 47
شکل 4-3 نقشه زیستگاه گونه های شاخص پناهگاه حیات وحش قمیشلو 48
شکل4-4 نقشه زون امن با استفاده از روش ترکیب خطی-وزنی 50
شکل 4-5 نقشه زون حفاظت با استفاده از روش ترکیب خطی وزنی 52
شکل 4-6 نقشه زون گسترده با استفاده از روش ترکیب خطی-وزنی 55
شکل 4-7 نقشه زون تفرج متمرکز با استفاده از روش ترکیب خطی-وزنی 57
شکل 4-8 نقشه زون بازسازی با استفاده از ترکیب خطی- وزنی 58
شکل 4-9 نقشه زونبندی پناهگاه حیاتوحش قمیشلو به روش MOLA بدون در نظر گرفتن بافر 60
شکل 4-10 نقشه زونبندی پناهگاه حیاتوحش قمیشلو با در نظر گرفتن بافر 61
شکل 5-1 مقایسه زون امن طرح جامع با زون امن مطالعه حاضر 63
راهنمای خرید و دانلود فایل
برای پرداخت، از کلیه کارتهای عضو شتاب میتوانید استفاده نمائید.
بعد از پرداخت آنلاین لینک دانلود فعال و نمایش داده میشود ، همچنین یک نسخه از فایل همان لحظه به ایمیل شما ارسال میگردد.
در صورت بروز هر مشکلی،میتوانید از طریق تماس با ما پیغام بگذارید و یا در تلگرام با ما در تماس باشید، تا شکایت شما مورد بررسی قرار گیرد.
برای دانلود فابل روی دکمه خرید و دانلود کلیک نمایید.
ديدگاه ها