بررسي تنوع مورفولوژيک و کميت و کيفيت روغن گياه دانه روغني نوروزک : پایان نامه ارشد مهندسی کشاورزی زراعت و اصلاح نباتات

کشور عزیزمان ایران با توجه به تنوع اقلیم ، آب و هوای مطبوع و اراضی وسیعی که در اختیار دارد در صورت مدیریت در عرصه کشاورزی میتواند یکی از قطب های بلامنازع کشاورزی دنیا باشد و با پرورش دانش آموختگان خبره در گرایش های مختلف رشته کشاورزی میتوان به این مهم نایل آمد.دیجی لود در ادامه به معرفی پایان نامه های کارشناسی ارشد رشته کشاورزی میپردازد. پایان نامه حاضر با عنوان”بررسي تنوع مورفولوژيک و کميت و کيفيت روغن گياه دانه روغني نوروزک (Salvia leriifolia) ” با گرایش زراعت و اصلاح نباتات و با فرمت Word (قابل ویرایش) تقدیم شما دانشجویان عزیز میگردد.

چکیده بررسي تنوع مورفولوژيک و کميت و کيفيت روغن گياه دانه روغني نوروزک (Salvia leriifolia):

دانه هاي روغني ازمحصولات با ارزش كشاورزي و ماده اوليه صنايع روغن­كشي محسوب مي­شوند. کشور ما جزء کشورهاي واردکننده روغن مي­باشد و براي رفع اين کمبود باید کارهاي اصلاحي بيشتري صورت گيرد. راه حل ديگر معرفي گياهان دانه روغني جديد با خصوصيت سازگاري به شرايط ايران مي­باشد. نوروزك (Salvia leriifolia Benth.) گياهي پايا از تيره نعناع و بومي استان­هاي خراسان، سمنان و قسمتي از افغانستان است.

هدف اين پژوهش مقایسه سه تاريخ کاشت نیمه اول و دوم فروردین و نیمه اول اردیبهشت در شرايط اقليمي اصفهان، بررسي تنوع، سازگاري، ميزان عملکرد اقتصادي، کيفيت و کميت روغن گياه و بررسي صفات مورفولوژيک و فيزيولوژيک گیاه نوروزک بود. اين مطالعه بر روي يک توده بذر جمع‌آوري شده از خراسان جنوبي در سال‌هاي 1391-1393صورت گرفت. صفات مورفولوژيک و فيزيولوژيک از جمله تعداد برگ در بوته، ارتفاع بوته، تعداد شاخه گل دهنده، تعداد و وزن بذر در هر بوته در شرايط خودگشن و دگرگشن، ارتفاع شاخه گل‌دهنده، درصد اسانس، کميت و کيفيت روغن و ميزان ترکيبات فنوليک بررسي گرديد و اطلاعات مربوط به تمام بوته‌ها برداشت شد.

نتايج تجزيه واريانس نشان داد که تاريخ کاشت در بين صفات مورفولوژيک تنها بر روي تعداد شاخه گل‌دهنده، ارتفاع شاخه گل‌دهنده ، نسبت خودگشنی و قطر تاج‌پوش تاثير معني‌دار داشته است و از ميان صفات فيزيولوژيک بر روي صفات سبزینگی، کاروتنوئید، درصد روغن و درصد اسانس برگ تاثير معني‌داري داشت. روغن دانه گیاه با حدود 28 درصد حاوی بیش از 70 درصد اسیدهای چرب اولئیک و لینولئیک بود که احتمالا قابلیت استفاده خوراکی را خواهد داشت. با توجه به اينکه در اين پژوهش ميزان بذر توليد شده در شرايط خودگرده‌افشاني نسبت به شرايط دگر‌گرده‌افشاني، به ازاي تعداد شاخه گل‌دهنده برابر، کمتر مي‌باشد، اين گياه احتمالا دگرگرده‌افشان است که البته دگرگرده‌افشان اجباري نيست و داراي درصد کمتري خودگرده‌افشاني نيز هست. با توجه به تمامي صفات، احتمالا تاريخ کاشت دوم (نیمه دوم فروردین) براي کشت اين گياه در اصفهان قابل توصيه است.

کليات و اهداف بررسي تنوع مورفولوژيک و کميت و کيفيت روغن گياه دانه روغني نوروزک

دانه هاي روغني ازمحصولات با ارزش كشاورزي به شمار آمده و ماده اوليه صنايع روغن­كشي محسوب مي­شوند،كه نقش اساسي در تامين نيازهاي چربي، پروتئين و ويتامين در حيات موجودات زنده ايفا مي­كنند. کشور ما جزء کشورهاي واردکننده روغن مي­باشد و براي رفع اين کمبوداجرای فعالیت‌ها و کارهاي اصلاحي بيشتري در جهت افزايش کيفيت و کميت روغن ، اين گياهان ضرورت دارد. راه حل ديگر معرفي گياهان دانه روغني جديد با خصوصيت سازگاري به شرايط ايران و دارای توجیه اقتصادی مي­باشد.

مطالعه تنوع ژنتيکي فرايندي است که تفاوت يا شباهت گونه‌ها، جمعيت‌ها و يا افراد را با استفاده از روش‌ها و مدل‌هاي آماري خاص بر اساس صفات مورفولوژيک، اطلاعات شجره‌اي يا خصوصيات مولکولي افراد بيان مي‌کنند. اطلاع از ميزان تنوع ژنتيکي ژرم‌پلاسم و ارتباط ژنتيکي بين ژنوتيپ‌ها براي محافظت و استفاده از منابع ژرم‌پلاسم داراي اهميت خاصي است. اين اطلاعات مي‌تواند محققان را در انتخاب ترکيبات والديني مناسب براي بهره‌برداري حداکثر از مواد ژنتيکي موجود جهت توليد هيبريدهاي پرمحصول و جمعيت‌هاي در حال تفکيک ياري دهد. بررسي تنوع ژنتيکي در گياهان از طريق صفات مورفولوژيک يا بيوشيميايي همواره متداول بوده است [62].

تيره نعناع (Lamiaceae) حاوي بيش از4000 گونه مي­باشدكه اکثر آن­ها دارويي هستند [19]. سالويا، جنس مهمي است كه حدودا 900 گونه را در اين خانواده به خود اختصاص داده است [92]. در عرصه‌های طبیعی ايران براي اين جنس56 گونه گزارش گرديده است، که از اين تعداد13 گونه­ي آن بومي مي­باشد. سلوي (سالويا) از کلمه لاتين “سالوئو” به معني نجات و شفا بخشيدن مشتق مي­شود و احتمالا از بزرگترين جنس­هاي خانواده نعناع مي­باشد که چند ساله و غالبا نيز بسيار معطراست. اين جنس در مناطق گرم و معتدل جهان مشاهده مي­شود و گونه­هاي آن داراي خواص ضد­ميکروبي، ضد­سرطاني و ضد­تب مي­باشند [23].

نوروزك (Salvia leriifolia Benth. ) گياهي پايا از تيره نعناع و بومي استان­هاي خراسان، سمنان [26 و 96] و قسمتي از افغانستان است [19]. پراكنش اين گياه در اقليم فراخشك بياباني سرد، در ارتفاعات سنگلاخي، ارتفاعات كنگلومرايي و واريزه­هاي سنگي است‌. سازگاري اين گياه با انواع خاكها بالاخص خاكهاي سبك در شيب­هاي جنوبي بسيار بالا مي­باشد. اين گونه با گياهاني از قبيل درمنه، افدرا و پرند همراه است [41]. آبياري به صورت کرتي، بهترين روش زراعت اين گياه مي­باشد و عمق کشت مناسب جهت داشتن درصد بالاي سبز شدن و استقرار گياه بين1 تا5/1 سانتي­متر است. بيشترين جوانه­زني بذور در دماي بين 4 تا 8 درجه سانتي­گراد انجام مي­گيرد [23].

ميزان زادآوري در سال­هاي با بارندگي مناسب خوب بوده و در صورت حمايت گياه در سال اول، در سال­هاي بعد مي­تواند به خوبي در برابر عوامل اقليمي و نيز شرايط چراي دام مقاومت كند. با توجه به سازگاري و دامنه پراكنش وسيع آن، مي­تواند به عنوان يك گياه چند منظوره مورد حمايت قرار گيرد. برنامه ريزي براي جمع آوري بذر نوروزك، ضمن ايجاد اشتغال در مناطق پراكنش اين گونه، با ترويج و معرفي خواص دارويي آن و بازاريابي براي فروش به زراعي­كردن اين گونه كمك مي­کند [41].

گونه نوروزك داراي سه ويژگي مهم، مقاومت به خشكي، مقاومت در مقابل باد و مقاومت در برابر سرماي زمستان است و گياهي كم­توقع و كم هزينه به شمار مى­آيد [46]. شكل خاص برگ­ها به ويژه پرزهاي سفيد دو طرف برگ­ها و حالت چرمي آن، باعث مقاومت گياه به گرماي شديد تابستان مي‌شود و همچنين گسترده بودن بوته‌ي گياه روي سطح زمين موجب مقاومت آن در برابر بادهاي سوزان زمستان مي­شود [34].

برگ­هاي گياه غني از كلسيم، فسفر و آهن بوده و دانه و برگ آن داراي مقادير بالايي از پروتئين و اسيدهاي چرب است كه ارزش غذايي بالايي در تغذيه دام و انسان دارد [15]. اين گياه داراي خواص متعدد دارويي، آنتي­اكسيداني و تغذيه­اى است [46]. عصاره چهار گونه مختلف از سالويا و از جمله گياه نوروزک به واسطه داشتن تاثير بازدارنده بر آنزيم بوتيريل کولين استراز مي­تواند در معالجه بيماري آلزايمر مفيد باشد [50]. شاخ وبرگ اين گياه داراي اسانس است و پوست خارجي آن حاوي موسيلاژ مي­باشد [18]. گزارش شده است که مغز دانه آن حاوي 56-50 % چربي و 30 % پروتئين است كه براي طباخي و خام­خواري مطلوب مي­باشد. برگ و ريشه گياه نوروزك داراي خواص آنتي­اكسيداني قوي بوده و از اكسيداسيون روغن آفتابگردان جلوگيري مي­كنند. اين خاصيت قابل رقابت با آنتي­اكسيدان­هاي رايج در صنايع غذايي نظير، بوتيليتد هيدروكسي تولوئن (BHT) و آلفاتوكوفرول مي­باشد. اين ويژگي در ارتباط با حضور متابوليت ثانويه­اي از نوع شالكون­ها، به نام بوتئين، در اين گياه است [36 و 73].

از ديگر متابوليت­هاي ثانويه با ارزش موجود دراين گونه، به ترتيب فراواني، مي­توان به ترپنوئيدها، ساپونين­ها، فلاونوئيدها، تانن­ها و آلكالوئيدها اشاره كرد. در اسانس اين گياه 17 نوع ترپن با درصدهاي متفاوت وجود دارد [35]. پروتئين موجود در بذر به دليل ويژگي­هاي منحصر به فرد نظير قرابت زياد اسيد­آمينه­هاي آن با شير و ضريب هضم بالا، مي­تواند در تهيه شير خشك و فرآورده­هاي گوشتي سوسيس و كالباس مورد استفاده قرار گيرد . همچنين بذر اين گياه به واسطه داشتن روغن مرغوب براي تغذيه انسان، برگ آن براي تغذيه دام و الياف آن براي توليد دستمال كاغذي مناسب است [16].

بخش­هايي ازگياه نوروزك داراي خاصيت آنتي­اكسيداني، ضد­باكتريايي، ضدقارچ و ضددرد مى­باشد [6؛ 10؛ 36؛ 40 و 70]. براساس پژوهش­هاي صورت گرفته مشخص شده است كه عصاره آبي و الكلي نوروزك داراي آثار دارويي متعددي بر روي موش است. ازجمله اين آثار مى­توان به خاصيت محافظت كنندگي عصبي در برابر كم خوني­هاي موضعي در مغز موش [101]، كاهش وابستگي به مورفين [83]، خصوصيات مشابه با داروي ديكلوفناك از لحاظ مقابله با التهاب مزمن [81] و جلوگيري از ايجاد و توسعه زخم­هاي معده در موش (مشابه با داروي سوکرالفات[1]) [82] اشاره نمود. همچنين مشخص شده است بخش­هاي مختلف اين گياه مى­تواند به عنوان داروي مسكن و خواب آور [84] و عامل كاهش­دهنده گلوكز خون [80] مورد استفاده قرارگيرد.

يکي از مهم­ترين عوامل مديريت در توليد محصولات زراعي، تاريخ کاشت مناسب است. هدف از تعيين تاريخ کاشت مناسب، مشخص کردن بهترين زمان کاشت رقم يا گروهي از ارقام مشابه گياهان زراعي است، به طوري که مجموعه عوامل محيطي در آن زمان، براي سبز شدن، استقرار و بقاء گياهچه مناسب باشد، ضمن اينکه هر مرحله از رشد نيز با شرايط مطلوب خود روبرو شود.

اهداف مطالعه بررسي تنوع مورفولوژيک و کميت و کيفيت روغن گياه دانه روغني نوروزک

اگر چه پژوهش­هاي مختلفي بر روي گياه نوروزک صورت گرفته است اما تا کنون اثر تاريخ کاشت بر اسانس و ترکيبات فنوليک و صفات مختلف مورفولوژيک بررسي نشده است. از طرفي نوروزک می تواند يک گياه دانه روغني جديد ­باشد و هنوز اطلاعات کافي از تنوع موجود بين صفات مورفولوژيک و ميزان روغن ژنوتيپ­هاي مختلف آن در دسترس نيست. اگرچه پتانسيل بالاي گياه از نظر کيفيت و کميت روغن گزارش شده است ولي سازگاري آن با شرايط محيطي مختلف و اثر تاريخ کاشت بر آن روشن نشده است. با توجه به موارد گفته شده فوق، مطالعه پيش رو اهداف زير را دنبال مي­کرد:

1- يافتن تاريخ کاشت بهينه در شرايط اقليمي اصفهان.

2- بررسي تنوع، سازگاري، ميزان عملکرد اقتصادي، کيفيت و کميت روغن گياه.

3- بررسي برخی صفات مورفولوژيک و فيزيولوژيک گياه.

فهرست مطالب بررسي تنوع مورفولوژيک و کميت و کيفيت روغن گياه دانه روغني نوروزک

چکيده. 1

فصل اول: مقدمه

1-1    کليات و اهداف 2

1-2    اهداف مطالعه 5

فصل دوم: بررسي منابع

2-1    اهميت گياهان دارويي 6

2-2    طبقه‌بندي گياهان دارويي 7

2-2-1     گياهان مقوي 7

2-2-2     گياهان مدر 7

2-2-3     گياهان مسهل و ملين 8

2-3    مشخصات عمومي تيره نعناع 9

2-4    مشخصات جنس مريم گلي يا سالويا 10

2-4-1     مصارف و کاربرد جنس مريم گلي 11

2-4-2     خواص درماني جنس مريم گلي 11

2-5    نوروزک. 12

2-5-1     اسامي محلي گياه نوروزک. 12

2-5-2     مشخصات گياهشناسي نوروزک. 12

2-5-3     رويشگاه نوروزک. 13

2-5-4     نحوه حضور گونه نوروزک در رويشگاه‌هاي مختلف. 13

2-5-5     فنولوژي گياه نوروزک. 13

2-5-6     عملکرد علوفه و بذر 14

2-5-7     سيستم ريشه‌اي گياه 15

2-5-8     کاربرد نوروزک در زراعت 15

2-5-9     بررسي خصوصيات جوانه‌زني بذر 15

2-5-10   اکولوژي نوروزک. 16

2-5-11   آفات و بيماري‌هاي نوروزک. 17

2-5-12   مطالعات سيتوژنتيکي گياه نوروزک. 18

2-5-13   مواد شيميايي موجود در گياه نوروزک. 18

2-5-14   بررسي ترکيبات شيميايي بذر 18

2-6    ارزش و اهميت گياه نوروزک. 19

2-6-1     خواص دارويي نوروزک. 19

2-6-2     خواص ضد ميکروبي نوروزک. 20

2-6-3     خواص آنتي‌اکسيداني گياه نوروزک. 20

2-7    خواص غذايي نوروزک. 20

2-8    تنوع ژنتيکي 22

2-9    ضرورت حفظ ذخاير ژنتيکي 23

2-10  بررسي اثر تاريخ کاشت 25

2-11  نقش عوامل محيطي بر مواد موثره گياهان دارويي 25

2-12  کلروفيل 26

2-13  بررسي تنوع اسانس. 26

2-14  آنتي‌اكسيدان 26

2-14-1   آنتي‌اكسيدان‌هاي طبيعي 27

2-14-2   ترکيبات فنوليک. 27

2-14-3   منابع طبيعي ترکيبات فنوليک. 29

فصل سوم: مواد و روش‌ها

3-1    موقعيت جغرافيايي محل اجراي طرح 30

3-2    مواد ژنتيکي و طرح آماري 30

3-3    صفات مورد بررسي و نحوه اندازه گيري آن‌ها 31

3-4    تجزيه آماري داده‌ها 34

فصل چهارم: نتايج و بحث

4-1    دامنه تغييرات و ميانگين صفات مورفولوژيک و فيزيولوژيک. 35

4-2    تجزيه واريانس و مقايسه ميانگين سطوح تاريخ کاشت براي صفات مورفولوژيک. 38

4-2-1     تعداد شاخه گل‌دهنده 38

4-2-2     ارتفاع شاخه گل‌دهنده و طول گل‌آذين 38

4-2-3     ارتفاع بوته 39

4-2-4     تعداد برگ در بوته و قطر تاج‌پوش 39

4-2-5     سطح برگ، طول برگ و متوسط عرض برگ. 40

4-2-6     تعداد بذر و وزن بذر در شرايط خودگشن 40

4-2-7     تعداد بذر و وزن بذر در شرايط دگرگشن 41

4-2-8     نسبت خودگشنی 41

4-2-9     تعداد و عملکرد بذر در بوته 41

4-3    نتايج تجزيه واريانس و مقايسه ميانگين صفات فيزيولوژيک در سه تاريخ کاشت 47

4-3-1     کلروفيل a، کلروفيل b، مجموع کلروفيل a و b و ميزان کاروتنوئيد 47

4-3-2     ترکيبات فنوليک. 47

4-3-3     کميت و کيفيت روغن 48

4-3-4     درصد اسانس. 50

فصل پنجم: نتيجه‌گيري و پيشنهادها

5-1    نتيجه‌گيري 54

5-2    پيشنهادها 55

مراجع  56

فهرست جداول

جدول 3‑1 اطلاعات خاکشناسي مزرعه تحقيقاتي دانشکده کشاورزي واقع در دانشگاه صنعتي اصفهان (چاه اناري). 31

جدول 4-1 دامنه تغييرات و ميانگين صفات مورفولوژيک و فيزيولوژيک نوروزک در سه تاريخ کاشت… 38

جدول 4-2 ميانگين مربعات صفات مورفولوژيک در سه تاريخ کاشت… 44

جدول 4-3 ميانگين مربعات صفات مورفولوژيک در سه تاريخ کاشت… 45

جدول 4-4 نتايج مقايسه ميانگين صفات مورفولوژيک در سه تاريخ کشت… 46

جدول 4-5 نتايج مقايسه ميانگين صفات مورفولوژيک در سه تاريخ کشت… 47

جدول 4-6 نتايج تجزيه روغن تاريخ کاشت اول.. 49

جدول 4- 7نتايج تجزيه روغن تاريخ کاشت دوم. 50

جدول 4-8 ميانگين مربعات صفات فیزیولوژيک در سه تاريخ کاشت… 53

جدول 4-9 نتايج مقايسه ميانگين صفات فيزيولوژيک در سه تاريخ کاشت… 54

راهنمای خرید و دانلود فایل

برای پرداخت، از کلیه کارتهای عضو شتاب میتوانید استفاده نمائید.

بعد از پرداخت آنلاین لینک دانلود فعال و نمایش داده میشود ، همچنین یک نسخه از فایل همان لحظه به ایمیل شما ارسال میگردد.

در صورت بروز  هر مشکلی،میتوانید از طریق تماس با ما  پیغام بگذارید و یا در تلگرام با ما در تماس باشید، تا شکایت شما مورد بررسی قرار گیرد.

برای دانلود فابل روی دکمه خرید و دانلود  کلیک نمایید.