تاثیر شوری و حساسیت های متفاوت آن بر رشد گیاه خیار : پایان نامه ارشد کشاورزی زراعت و اصلاح نباتات

کشور عزیزمان ایران با توجه به تنوع اقلیم ، آب و هوای مطبوع و اراضی وسیعی که در اختیار دارد در صورت مدیریت در عرصه کشاورزی میتواند یکی از قطب های بلامنازع کشاورزی دنیا باشد و با پرورش دانش آموختگان خبره در گرایش های مختلف رشته کشاورزی میتوان به این مهم نایل آمد.دیجی لود در ادامه به معرفی پایان نامه های کارشناسی ارشد رشته کشاورزی میپردازد. پایان نامه حاضر با عنوان” تاثیر شوری و حساسیت های متفاوت آن بر رشد گیاه خیار ” با گرایش زراعت و اصلاح نباتات و با فرمت Word (قابل ویرایش) تقدیم شما دانشجویان عزیز میگردد.

چکیده پایان نامه تاثیر شوری و حساسیت های متفاوت آن بر رشد گیاه خیار:

شوری یکی از مهم‌ترین تنش­های محیطی است که تولید محصولات زراعی را تحت تأثیر قرار می­دهد. تحت تنش شوری، خشکی فیزیولوژیک، ممکن است موجب محدودیت در جذب آب  از خاک شود، از سوی دیگر، افزایش جذب نمک و سمیت یونی، سبب اختلال در کارکرد سلولی و آسیب رساندن به فرایندهای فیزیولوژیک، از قبیل فتوسنتز و تنفس می­شود که کاهش فرایندهای رشد و نموی گیاه نظیر جوانه‌زنی، رشد گیاهچه و درنهایت، کاهش میزان تولید محصول را در گیاه در پی دارد. با توجه به روند افزایشی اراضی شور، شناسایی ارقام مقاوم به شوری ازجمله در خیار، از اهمیت زیادی برخوردار است.

ازاین‌رو جهت بررسی اثر شوری بر ارقام خیار آزمایشی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی در چهار تکرار انجام گردید. چهار ژنوتیپ خیار شامل امیران، رشید، سوپر unbeat و سوپر N3 به‌عنوان فاکتور اول و شش سطح شوری شامل سطح شاهد )بدون نمک( و محلول‌های 25 ، 50 ، 75 ، 100 و 125 میلی مول کلرید سدیم به‌عنوان فاکتور دوم در نظر گرفته شدند. اثر شوری بر خیار در دو مرحله جوانه‌زنی و رشد رویشی به‌طور مجزا موردبررسی قرار گرفت. در مرحله جوانه‌زنی، شوری درصد و سرعت جوانه‌زنی را به‌طور معنی‌داری کاهش داد. همچنین در این مرحله طول ساقه چه، قطر ساقه چه و تعداد ریشه جانبی با افزایش شوری به‌طور معنی‌داری کاهش یافت. کمترین کاهش در سرعت جوانه‌زنی در تمام سطوح شوری در رقم امیران مشاهده گردید.

همچنین اثر متقابل شوری و رقم بر روی طول ساقه چه، قطر ساقه چه و تعداد ریشه جانبی معنی‌دار بود، به‌طوری‌که کمترین کاهش در سطح شوری 125 میلی مول نسبت به شاهد در رقم امیران مشاهده شد. در مرحله رشد رویشی نیز شوری باعث کاهش ارتفاع گیاه، قطر ساقه، تعداد ریشه جانبی، تعداد برگ، تعداد گل، تعداد روز تا شروع گلدهی، وزن تر و خشک اندام هوایی، وزن خشک ریشه، کلروفیل نسبی، کلروفیل فلورسانس و همچنین محتوای عنصر پتاسیم در اندام هوایی و ریشه شد. از طرف دیگر شوری باعث افزایش میزان پرولین، درصد نشت یون از غشاء، محتوای سدیم، نسبت سدیم به پتاسیم در اندام هوایی گیاه شد. در مرحله رشد رویشی رقم سوپر N3 نسبت به سایر ارقام مقاومت بیشتری به شوری از خود نشان داد.

اثر متقابل شوری و رقم در مرحله رشد رویشی برای صفات ارتفاع گیاه، قطر ساقه، تعداد ریشه جانبی، تعداد برگ در موقع برداشت، تعداد گل در موقع برداشت، وزن خشک ریشه، وزن تر اندام هوایی، سدیم اندام هوایی، سدیم و پتاسیم ریشه و همچنین محتوای کلروفیل نسبی در اواسط تنش و کلروفیل فلورسانس در اواخر تنش معنی‌دار بود. به‌طورکلی نتایج این آزمایش نشان داد که شوری به‌طور قابل‌ملاحظه‌ای رشد گیاه خیار را تحت تأثیر قرار داده و واکنش واریته های خیار به شوری یکسان نیست و همچنین ارقام خیار در مراحل مختلف رشدی حساسیت‌های متفاوتی به شوری نشان می­دهند.

مقدمه تاثیر شوری و حساسیت های متفاوت آن بر رشد گیاه خیار

شوری یکی از مهم‌ترین تنش­های محیطی است که تولید محصولات زراعی را تحت تأثیر قرار می­دهد [29]. حدود نیمی از زمین­های آبی در جهان تحت تأثیر شوری قرار می­گیرند، ازاین‌رو شور شدن خاک یک عامل بزرگ محدودکننده در تولید محصولات کشاورزی است [34]. یکی از مشکلات عمده‌ای که اغلب مناطق خشک و نیمه‌خشک با آن مواجه هستند، شور و قلیا بودن خاک این مناطق است [33]. در ایران با توجه به اینکه بخش زیادی از مساحت کشور در مناطق خشک و نیمه‌خشک واقع‌شده است، مشکل شوری یک معضل بزرگ در کشاورزی است. در ایران حدود 7/14 درصد از مساحت کل کشور را اراضی شور تشکیل داده‌اند و نزدیک به 50 درصد از زمین‌های مورداستفاده کشاورزی به درجات مختلف با مشکل شوری یا قلیایی و غرقابی بودن روبرو می‌باشند [10].

خسارت شوری بر گیاه به دلیل کاهش پتانسیل آب خاک در اثر تجمع املاح، ایجاد خشکی فیزیولوژیک در محیط ریشه و سمیت و عدم تعادل یون‌ها است. شوری در مراحل مختلف رشد اثرات متفاوتی می­تواند داشته باشد وگیاهان مختلف حساسیت‌های متفاوتی به شوری نشان می­دهند [14]. یکی از مراحل حساس گیاهان به تنش شوری مرحله جوانه‌زنی است [60]. جوانه­زني بذرها در محيط شور تحت تأثیر فشار اسمزي و سميت نمک قرار مي­گيرد. با منفی­تر شدن پتانسيل آب، سرعت جذب آب به‌وسیله بذر تحت تأثیر قرار مي­گيرد، ولي براي کاهش درصد جوانه­زني بايد پتانسيل آب از حد معيني که براي هرگونه خاص متفاوت است منفی­تر گردد. تنش شوري عموماً باعث تأخیر در جوانه­زني، کاهش درصد جوانه­زني، کاهش سرعت جوانه­زني و کاهش رشد گياهچه مي­شود [14]. رشد گياهان نیز به‌طورکلی تحت شرايط شوري کاهش مي­يابد [46]. تجمع بیش‌ازاندازه سدیم موجب سمیت و بازدارندگی رشد در گیاه خواهد شد [34]. افزایش جذب نمک و سمیت یونی، سبب اختلال در کارکرد سلولی و آسیب رساندن به فرایندهای فیزیولوژیک، از قبیل فتوسنتز و تنفس می­شود که کاهش فرایندهای رشد و نموی گیاه نظیر جوانه‌زنی، رشد گیاهچه و درنهایت، کاهش میزان تولید محصول در گیاه را در پی دارد [44].

گیاهان مختلف توانایی‌های متفاوتی در محیط‌های شور از خود نشان می‌دهند. تفاوت در قدرت مقاومت به شوری، نه‌تنها در میان جنس‌ها و گونه‌ها، بلکه حتی در داخل یک‌گونه نیز مشاهده می­شود. این نکته سبب شده که تحقیقات گسترده‌ای در زمینه مکانیزم های تحمل به شوری در گیاهان صورت پذیرد. [14] بهترین روش برای به دست آوردن عملکرد مناسب در خاک‌های شور استفاده از گیاهان مقاوم به شوری است [2]. سبزی‌ها نسبت به شوری خاک بسیار حساس می­باشند و هر چه خاک شورتر باشد ریشه گیاهان آب موردنیاز خود را با سختی بیشتری جذب می­کند. اهمیت این موضوع در شرایط آب و هوایی گرم و خشک نسبت به شرایط مرطوب به‌مراتب بیشتر است. درجه حساست سبزی‌ها نسبت به شوری خاک بسیار متفاوت است. حساس‌ترین سبزی‌ها به شوری خاک کرفس و تربچه و مقاوم‌ترین آن‌ها اسفناج و چغندر می­باشند. گیاه خیار جزو سبزی‌های نیمه حساس به شوری است [8]. سبزی­ها با داشتن موادی از قبیل ویتامین، املاح معدنی، مواد سلولزی، اسیدهای آلی، روغن‌های فرار و مواد ضد باکتریایی جایگاه ویژه­ای ازنظر ارزش غذایی دارند [3]. خیار به‌عنوان یکی از سبزهای پرمصرف، حدود 96 تا 97 درصد آن آب است که به علت وفور ویتامین، املاح معدنی و اسیدهای آلی در تغذیه از اهمیت ویژه­ای برخوردار است. ازنظر اقتصادی خیار در بین سبزی­های مهم، مقام چهارم را بعد از گوجه‌فرنگی، کلم پیچ و پیاز دارا است [3].

با گسترش روزافزون اراضی شور و هزینه‌های سنگین اصلاح این اراضی و نهایتاً غیرقابل کشت شدن آن‌ها و با توجه به حساسیت خیار به شوری، شناسایی ارقام متحمل به شوری در خیار از اهمیت ویژه‌ای برخوردار خواهد بود.

تاریخچه

خیار یکی از سبزی‌های معروف دنیاست. منشأ اصلی خیار کاملاً مشخص و معلوم نیست، ولی به‌احتمال‌زیاد بومی مناطق گرمسیری آسیا و آفریقا است، زیرا بیش از 3000 هزار سال است به‌عنوان غذا در آن مناطق کشت می­گردد. نوشته‌ها نشان می‌دهند که در 100 سال قبل از میلاد مسیح خیار به‌وسیله سفیر چین از ایران به کشور چین برده شده است. یونانیان و رومی‌ها آن را می­شناختند. این گیاه در قرن نهم به فرانسه معرفی شد و ازآن‌پس در آنجا کشت گردید، سپس در قرن چهاردهم کشت خیار در انگلستان متداول گشت [8].

اهداف تاثیر شوری و حساسیت های متفاوت آن بر رشد گیاه خیار:

• بررسی تعیین اثرات شوری بر روی صفات مرفولوژیک چهار رقم خیار در مرحله جوانه زنی
• بررسی تعیین اثرات شوری بر روی صفات مرفولوژیک و فیزیولوژیک چهار رقم خیار در مرحله رشد رویشی

نتیجه‌گیری

در این تحقیق، شوری صفات مربوط به جوانه‌زنی ازجمله درصد و سرعت جوانه‌زنی، طول ساقه چه، قطر ساقه چه و تعداد ریشه جانبی و همچنین در مرحله رشد رویشی صفات مرفولوژیک مانند ارتفاع گیاه، قطر ساقه، تعداد برگ، تعداد گل، تعداد روز تا شروع گلدهی، وزن تر و خشک اندام‌های مختلف گیاه و صفات فیزیولوژیک ازجمله میزان پرولین برگ، غلظت یون‌های سدیم و پتاسیم در اندام‌های مختلف گیاه، درصد نشت یون از غشاء، محتوای کلروفیل نسبی و کلروفیل فلورسانس را تحت تأثیر قرارداد.

ارقام تحت تأثیر شوری عکس‌العمل یکسانی در صفت درصد جوانه‌زنی از خود نشان دادند. ولی طول ساقه چه، قطر ساقه چه، تعداد ریشه جانبی و سرعت جوانه‌زنی در رقم امیران کمتر تحت تأثیر شوری قرار گرفت و کاهش کمتری در این صفات در رقم امیران مشاهده شد. در مرحله رشد رویشی بین ارقام تفاوت قابل‌ملاحظه‌ای در صفات تعداد روز تا شروع گلدهی تعداد برگ تا شروع گلدهی و وزن خشک ساقه، میزان پرولین و درصد نشت یون از غشاء، میزان پتاسیم اندام هوایی مشاهده نشد. در مرحله رشد رویشی رقم سوپر N3 ارتفاع، قطر، تعداد ریشه جانبی، تعداد برگ، تعداد گل، میزان کلروفیل نسبی، کلروفیل فلورسانس را نسبت به سایر ارقام بهتر حفظ کرد.

نتایج این مطالعه نشان داد که ارقام موردنظر روند یکسانی در تخصیص سدیم و پتاسیم بین ریشه و اندام هوایی نداشتند. با افزایش شوری نسبت سدیم به پتاسیم اندام هوایی در تمام ارقام افزایش یافت که این افزایش در رقم سوپر N3 نسبت به سه رقم دیگر کمتر بود. به‌طورکلی خسارت واردشده به گیاه احتمالاً به دلیل ورود بیش‌ازحد نمک به سلول‌ها و عدم توانایی برای جایگذاری در واکوئل ها است.

درمجموع در اثر شوری در ارقام موردبررسی تفاوت قابل‌ملاحظه‌ای در اکثر صفات مشاهده شد که رقم امیران در مرحله جوانه‌زنی و رقم سوپر N3 در خلال رشد از وضعیت بهتری برخوردار بودند و به نظر می­رسد با توجه به اینکه حساسیت ارقام مختلف به شوری در مراحل رشدی متفاوت است این ارقام نسبت به سایر ارقام موردمطالعه تحمل به شوری بالاتری را داشته باشند.

فهرست مطالب تاثیر شوری و حساسیت های متفاوت آن بر رشد گیاه خیار

چکیده 1

فصل اول:مقدمه و بررسی منابع 2

1-1- مقدمه 2

1-2- تاریخچه:  4

1-3- خصوصیات گیاهی 4

1-4- مسئله شوری خاک 4

1-5- وسعت اراضی شور 4

1-6- تعریف شوری 5

1-7- اثرات شوری بر رشد گیاهان 6

1-8- علائم آسیب شوری در گیاهان 7

1-9- واکنش گیاهان به شوری 7

1-9-1- اثر اسمزي 8

1-9-2- اثر ویژه یونی 8

1-9-3-  عدم تعادل تغذیه‌ای 8

1-10- تحمل گیاهان نسبت شوری 9

1-10-1- معیارهای تحمل نسبت به شوری 9

1-11- راهکارهای تحمل به شوری 9

1-11-1- تنظیم یون‌ها و جایگزینی ویژه 9

1-11-2- بیوسنتز مواد سازگار 11

1-11-3- تولید آنزیم‌های آنتی‌اکسیدانت 11

1-11-4- هورمون‌های گیاهی 12

1-12- مقیاس‌های زمانی پاسخ بعد از اعمال تنش شوری 12

1-13- تأثیر تنش شوری بر جوانه‌زنی گیاهان 12

1-14- تأثیر شوری بر غلظت سدیم و پتاسیم در گیاه و ارتباط آن با مقاومت به شوری……..….13

1-15- اثر تنش شوری بر شاخص‌های رشد 13

1-16- تأثیر شوری بر محتوای پرولین در گیاهان 14

1-17- تأثیر شوری بر محتوای رنگیزه های فتوسنتزی 15

1-18- تأثیر شوری بر میزان پایداری غشا سلولی  15

فصل دوم:مواد و روش­ها 16

2-1- آزمایش اول: اثر شوری بر روی جوانه زنی 16

2-1-1- درصد جوانه زنی و سرعت جوانه زنی 17

2-1-2- طول ساقه چه و قطر ساقه چه 17

2-1-3- تعداد ریشه‌های جانبی 17

2-2- آزمایش دوم: اثر شوری در مرحله رشد رویشی 17

2-2-1- ارتفاع گیاه 18

2-2-2- قطر ساقه 18

2-2-3- تعداد ریشه جانبی 18

2-2-4- تعداد برگ در موقع برداشت 18

2-2-5- تعداد گل در موقع برداشت 18

2-2-6- تعداد روز تا شروع گلدهی 18

2-2-7- تعداد برگ تا شروع گلدهی 18

2-2-8- وزن تر و خشک گیاه 18

2-2-9- نشت یونی 18

2-2-10- غلظت پرولین آزاد برگ 19

2-2-11- غلظت عناصر سدیم و پتاسیم برگ و ریشه 19

2-2-12- اندازه‌گیری کلروفیل نسبی 20

2-2-13- اندازه‌گیری کلروفیل فلورسانس 20

2-3- تجزیه‌وتحلیل آماری 20

فصل سوم: نتایج و بحث 22

3-1- نتایج آزمایش اول 22

3-1-1- درصد جوانه‌زنی 22

3-1-2- طول ساقه چه 26

3-1-3- قطر ساقه چه 27

3-1-4- تعداد ریشه جانبی  28

3-2- نتایج آزمایش دوم 29

3-2-1- ارتفاع گیاه 29

3-2-2- قطر ساقه 32

3-2-3- تعداد ریشه جانبی 33

3-2-4- تعداد برگ در موقع برداشت 34

3-2-5- تعداد گل در موقع برداشت 37

3-2-6- تعداد روز تا شروع گلدهی 38

3-2-7- تعداد برگ تا شروع گلدهی 39

3-2-8- وزن تر اندام هوایی 39

3-2-9- وزن خشک اندام هوایی 41

3-2-10- وزن خشک ریشه 42

3-2-11- درصد نشت یون از غشاء 43

3-2-12- میزان پرولین 44

3-2-13-کلروفیل نسبی 44

3-2-14- فلورسانس کلروفیل 48

3-2-15- غلظت سدیم در اندام هوایی 49

3-2-16- غلظت پتاسیم اندام هوایی 53

3-2-17- غلظت پتاسیم ریشه 54

3-2-18- غلظت سدیم ریشه 55

فصل چهارم: نتیجه گیری کلی و پیشنهادات 69

4-1- نتیجه‌گیری 70

4-2- پیشنهادها 71

فهرست جداول

جدول 3-1- نتایج تجزیه واریانس درصد جوانه‌زنی، سرعت جوانه‌زنی، طول ساقه چه، قطر ساقه چه و تعداد ریشه جانبی خیار تحت تنش شوری در مرحله جوانه‌زنی 24

جدول 3-2- مقایسه میانگین درصد جوانه‌زنی، سرعت جوانه‌زنی، طول ساقه چه،  قطر ساقه چه وتعداد ریشه جانبی خیار در شش سطح شوری 25

جدول 3-3- نتایج تجزیه واریانس ارتفاع گیاه، قطر ساقه، تعداد ریشه جانبی ارقام خیار تحت تنش شوری در مرحله رشد رویشی 30

جدول 3-4- مقایسه میانگین  ارتفاع گیاه، قطر ساقه و تعداد ریشه جانبی چهار رقم خیار در شش سطح شوری 31

جدول3-5- نتایج تجزیه واریانس تعداد برگ، تعداد گل، تعداد روز تا شروع گلدهی، تعداد برگ تا شروع گلدهی تحت تنش شوری در مرحله رشد رویشی 35

جدول 3-6- مقایسه میانگین تعداد برگ، تعداد گل، تعداد روز تا شروع گلدهی  و تعداد برگ تا شروع گلدهی چهار رقم خیار در شش سطح شوری 36

جدول 3-7- نتایج تجزیه واریانس وزن خشک ریشه، وزن تر اندام هوایی، وزن خشک اندام هوایی، نشت یونی و میزان پرولین تحت تنش شوری در مرحله رشد رویشی خیار 40

جدول 3-8- مقایسه میانگین وزن تر اندام هوایی، وزن خشک اندام هوایی، وزن خشک ریشه، نشت یونی، میزان پرولین چهار رقم خیار در شش سطح شوری 40

جدول 3-9: نتایج تجزیه واریانس (fv/fm)، کلروفیل نسبی، تحت تنش شوری در مرحله رشد رویشی خیار در اواسط و اواخر تنش 46

جدول 3-10: مقایسه میانگین (fv/fm) (اواسط تنش)، (fv/fm) (اواخر تنش)،  کلروفیل نسبی (اواسط تنش)، کلروفیل نسبی (اواخر تنش) در خیار 47

جدول 3-11: نتایج تجزیه واریانس سدیم اندام هوایی، پتاسیم اندام هوایی، سدیم ریشه، پتاسیم ریشه و نسبت سدیم به پتاسیم اندام هوایی خیار تحت تنش شوری در مرحله رشد رویشی……………….. 51

جدول 3-12: مقایسه میانگین سدیم اندام هوایی،پتاسیم اندام هوایی،سدیم ریشه و پتاسیم ریشه چهار رقم خیار در شش سطح شوری در مرحله رشد رویشی 52

فهرست اشکال                                                                                                         

شکل 3-1- اثر متقابل شوری و رقم بر طول ساقه چه ارقام خیار……………………….. 26

شکل 3-2- اثر متقابل شوری و رقم بر قطر ساقه چه ارقام خیار…………………………. 28

شکل 3-3- اثر متقابل شوری و رقم بر تعداد ریشه جانبی ارقام خیار………………….. 29

شکل 3-4- اثر متقابل شوری و رقم بر ارتفاع گیاه خیار در مرحله رشد رویشی…… 32

شکل 3-5- اثر متقابل شوری و رقم بر قطر ساقه خیار در مرحله رشد رویشی………. 33

شکل 3-6- ا اثر متقابل شوری و رقم بر تعداد ریشه جانبی خیار در مرحله رشد رویشی.. 34

شکل 3-7- اثر متقابل شوری و رقم بر تعداد برگ خیار در مرحله رشد رویشی…… 37

شکل 3-8- اثر متقابل شوری و رقم بر تعداد گل ارقام خیار در مرحله رشد رویشی.. 38

شکل 3-9- اثر متقابل شوری و رقم بر وزن تر اندام هوایی ارقام خیار در مرحله رشد رویشی .. 41

شکل3- 10- اثر متقابل شوری و رقم بر وزن خشک ریشه ارقام خیار در مرحله رشد رویشی .. 43

شکل3- 11- اثر متقابل شوری و رقم بر محتوای کلروفیل نسبی ارقام خیار 50

شکل3- 12- اثر متقابل شوری و رقم بر مقدار(fv/fm) ارقام خیار در اواخر تنش ……….49

شکل3- 13- اثر متقابل شوری و رقم بر محتوای سدیم اندام هوایی ارقام خیار  53

شکل3- 14- اثر متقابل شوری و رقم بر پتاسیم ریشه ارقام خیار در مرحله رشد رویشی…….  55

شکل3- 15- اثر متقابل شوری و رقم بر محتوای سدیم ریشه خیار 56

راهنمای خرید و دانلود فایل

برای پرداخت، از کلیه کارتهای عضو شتاب میتوانید استفاده نمائید.

بعد از پرداخت آنلاین لینک دانلود فعال و نمایش داده میشود ، همچنین یک نسخه از فایل همان لحظه به ایمیل شما ارسال میگردد.

در صورت بروز  هر مشکلی،میتوانید از طریق تماس با ما  پیغام بگذارید و یا در تلگرام با ما در تماس باشید، تا شکایت شما مورد بررسی قرار گیرد.

برای دانلود فابل روی دکمه خرید و دانلود  کلیک نمایید.