بررسی جایگاه مؤلفه های فرهنگ ایثار و شهادت در اهداف مصوب دوره متوسطه و راهکارهای مؤثر نهادینه سازی آن در مدارس از نظر دبیران شهر قم

بسیاری از رشته های علوم انسانی بعلت تاثیر مستقیم در شکل گیری و پرورش جامعه به سمت اهداف والای تربیتی از اهمیت فوق العاده بالایی برخوردار هستند. یکی از این رشته های مهم علوم تربیتی میباشد. هرچه دانش آموختگان این رشته تحصیلی به مدارج بالاتری برسند و کمال گرایی در این رشته را تجربه کنند مطمئنا جامعه تربیتی و پرورشی کامل تری خواهیم داشت. چنانچه بسیاری از کشورهای پیشرفته این هدف را دنبال میکنند و بالاترین اهمیت را برای نظام تربیتی و پرورشی خود قائل هستند. سایت دیجی لود در ادامه معرفی سری پایان نامه های جدید مقطع ارشد به سراغ رشته مهم و تاثیر گذار علوم تربیتی رفته و در ادامه پایان نامه ای با عنوان بررسی جایگاه مؤلفه های فرهنگ ایثار و شهادت در اهداف مصوب دوره متوسطه و راهکارهای مؤثر نهادینه سازی آن در مدارس از نظر دبیران شهر قم گرایشبرنامه ریزی درسی در 222 صفحه با فرمت Word (قابل ویرایش) تقدیم مینماید.

چکیده پایان نامه بررسی جایگاه مؤلفه های فرهنگ ایثار و شهادت در اهداف مصوب دوره متوسطه و راهکارهای مؤثر نهادینه سازی آن در مدارس از نظر دبیران شهر قم:

پژوهش حاضر با هدف بررسی جایگاه فرهنگ ایثار و شهادت در اهداف مصوب دوره متوسطه و راهکارهای مؤثر نهادینه سازی آن در مدارس از نظر دبیران شهر قم انجام شده است. پژوهش توصيفي حاضر متشکل از روش های؛ تحلیل اسنادی، تحليل محتوا و پیمایش بوده و رویکرد آن نیز کاربردی است. جامعه پژوهشی شامل سه بخش؛ مدارک و مستندات مرتبط با فرهنگ ایثار و شهادت، اهداف مصوب دوره متوسطه و نیز کلیه دبیران دوره متوسطه (2925 نفر) مشغول به تدریس شهر قم در سال تحصیلی 94 ـ 1393 می باشند.

در بخش اول، کلیه مستندات علمی موجود و مرتبط در حوزه فرهنگ ایثار و شهادت مورد بررسی واقع شده، در بخش دوم از نمونه گیری هدفمند استفاده شده و در بخش سوم نیز با استفاده از فرمول کوکران، 340 نفر دبیر به عنوان نمونه برآورد و به روش نمونه گیری طبقه ای تصادفی انتخاب شدند. ابزارهای گردآوری داده، در بخش تحلیل اسنادی فرم فیش برداری، در بخش تحلیل محتوا فرم چک لیست تحليل محتواي محقق ساخته و در بخش پیمایش، پرسشنامه محقق ساخته بوده است.

داده های پژوهش، در بخش تحلیل اسنادی به شیوه کیفی، در بخش تحلیل محتوا با استفاده از شاخص های آمار توصيفي و در بخش پیمایش با استفاده از آزمون های استنباطی؛ T تک نمونه ای، T گروه های مستقل، تحلیل واریانس یک راهه و فریدمن در محیط نرم افزار Spss فرم 19 تحلیل شده اند. عمده ترين نتایج پژوهش بیانگر آن است که؛

1. چارچوب محورها و مؤلفه های مفهومی فرهنگ ایثار و شهادت پس از بررسی مدارک و مستندات مرتبط، در 4 محور و 43 مؤلفه احصاء و طبقه بندی شده است.

2. در بخش اهداف مصوب دوره متوسطه از مجموع 38 واحد تحلیل ، اهداف سیاسی با 9 فروانی و 68/23 درصد بیش ترین و اهداف علمی – آموزشی بدون هیچ توجهی، کم ترین میزان توجه را به محورها و مؤلفه های مفهومی فرهنگ ایثار و شهادت داشته اند.

3. از نظر دبیران، در میان راهکارهای چهارگانه مؤثر بر نهادینه سازی فرهنگ ایثار و شهادت در مدارس، راهکارهای آموزشی با میانگین 21/4 بیش ترین و راهکارهای پژوهشی با میانگین 2 کم ترین تأثیر را دارند.

4. بين نظرات پاسخ گويان بر حسب جنسیت تفاوت معنادار در سطح 05/0 < p وجود داشته است.

کلید واژگان: فرهنگ ایثار و شهادت، اهداف، دوره متوسطه، راهکار، نهادینه سازی.

اهمیت و ضرورت پژوهش

نظری

انجام پژوهش حاضر بر گسترش دامنه دانش نظری در حوزه پژوهشی فوق کمک خواهد کرد.
پژوهش حاضر منجر به دستیابی مباحث جدید در این عرصه خواهد شد.

کاربردی

برنامه ریزان آموزش و پرورش متوسطه با اطلاع از نتایج پژوهش حاضر خواهند توانست زمینه بهبود و تقویت برنامه ها را در راستای شکل گیری، ترویج و نهادینه سازی فرهنگ ایثار و شهادت، متناسب با شرایط خاص دانش آموزان این دوره فراهم سازند.
دستاوردهای پژوهش حاضر می تواند به افزایش دانش و تغییر نگرش مدیران آموزش و پرورش و مدارس در زمینه توجه ویژه به این فرهنگ در برنامه های درسی و آموزشی دوره متوسطه کمک نماید.
معلمان آموزش متوسطه با عنایت به یافته های این پژوهش، به اهمیت و جایگاه فرهنگ ایثار و شهادت در آموزش این دوره پی می برند و در راهبردهای یاد دهی ـ یادگیری خود در کلاس به آن توجه می نمایند.
سیاست گذاران آموزش و پرورش متوسطه با اطلاع از نتایج پژوهش حاضر، خواهند توانست اهداف مصوب این دوره را در راستای توجه بیش تر به فرهنگ ایثار و شهادت مورد بازنگری قرار دهند.
برنامه ریزان درسی می توانند متناسب با محتوای درسی كه طراحي آن را برعهده دارند، فرهنگ ایثار و شهادت را در محتوای برنامه هاي درسي رسمي این دوره و يا از طريق فعاليت هاي فوق برنامه مدنظر قرار دهند تا دانش آموزان را با فرهنگ ایثار و شهادت آشنا و معرفت حاصل شده را در آن ها درونی سازند و در نهایت زمينه هاى عمل به معرفت كسب شده را فراهم آورند.

اهداف پژوهش

اهداف کلی

تعیین جایگاه فرهنگ ایثار و شهادت در اهداف مصوب دوره متوسطه.
شناسایی راهکارهای مؤثر نهادینه سازی آن در مدارس.

اهداف جزئی

تعیین مؤلفه های فرهنگ ایثار و شهادت.
بررسی جایگاه مؤلفه های فرهنگ ایثار و شهادت در اهداف مصوب دوره متوسطه.
شناسایی راهکارهای مؤثر نهادینه سازی فرهنگ ایثار و شهادت در مدارس از نظر دبیران.

سؤال های پژوهش

مؤلفه های فرهنگ ایثار و شهادت کدام اند؟
مؤلفه های فرهنگ ایثار و شهادت در اهداف مصوب دوره متوسطه از چه جایگاهی برخوردار است؟
از نظر دبیران دوره متوسطه، راهکارهای مؤثر نهادینه سازی فرهنگ ایثار و شهادت در مدارس کدام اند؟

فهرست مطالب :

فصل اول : کلیات پژوهش
1-1. مقدمه ………..2
1-2. بیان مسئله ……..5
1-3. اهمیت و ضرورت پژوهش ……9
1-3-1. نظری ……….9
1-3-2. کاربردی ……..9
1-4. اهداف پژوهش …….10
1-4-1. اهداف کلی……10
1-4-2. اهداف جزئی ……..10
1-5. سؤال های پژوهش …..10
1-6. تعريف ‌های نظری و عملیاتی مفاهیم و اصطلاحات پژوهش ………11
1-6-1. تعريف مفهومی مفاهیم و اصطلاحات …….11
1-6-2. تعریف عملیاتی مفاهیم و اصطلاحات ……..15
فصل دوم : مبانی نظری و پیشینه پژوهش
بخش اول : فرهنگ ایثار و شهادت ……….17
2-1. مفهوم شناسی ایثار و شهادت ……17
2-2. فرهنگ ایثار و شهادت در پرتو قرآن ……18
2-3. فرهنگ ایثار و شهادت از منظر ائمه اطهار (ع) …………22
2-4. تولید کنندگان گفتمان فرهنگ ایثار و شهادت در جمهوری اسلامی ایران ………27
2-4-1. فرهنگ ایثار و شهادت در کلام امام خمینی (ره) ………27
2-4-1-1. ایثار و شهادت، سعادت است ………27
2-4-1-2. ایثار و شهادت به منزله عزت است …….28
2-4-1-3. ایثار و شهادت، حیات جاودانی است …..28
2-4-1-4. ایثار و شهادت، میراث اولیاء است ……28
2-4-1-5. ایثار و شهادت، آزادي روح است ………29
2-4-1-6. ایثار و شهادت، عامل پیروزي است ……29
2-4-1-7. ایثار و شهادت، سبب رهایی از زندان است ….29
2-4-1-8 . شهدا از نگاه امام خمینی (ره) ……….30
2-4-1-8-1. ناتوانی از درك مقام شهدا ……….30
2-4-1-8-2. شهدا در محضر خدا …………..30
2-4-1-8-3. شهدا مهمان خدا ………..31
2-4-2. فرهنگ ایثار و شهادت در اندیشه مقام معظم رهبری (مد ظله) …..32
2-4-2-1. مفهوم ایثار ……..32
2-4-2-2. مفهوم شهادت ……….33
2-4-2-3. مفهوم فرهنگ ایثار و شهادت ………34
2-4-2-4. آثار و پیامدهای فرهنگ ایثار و شهادت ……35
2-4-2-4-1. تقرب الهی …….35
2-4-2-4-2. تقویت تلاش دسته جمعی……..36
2-4-2-4-3. کسب رضای الهی ….36
2-4-2-4-4. حفظ و تقویت نظام اسلامی ………37
2-4-2-5. فرهنگ ایثار و شهادت و نقش تربیتی آن در اندیشه مقام معظم رهبری …….38
2-4-2-5-1. خون شهدا عامل مؤثر در مقاومت نسل امروز ………38
2-4-2-5-2. شهدا عامل تدبیر و عبرت گیری برای نسل جوان …….38
2-4-2-6. نقش دانشگاه شاهد در قبال فرهنگ ایثار و شهادت ……..39
2-4-2-7. فرهنگ ایثار و شهادت و تقویت بنیه علمی ………….39
2-4-3. فرهنگ ایثار و شهادت از نگاه استاد شهید مطهری ……40
2-4-3-1. شهادت، نوعی هجرت به سوي خدا ………40
2-4-3-2. مفهوم شناسی شهادت ……..41
2-4-3-3. جنبه هاي اجتماعی ایثار و شهادت ……….42
2-4-3-4. مقام شهید ………..43
2-4-3-5. منطق شهید ……….43
2-4-3-6. تربت شهید …….44
2-5. کارکردهای فرهنگ ایثار و شهادت …….45
2-5-1. ارزش آفرینی …….45
2-5-2. حماسه سازی ………45
2-5-3. کمال بخشی …….47
2-5-4. بحران زدایی ……….48
2-5-5. موج آفرینی و بصیرت بخشی ………..50
2-5-6. عزت طلبی …………..51
2-5-7. انسانی بودن ………..52
2-5-8 . دین محوری……..53
2-5-9. اخلاص و ماندگاری …………54
2-5-10. عدالت طلبی ….56
2-5-11. گذشت و فداکاری ……..56
2-5-12. آزادی خواهی ……..57
2-5-13. تقوا و پرهیزکاری …..58
2-5-14. مقاومت و سخت کوشی ………59
2-5-15. زمان شناسی …….59
2-5-16. جامعیت ……60
2-6. جلوه های فرهنگ ایثار و شهادت در ایران ………62
2-7. نقش فرهنگ ایثار و شهادت در تقویت امنیت ملی …..63
2-8 . الگوی برنامه درسی با رویکرد فرهنگ ایثار و شهادت ……..67
2-9. روش های تربیتی تعمیق فرهنگ ایثار و شهادت در دانش آموزان ……….74
2-9-1. ملموس سازی …..75
2-9-2. تجربی سازی ……..75
2-9-3. آموزش از زبان همسالان ……….75
2-9-4. تصویرسازی ……76
2-9-5. تطابق گفتار و کردار ………..76
2-9-6. آموزش گام به گام ………..76
2-9-7. خوشایندسازی ……….77
2-9-8 . بهره گیری از مثال و مصداق ……….77
بخش دوم : آموزش متوسطه …….78
2-10. جایگاه آموزش متوسطه در نظام تعلیم و تربیت ………78
2-11. اهمیت دوره متوسطه ………80
2-12. ابعاد روانشناختی آموزش متوسطه ………..81
2-13. ابعاد جامعه شناختی آموزش متوسطه ……….83
2-14. جایگاه نظام اعتقادی و ارزشی جامعه در تعیین اهداف…………..84
2-15. اصول تعیین اهداف…………85
2-16. هدف در آموزش و پرورش ……….86
2-17. اهداف مصوب دوره متوسطه …………..87
بخش سوم : پیشینه پژوهش ………94
2-18. پیشینه در داخل کشور ………94
2-19. پیشینه در خارج از ایران ……..109
2-20. جمع بندی ……..111
فصل سوم : روش شناسی پژوهش
3-1. روش پژوهش …115
3-2. جامعه پژوهش…..115
3-3. روش نمونه گیری و حجم نمونه …….116
3-4. ابزارهای گردآوری داده ها ………..117
3-5. روایی و پایایی ……..119
3-5-1. روایی چارچوب مفهومی ……….119
3-5-2. پایایی چارچوب مفهومی …….119
3-5-3. روایی پرسشنامه ……….120
3-5-4. پایایی پرسشنامه ………..120
3-6. مراحل انجام پژوهش ………121
3-6-1. تحلیل اسنادی …………121
3-6-2. تحلیل محتوا ……….121
3-6-3. پیمایش………….121
3-7. روش تجزیه و تحلیل داده ها ……122
فصل چهارم : تجزیه و تحلیل یافته های پژوهش
4-1. بررسی سؤال اول پژوهش …………125
4-2. بررسی سؤال دوم پژوهش ………..126
4-3. بررسی سؤال سوم پژوهش ………….132
فصل پنجم : بحث و نتیجه گیری
5-1. نتایج بررسی سؤال های پژوهش …………..162
5-1-1. نتایج بررسی سؤال اول پژوهش …………….162
5-1-2. نتایج بررسی سؤال دوم پژوهش …..164
5-1-3. نتایج بررسی سؤال سوم پژوهش …….165
5-2. پیشنهادهای عملی جهت کاربست یافته های پژوهش …………173
5-3. عناوین پیشنهادی برای پژوهش های آتی ……………174
5-4. محدودیت های علمی پژوهش ……………175
فهرست منابع
الف) منابع فارسی …………176
ب) منابع انگلیسی ………………..187
پیوست
پیوست شماره 1 …………..189
پیوست شماره 2 ……………..191

فهرست جداول

جدول شماره 2- 1. کارکردهای فرهنگ ایثار و شهادت ……….62
جدول شماره 3-1. توزیع جامعه دبیران دوره متوسطه شهر قم به تفکیک ناحیه آموزشی و جنسیت …………116
جدول شماره 3-2. توزیع نمونه دبیران دوره متوسطه شهر قم به تفکیک ناحیه آموزشی و جنسیت ………….117
جدول شماره 3-3. چارچوب مفهومی محورها و مؤلفه های فرهنگ ایثار و شهادت …………………118
جدول شماره 3-4. ضریب آلفای کرونباخ هر یک از ابعاد پرسشنامه ………………………..120
جدول شماره 4-1. چارچوب مفهومی محورها و مؤلفه های فرهنگ ایثار و شهادت ……………………125
جدول شماره 4-2. تحلیل اهداف مصوب دوره متوسطه به لحاظ میزان توجه به فرهنگ ایثار و شهادت …..127
جدول شماره 4-3. توزیع فراوانی و درصد توجه به فرهنگ ایثار و شهادت به تفکیک اهداف مصوب دوره متوسطه ………131
جدول شماره 4-4. توزیع فراوانی و درصد دبیران به تفکیک جنسیت ……………133
جدول شماره 4-5. توزیع فراوانی و درصد دبیران به تفکیک سابقه تدریس ……….134
جدول شماره 4-6. توزیع فراوانی و درصد دبیران به تفکیک رشته تحصیلی ……………135
جدول شماره 4-7. توزیع فراوانی و درصد دبیران به تفکیک سطح تحصیلات ……………..136
جدول شماره 4-8 . توزیع فراوانی و درصد دبیران به تفکیک ناحیه آموزشی …………..137
جدول شماره 4-9. توزیع فراوانی و درصد و میانگین گویه های مربوط به راهکارهای آموزشی ……………..138
جدول شماره 4-10. نتايج آزمون t تك نمونه ای، مقايسه ميانگين با میانگین فرضی (3 = m) ………………..140
جدول شماره 4-11. توزیع فراوانی و درصد و میانگین گویه های مربوط به راهکارهای پژوهشی …………..141
جدول شماره 4-12. نتايج آزمون t تك نمونه ای، مقايسه ميانگين با میانگین فرضی (3 = m) ………………..143
جدول شماره 4-13. توزیع فراوانی و درصد و میانگین گویه های مربوط به راهکارهای فرهنگی …………….144
جدول شماره 4-14. نتايج آزمون t تك نمونه ای، مقايسه ميانگين با میانگین فرضی (3 = m) ………..146
جدول شماره 4-15. توزیع فراوانی و درصد و میانگین گویه های مربوط به راهکارهای هنری ……..147
جدول شماره 4-16. نتايج آزمون t تك نمونه ای، مقايسه ميانگين با میانگین فرضی (3 = m) …………149
جدول شماره 4-17. رتبه بندی میانگین میزان تأثیر راهکارهای چهارگانه بر نهادینه سازی فرهنگ ایثار و شهادت در مدارس ……150
جدول شماره 4-18. خلاصه اطلاعات آزمون فريدمن ……..150
جدول شماره 4-19. توزیع فراواني، ميانگين و انحراف معيار سؤال ها به تفكيك جنسیت ……152
جدول شماره 4-20. نتايج آزمون t مستقل براي متغير جنس …….152
جدول شماره 4-21. نتايج تحليل واریانس براي متغير سابقه تدریس……153
جدول شماره 4-22. نتايج تحليل واریانس براي متغير رشته تحصیلی ………154
جدول شماره 4-23. نتايج تحليل واریانس براي متغير سطح تحصیلات …….155
جدول شماره 4-24. نتايج تحليل واریانس براي متغير ناحیه آموزشی ………156
جدول شماره 4-25. نتایج تحلیل واریانس چند راهه میزان تأثیر هر یک از راهکارهای مؤثر نهادینه سازی فرهنگ ایثار و شهادت در مدارس با توجه به متغیرهای جمعیت شناختی ….157
جدول شماره 4-26. آزمون زوجی مقایسه میانگین راهکارهای چهارگانه بر حسب جنسیت ……….157
جدول شماره 4-27. مجموع میانگین راهکارهای مؤثر نهادینه سازی فرهنگ ایثار و شهادت در مدارس از نظر دبیران…..158
جدول شماره 4-28. نتايج آزمون t تك نمونه ای، مقايسه ميانگين با میانگین فرضی (3 = m) ………..159
جدول شماره 5-1. جمع بندی نهایی تدوین چارچوب محورها و مؤلفه های فرهنگ ایثار و شهادت …..163