مطالعه پايداری عملکرد دانه لاین های کلزا : پایان نامه ارشد مهندسی کشاورزی زراعت و اصلاح نباتات

کشور عزیزمان ایران با توجه به تنوع اقلیم ، آب و هوای مطبوع و اراضی وسیعی که در اختیار دارد در صورت مدیریت در عرصه کشاورزی میتواند یکی از قطب های بلامنازع کشاورزی دنیا باشد و با پرورش دانش آموختگان خبره در گرایش های مختلف رشته کشاورزی میتوان به این مهم نایل آمد.دیجی لود در ادامه به معرفی پایان نامه های کارشناسی ارشد رشته کشاورزی میپردازد. پایان نامه حاضر با عنوان” مطالعه پايداري عملکرد دانه لاین های کلزا (Brassica napus L.) ” با گرایش زراعت و اصلاح نباتات و با فرمت Word (قابل ویرایش) تقدیم شما دانشجویان عزیز میگردد.

چکیده مطالعه پايداری عملکرد دانه لاین های کلزا (Brassica napus L.) :

اثر متقابل ژنوتیپ و محیط، از مهم­ترین مباحث در اصلاح گیاهان زراعی است و معیارهای متعدد آماری برای برآورد آن معرفی شده است. در این بررسی پایداری عملکرد دانه و روغن 22 رقم کلزا (Brassica napus L.) در دو تاریخ کشت نرمال و تأخیری، طی سه سال زراعی 90-91، 91-92 و 92-93 ارزیابی شدند.

نتايج تجزيه واريانس مرکب تنوع معني­داری براي اثرات اصلي محیط، ژنوتیپ و اثر متقابل ژنوتیپ در محیط برای هردو صفت عملکرد دانه و روغن نشان دادند. براساس روش­های پارامتریک برای صفت عملکرد دانه و عملکرد روغن ژنوتیپ­های 3 (Shiralee)، 6 (Parade) و 13 (Hyola-308) به ­عنوان ژنوتیپ­های پایدار با پتانسیل عملکرد بالا و ژنوتیپ­های 7 (Golit)، 9 (Vdh-8003098) و 21 (Sarigol) جزء ژنوتیپ­های ناپایدار با عملکرد ضعیف معرفی گردیدند.

نتایج نشان داد که آماره­های ناپارامتری Si⁽¹⁾، Si⁽²⁾، NPi⁽¹⁾، NPi⁽²⁾، NPi⁽³⁾،NPi⁽⁴⁾، Ri و Li به گزینش ارقامی منجر شد که عملکرد دانه و روغن کمتر از میانگین کل داشتند. اما استفاده از معیار ناپارمتری مجموع رتبه کانگ (RSM) و شاخص Ysi به گزینش ژنوتیپ­هایی با عملکرد بیشتر از میانگین کل منجر شد. در تجزيه AMMI چهار مولفه اصلي اول اثر متقابل در سطح 1% برای دو صفت عملکرد دانه و عملکرد روغن معني­دار شدند.

نتایج کلی براساس سه روش پایداری پارامتریک، ناپارامتریک و تجزیه AMMI نشان داد که ارقام Shiralee، Parade و Hyola-308 بعنوان پایدارترین ژنوتیپ­ها با عملکرد دانه و روغن بالا شناخته شدند.

مقدمه

گياهان روغني پس از غلات، دومين منبع غذايي جهان را تشکيل مي دهند (Milne and Lesemann, 1984). اين محصولات علاوه بر دارا بودن ذخاير غني اسيدهاي چرب، حاوي پروتئين نيز مي­باشند. استفاده از پروتئين­هاي گياهي به جاي گوشت و نيز معرفي دانه­ هاي روغني جديد مانند: سويا و کلزا به بازار جهاني سبب اهميت روز افزون اين محصولات شده است. همگام با رشد جمعيت و بهبود زندگي بخصوص در کشورهاي در حال توسعه، تقاضا بر اي روغن­ها و نيز پروتئين­هاي گياهي که از محصولات فرعي دانه ­هاي روغني مي­باشد افزايش يافته است و از اين رو يکي از مهمترين مسائل مورد بحث در کشاورزي و صنعت کشورها بشمار مي­رود (نبوی، 1374).

افزایش جمعیت دنیا و بهبود استانداردهای زندگی موجب افزایش تولید کلزا برای مصارف روغن خوراکی خواهد شد. همچنین ایجاد ارقام ویژه بازارهای خاص صنعتی کشت و کار این گیاه را افزایش می­دهد. با توجه به اینکه مصرف سرانه هر ایرانی 16 کیلوگرم روغن در سال برآورد شده با جمعیت 70 میلیونی میزان نیاز روغن کشور در سال 000/120/1 تن خواهد بود در حالیکه بین مواد غذایی به بیشترین وابستگی به واردات مربوط به روغن نباتی است. زراعت کلزا از سال 1373 با هدف دستیابی به خود کفایی در روغن نباتی کشور شروع شد. از شروع کشت و کار کلزا تا سال 1387-1386 افت و خیزهای زیادی در سطح زیر کشت و افزایش و یا کاهش عملکرد در واحد سطح به چشم می­خورد (قدمی، 1389).

کشور ما از نظر توليد روغن خوراکي در سطح مطلوبي قرار ندارد و حدود 85% روغن مورد نياز خود را از خارج وارد مي­کند و هرساله بخش قابل توجهي از بودجة كل كشور صرف واردات روغن خوراكي مي­گردد. بنابراين توليد محصولات روغني در کشور در اولويت برنامه ­هاي وزارت جهاد کشاورزي قرار دارد (عسکري و مرادی دانیالی، 1386).

افزايش توليد روغن­هاي خوراکي را مي توان علاوه بر بهبود شيوه ­هاي کشت، با اصلاح ارقام روغن مانند ارقام کلزا که مناسب کشت در طبيعت ايران مي باشد تأمين نمود، اين گياه بعنوان يکي از مهمترين گياهان روغني در سطح جهان مطرح است  و پس از سويا دومين منبع توليد روغن نباتي جهان بشمار مي­رود.

اين گياه بدليل کيفيت بالاي روغن و کنجاله غني از پروتئين حائز اهميت است (انباری و شکاری، 1379). ميزان زياد روغن در دانه کلزا (در بعضي ارقام به 48% وزن خشک دانه مي رسد) و نیز ترکيب مناسب اسيدهاي چرب روغن ارقام اصلاح شده موجب تسلط آن بر بازار جهاني روغن شده است (USDA, 2004).

همچنین کلزا داراي صفات مثبت زراعي از جمله مقاومت به سرما، کم آبي و شوري، ارزش تناوبي زياد،  بي­تفاوتي نسبي به بافت خاک، قابليت رقابت با علف­هاي هرز، وجود تيپ­­هاي زمستانه و بهاره، استفاده بهينه از رطوبت و بارندگي، هزينه كمتر توليد و عملكرد بيشتر روغن در واحد سطح نسبت به ديگر دانه­ هاي روغني مي­باشد  (انباری و شکاری ، 1379).

يکي از اهداف اساسي اصلاح دانه­ های روغنی توليد و معرفي ارقام با عملکرد دانه و درصد روغن بالا مي­باشد. با توجه به متنوع بودن شرايط اکولوژيکي مناطق مورد کشت کلزا در کشور و تاثير عوامل محيطي بر عملکرد، درصد روغن و میزان اسیدهای چرب اشباع و غیراشباع، مسئله سازگاري و ثبات عملکرد يا پايداري عملکرد اهميت ویژه ای دارد. زيرا از ديدگاه اصلاح نباتات ژنوتيپ موفق، ژنوتيپي با عملکرد بالا است که برتري عملکرد آن در شرايط محيطي مختلف قابل اعتماد، يعني پايدار باشد. برخي ارقام به طيف وسيعي از شرايط محيطي مختلف سازگاري دارند و برخي ديگر در تخصيص استعداد خود محدوديت داشته و عملکرد آن­ها به ­طور مستقيم بستگي به شرايط محيطي دارد.

سازگاري ارقام معلول توان ژنتيکي آن­ها در بروز يک عملکرد بالا و پايدار در طيفي از محيط­ها مي­باشد. تظاهر صفات و از جمله عملکرد و اجزاي آن تابع اثر عوامل ژنتيکي + اثر عوامل محيطي + اثر متقابل عوامل ژنتيکي × محيطي است. عوامل محيطي از نظر زماني و مکاني دائماً در تغييرند و به­طور پيوسته بين ژنوتيپ و محيط اثر متقابل وجود دارد. بنابراين مشکل اصلي به‌نژادگران تعيين برتري واقعي ارقام توليدي و معرفي شده براي توصيه آن­ها جهت کشت تجاري مي­باشد. بررسي و ارزيابي عوامل محيطي به ­ويژه اثر تغييرات مکاني و زماني و برآورد سهم اين اثرات به همراه اثر ارزش­هاي ژنتيکي و به ­ويژه برآورد اثر متقابل ژنوتيپ × محيط براي اتخاذ يک تصميم صحيح در انتخاب ارقام نياز به اجراي مجموعه­اي از آزمون­هاي مقايسه­اي عملکرد (و اجزاي عملکرد) در زمان­ها و مکان­هاي متفاوت و همچنين تجزيه اثرات اصلي و متقابل در قالب تجزيه مرکب ژنوتيپ­ها در مکان و زمان (محيط) و درک وتفسير اثرات متقابل و همچنين اعمال تجزيه پايداري بر روي داده­ها دارد تا بتوان ژنوتيپ­هاي با عملکرد بالا و داراي پايداري عملکرد را براي معرفي در مناطق اکولوژيکي خاص تعيين و براي کشت تجاري توصيه نمود.

ضرورت اجراي تحقیق مطالعه پايداری عملکرد دانه لاین های کلزا

ماحصل و برآيند تمام بررسي­ها وتحقيقات اصلاحي ژنتيکي، مولکولي، بيوتکنولوژي، زراعي و گياهشناسي و انجام گزينش­ها و هيبريداسيون و خلاصه تمام فعاليت­هاي به­نژادي محققين در توليد و معرفي ژنوتيپ­هاي برتر متجلي مي­گردد. چنانكه اشاره گرديد تظاهر صفات و از جمله عملکرد و اجزاي آن تابع اثر عوامل ژنتيکي (G) + اثر عوامل محيطي (E) + اثر متقابل عوامل ژنتيکي × محيطي (GE) است. مطابق رابطه پذيرفته شده فوق اقدامات به ­نژادي و به زراعي فقط بخشي از موضوع است، زيرا بالاخره ژنوتيپ يا ژنوتيپ­هاي برتر توليد شده بايد در محيط­هاي مختلف شامل مناطق مختلف اکولوژيکي کشور و در زمان­هاي مختلف کشت میگردند و محيط­هاي مختلف هم اثراصلي و هم اثر متقابل ژنوتيپ × محيط را بر عملکرد اين ژنوتيپ­ها اعمال خواهند نمود. پس چنانكه مسئله تاثيرات عوامل محيطي و واکنش ژنوتيپ­ها به اين عوامل مورد بررسي و تجزيه و تحليل قرار نگيرد و پايداري و سازگاري ژنوتيپ­هاي برتر توليد شده ارزيابي نگردد، عملاً نتايج قابل اعتمادي حاصل نخواهد شد و چه بسا بهترين ژنوتيپ معرفي و توصيه شده پايداري عملكرد و توليد نداشته باشد و يا فقط به منطقه خاصي سازگاري نشان داده و نسبت به بسياري از مناطق مختلف کشور ناسازگار باشد.

يکي از خصوصيات خاص گیاه کلزا و سازگاری آن با شرایط آب و هوایی اکثر نقاط کشور سبب شده است که توسعه کشت این گیاه به عنوان نقطه امیدی جهت تأمین روغن خام مورد نیاز کشور و رهایی از وابستگی به شمار رود.

شناسایی ارقام سازگار و پایدار با عملکرد بالا برای اقلیم­های مختلف از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. به عبارت دیگر براي کشت این گیاه صنعتی يک درک کلي و ارزيابي مرکب از ژنوتيپ­ها و بررسي اثر محيط بر خصوصيات آن­ها و واکنش ژنوتيپ­ها به محيط­هاي مختلف و شناسائي پايداري و سازگاري عمومي و خصوصي ژنوتيپ­هاي پر محصول به منظور معرفي گسترده و يا به­صورت منطقه­اي ضروري مي­باشد. درک ميزان تاثير عوامل محيطي و اثر متقابل ژنوتيپ × زمان × مکان (ژنوتيپ × محيط) اهميت بسزائي در توليد و معرفي ژنوتيپ­هاي سازگار و داراي عملکرد بالا و با ثبات دارد.

اهداف تحقیق مطالعه پايداری عملکرد دانه لاین های کلزا

در تحقيق حاضر 20 لاین کلزا ازگونه (Brassica napus L.) به منظور ارزيابي پايداري عملكرد دانه تحت شرايط آب و هوايي استان كرمانشاه با روش­هاي مختلف تجزیه پايداري، مورد بررسي قرار گرفتند.

اين پروژه با هدف کلي تعيين سازگاري لاین­ها و ارزيابي عملكرد در شرایط مختلف محیطی صورت گرفت. همچنين با انجام تجزيه پايداري عملکرد اهدافي به شرح زير نيز مورد نظر قرار گرفت:

1. تعيين سهم ژنوتيپ و محيط در شناسائي لاین­هاي برتر
2. ارزيابي وضعيت اثر متقابل ژنوتيپ × محيط به­ويژه مقدار و نوع اثرات متقابل، براي عملكرد
3. تجزيه پايداري عملكرد با آماره­هاي مختلف پايداري بر مبناي اثرات متقابل ژنوتيپ × محيط
4. مقايسه كارایي آماره­هاي مختلف پايداري در تشخيص پايداري و سازگاري لاین­هاي و معرفي آماره­هاي با كارایي بالاتر

فهرست مطالب مطالعه پايداری عملکرد دانه لاین های کلزا

فصل اول.. ‌أ

مقدمه و کلیات… 2

1-1 مقدمه. 3

1-2- ضرورت اجراي تحقیق.. 5

1-3- اهداف تحقیق.. 6

1-4 -کلیات… 6

1-4-1-کلزا 6

1-4-2- تاريخچه و مبدا کلزا 7

1-4-3-جايگاه كلزا در ايران.. 8

1-4- 4 -گياه شناسي کلزا 9

1-4-5- ارقام کلزا 11

1-4-6 -ترکيب شيميايي دانه کلزا 11

1-4-7- اهميت اقتصادي کلزا 13

1-4-8 -گونه هاي روغني جنس براسيکا 14

1-4-9 – روابط بين ژنوم ها 15

1-4-10 – موارد استفاده از  کلزا 16

1-4-11-نيازهاي اکولوژيکي.. 17

1-4- 12 -اصلاح کلزا 18

1-4-12-1اصلاح روغن.. 18

1-4-12-2 اصلاح كيفيت كنجاله بذر. 18

1-4-12-3 عملكرد. 18

1-4-12-4 مقاومت ها 19

1-4-12-5  اصلاح براي خصوصيات زراعي مطلوب… 19

1-5 سازگاری و پایداری.. 20

1-6 اثر متقابل ژنوتیپ در محیط… 22

1-7- انواع روشهای تجزيه پايداري.. 24

1-7-1- روش تجزيه واريانس…. 25

1-7-2- روش واريانس محيطي.. 26

1-7-3- روش ضريب تغييرات ژنوتيپي.. 26

1-7-4- اكووالانس ريك…. 27

1-7-5- واريانس پايداري  شوکلاء. 27

1-7-6-شاخص برتری (Pi). 28

1-7-7- شاخص سازگاری ژئومتریک (GAI). 28

1-7-8- تجزيه رگرسيون.. 28

1-7-9- روش رگرسيون خطي.. 29

1-7-10 ضريب تشخيص….. 30

1-8- دسته بندي آماره هاي پايداري.. 30

1-8-1- پايداري تيپ I يا T1. 30

1-8-2- پايداري تيپII يا T2. 31

1-8-3- پايداري تيپ IIIيا T3. 31

1-8-4- پايداري تيپIV ياT4. 32

1-8-5- استفاده از پايداري تيپ IV, III , II , I. 32

1-9- روشهاي چند متغيره. 33

1-9-1- تجزيه به مؤلفه­هاي اصلي.. 34

1-9-2- تجزيه کلاستر. 34

1-9-3- تجزيه امي AMMI. 35

1-9-3-1- مدل تجزية امي  AMMI. 36

1-9-3-1- ارزش پایداری امی (ASV). 39

1-10- روش‌های ناپارامتری تجزیه پایداری.. 40

فصل دوم. 44

بررسی منابع.. 44

فصل سوم. 53

مواد و روش ها 53

3-1 محل و موقعیت اجرای آزمایش…. 54

3-2 مواد مورد آزمایش…. 55

3-3 عملیات کاشت، داشت و برداشت… 56

3-5 صفات مورد مطالعه. 56

3 – 5 – 1 عملکرد دانه (کیلوگرم در هکتار). 56

3 – 5 – 2 ميزان روغن و عملكرد روغن دانه. 57

3-6 محاسبات آماری.. 57

3-6-1 تجزیه واریانس مرکب صفات… 57

3-6-2 تجزیه پایداری.. 57

3-6-2-1 تجزیه پایداری با روش AMMI. 57

3-6-2-2 محاسبه پارامترهای پایداری.. 58

3-6-2-3 محاسبه پایداری ژنوتیپ‌ها با روش‌های ناپارامتری.. 58

فصل چهارم. 60

نتایج و بحث… 60

4-1  نتایج تجزيه واريانس…. 61

4-2  نتایج تجزیه AMMI. 63

4-2-1 نتایج تجزيه واريانس به روش AMMI. 63

4-2-2 نتایج تجزیه بای پلات مدل AMMI. 69

4-2-2- 1 نتایج تجزیه بای پلات مدل AMMI برای عملکرد دانه. 69

4-2-2- 2 نتایج تجزیه بایپلات مدل AMMI برای عملکرد روغن.. 72

4-3 بررسی پایداری عملکرد به روش‌های پارامتری.. 75

4-3-1 بررسی پایداری عملکرد دانه و عملکرد روغن به روش های پارامتری تک متغیره 75

4-3-1-1واریانس محیطی 76

4-3-1-2- ضریب تغییرات محیطی.. 77

4-3-1-3  اکووالانس ریک…. 78

4-3-1-4 واریانس پایداری شوکلاء. 78

4-3-1-5 شاخص برتری (P_i). 79

4-3-1-6- شاخص انحراف از خط رگرسیون  و ضریب رگرسیون.. 80

4-3-1-7 ضریب تبیین (R_i²). 81

4-3-1-8 شاخص میانگین هندسی.. 81

4-3-1-9 پارامتر ارزش پایداری امی.. 82

4-3-2 جمع بندي پارامترهاي پايداري.. 87

4-4- نتایج تجزیه پایداری به روش ناپارامتری.. 89

4-4-1 نتایج تجزیه پایداری به روش ناپارامتری برای صفت عملکرد دانه. 89

4-4- 2 نتایج تجزیه پایداری به روش ناپارامتری برای صفت عملکرد روغن.. 95

4-4-3 تجزیه به مؤلفه­های اصلی برای آمارههای ناپارامتری.. 100

4- 4-3-1 تجزیه به مؤلفه­های اصلی (PCA) برای آمارههای ناپارامتری و عملکرد دانه. 100

4- 4-3-2 تجزیه به مؤلفه­های اصلی (PCA) برای آمارههای ناپارامتری و عملکرد روغن.. 103

4-5 جمع بندی کلی نتایج.. 106

4-6 پیشنهادات… 108

منابع.. 109

راهنمای خرید و دانلود فایل

برای پرداخت، از کلیه کارتهای عضو شتاب میتوانید استفاده نمائید.

بعد از پرداخت آنلاین لینک دانلود فعال و نمایش داده میشود ، همچنین یک نسخه از فایل همان لحظه به ایمیل شما ارسال میگردد.

در صورت بروز  هر مشکلی،میتوانید از طریق تماس با ما  پیغام بگذارید و یا در تلگرام با ما در تماس باشید، تا شکایت شما مورد بررسی قرار گیرد.

برای دانلود فابل روی دکمه خرید و دانلود  کلیک نمایید.